Γραμμές/ Ορίζοντας

Ἀνοιξε της γνώσης το ξηπόρτιν

Για την ποιητική συλλογή του Παντελή Ν. Κακολή Της γνώσης το ξηπόρτιν

Η ποίηση

Εις το σκολείον του χωρκού
στην τρίτην του δημοτικού
είπεν μου αγαπά με
τζι ως σήμμερα ‘ν μου δκια παμόν,
είμ’ ογδονταεφτά χρονών
 τζαι ‘κόμα πλημμερά με.

 

Φτάνοντας έπειτα από «συλλοϊσμό» στην ουσία

Η συλλογή Της γνώσης το ξηπόρτιν που πολύ σωστά προσδιορίζεται ως «σύγχρονη παραδοσιακή ποίηση»  είναι το απαύγασμα της σοφία και της πείρας που συσσώρευσε ο λαϊκός και συνάμα διαλεκτικός μας ποιητής στην πολύχρονη διαδρομή  της ζωής του στην Κύπρο και στην Αγγλία. Ο κύριος Κακολής αντιμετώπισε την ενασχόλησή του με την ποίηση, αλλά και την έρευνα-είναι πολύ μεγάλη και σημαντική η ερευνητική του εργασία ως ένα πνευματικό εργαλείο με το οποίο εκτίμησε ότι θα μπορούσε να εκφράσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τον εσωτερικό του κόσμο, τις χαρές, τις λύπες, τους έρωτες του, τις ανησυχίες και τα όνειρα του:

Καληώρα του π’ απλώνει φως με τη στιχουργική του

να μαρτυρά την έννοιαν του

με δύναμην την πένναν του

τζι’ ατού την λογική του

Η ουσία του ποιητικού έργου του Παντελή Κακολή παραμένει αναλλοίωτη φτάνοντας, έπειτα από συνεχή μελέτη και «συλλοϊσμό», όπως συχνά αναφέρει στην ουσία των γεγονότων και των ανθρώπινων συμπεριφορών. Ο ποιητής  δε διστάζει να βάζει το μαχαίρι «επί των τύπων των ήλων» και να ψέγει συμπεριφορές που αντιβαίνουν τις ανθρώπινες αξίες. Πάντα όμως  με αγάπη, έγνοια για τους ανθρώπους και τη φύση, με «νουν και με καρκιάν», όπως πολύ σωστά εκφράστηκε στις πρώτες συλλογές του ποιητή:

Άμα βρεθούν καρκιά τζιαι νους, τζιαι παρπατούν ζευκάριν

 διούν στο λόο δύναμη με ομορφκιά τζιαι χάρην

Ξεχωριστή θέση στην καρδιά του ποιητή έχει η Κύπρος η χρυσόχρονη θεά όπως την αποκαλεί. Έχοντας πλήρη επίγνωση του παρατεταμένου αδιεξόδου σε ό,τι αφορά τη πολυπόθητη λύση του κυπριακού με τ’ άδικον μακροτζιαιρά και τον καμόν της προσφυγιάς να ρυζώνει τζιαι να μην ταράσσει δε χάνει την αισιοδοξία του και προβλέπει ότι

Τζ’ εν να ’ρτει μέρα να γευτεί χαράν σαν της αξίζει/

 γιατί που φεύκε’ η σιειμωνιά, η πλάση πάντ’ αθθίζει.

 

Επίσης, όπως σε όλες του τις συλλογές ο έρωτας έχει ξεχωριστή σημασία, με συχνές αναφορές στα αισθήματα και  τη θετικότατη επίδραση που ασκεί στη ζωή των ανθρώπων:

 Αρκεύκει που τα τρυφερά γρόνια τζιαι συνεχίζει

να δκια πρωτόγνωρες χαρές

τζιαί τες αθώες τρυφερές

καρκιές κρυφοραίζει

Κώστας Κώστα, Επικεφαλής Τομέα Πολιτισμού ΑΚΕΛ
Απόσπασμα από χαιρετισμό σε εκδήλωση παρουσίασης της ποιητικής συλλογής στις  10 Ιουνίου 2022, στο Λιοπέτρι.

 

Οι λέξεις έχουν νόημαν

 Ο ποιητής βάλλει σειράν λέξεις με σημασίαν
να δκιουν στο θέμαν νόημαν, γλυκάδαν τζαι αξίαν
με τον ρυθμόν κάμνει αρκήν
τζαι με σωστήν στιχουργικήν
φτάννει στην πεμπτουσίαν.
Για να διά στο έργον του την σκέψην του σε βάθος
εν φήννει περιθώριον γι’ αμέλειαν ή λάθος.
Αννοίει πρώτα την καρκιάν
τζιαι βάλλει του την ομορκιάν
μ’αγάπην τζαι με πάθος.
Τούτος είναι ο ποιητής,  με λλίες λέξεις μόνον
δκια μας εικόναν ζωντανήν, που ‘σιει χαράν τζαι πόνον
τζι άσχετα με την εποχήν
ταιρκάζει στίχους μ’αντοχήν
ν’αντισταθούν στον χρόνον.

 

Του πνευμάτου Μαθουσάλας

Του πνευμάτου Μαθουσάλας
να’ μαι σαν της Γης το άλας
τζι οι νεόττερες γενιές
θα θωρούν τ’ ανάστημάν μου
να’ χουν το  παράδειγμάν μου
στες δικές τους πεθυμιές.
Τους πιστούς ζητώ συγγνώμην
μα κατά δικήν μου γνώμην
εάν θέλουν να σωθούν,
έργα πνεύματος ν’ αφήσουν
σάρκες, κόκαλα θα λύσουν
μες στο χώμαν να χαθούν.

 

Σκεπτικό απονομής  του «Βραβείου Λαϊκής Παράδοσης Ανδρέας Μαππούρας 2021»

Με δέκα εκδομένες ίσαμε σήμερα ποιητικές συλλογές που αναδεικνύουν περίτεχνα το γνήσιο ποιητικό του ταλέντο αλλά και  τις τεράστιες δυνατότητες της κυπριακής διαλέκτου ως μέσου ποιητικής  έκφρασης και δημιουργίας, ενώ λαμπρύνουν και εμπλουτίζουν ταυτόχρονα τη σύγχρονη κυπριακή λαϊκή ποίηση- με   τον προσεγμένο στίχο, τον σεβασμό των κανόνων της στιχουργικής και της μετρικής, όπως και με τα καίρια διαχρονικά τους θέματα και μηνύματα που αντικατοπτρίζουν την πεμπτουσία της παραδοσιακής ζωής και την αυθεντικότητα και γνησιότητα της κυπριακής λαϊκής ψυχής, ο Παντελής Κακολής γράφει τη δική του Ιστορία ως ένας από τους πιο σημαντικούς  σύγχρονους Κύπριους λαϊκούς ποιητές,  ενώ ιδιαίτερα σημαντική είναι  και η 40χρονη προσφορά του στον πολιτισμό και την παιδεία της κυπριακής παροικίας της Μεγάλης Βρετανίας, αλλά και στα πολιτιστικά δρώμενα της γενέτειράς του Λιοπετρίου, όπου ζει και δημιουργεί εδώ και 25 χρόνια, μετά τον επαναπατρισμό του, το 1996,   από τη Μεγάλη Βρετανία.

(Απόσπασμα)

 

Ούλλοι να νεπαυτούσιν

Που αναστήθην ο Χριστός εγίνην ένα λάθος:
Γιατί να μείνει όφτζαιρος πάνω στην Γην ο τάφος;
Έπρεπεν κάποιοι να σκεφτούν
σε μιαν γωνιάν για να θαφτούν
το μίσος τζαι το πάθος.
Μίση τζαι πάθη αν βρεθεί ό τρόπος να θαφτούσιν,
πολλοί γειτονικοί λαοί αγάπην θα γευτούσιν
να ζήσουσιν ειρηνικά
που τους πολέμους τα κακά
ούλλοι να ‘νεπαυτούσιν.
Οι λαίμαργοι τζι οι δυνατοί κάμνουσιν απ’ αρπάξει,
Έννεν τζαιρός να μπει στην Γην τζαι στούντον κόσμον τάξη;
Ο άρκοντας  τζαι ο φτωχός
να δκιαμοιράζονται το φως
του νήλι΄άμα χαράξει;

 

Σαν «Μαθουσάλας του πνεύματος» εμπνέεται και δημιουργεί

Διαβάζοντας τα  ποιήματα αυτής της συλλογής, από τους πρώτους κιόλας στίχους γίνεται φανερό ότι πρόκειται για μια ώριμη κατασταλαγμένη ποίηση, μέσα από την οποία ο Παντελής Κακολής αναδεικνύεται ένας αληθινός μάστορας και τεχνίτης του στίχου αλλά και ένας άριστος γνώστης της κυπριακής διαλέκτου, την οποία χειρίζεται με σεβασμό, απόλυτη ελευθερία, άνεση, γλωσσοπλαστική δύναμη και υποδειγματική ευστροφία.  Με οδηγό το αδιαμφισβήτητο ταλέντο του, αφήνεται στους ρυθμούς της  αστείρευτης και ασύνορης έμπνευσής του, φορεί «τα γιορτινά της γλώσσας» του, όπως ο ίδιος γράφει και σαν «Μαθουσάλας του πνεύματος» εμπνέεται και δημιουργεί ποιήματα-διαμάντια, που αποτελούν μια γενναιόδωρη παρακαταθήκη του ποιητή για τους νεότερους, αφού μπορούν να λειτουργήσουν ως οδηγός και πρότυπο ποιητικής τεχνικής, στιχουργικής δύναμης, θεματικής ποικιλομορφίας, γλωσσικής και ποιητικής δεξιοτεχνίας.

Είναι εντυπωσιακή επίσης η μορφική και στιχουργική ποικιλομορφία των  ποιημάτων, που πέρα από τη θεματική τους ποικιλία και το περιεχόμενο με τα πολλαπλά μηνύματα,  αποτελούν στο σύνολό τους αντιπροσωπευτικά δείγματα γραφής για τις απεριόριστες δυνατότητες της κυπριακής διαλέκτου αλλά και της ποιητικής τέχνης. Παρελαύνουν στην ποιητική συλλογή του Κακολή όλα τα είδη της ομοιοκαταληξίας (ζευγαρωτή, πλεκτή, σταυρωτή, μιτκή κτλ αλλά  και της μετρικής),ενώ η ποιητική τεχνική του Κακολή θα μπορούσε να αποτελέσει αντικείμενο ξεχωριστής μελέτης, όπως θα μπορούσαν επίσης να μελετηθούν σε βάθος και άλλες πτυχές της ποιητικής του έμπνευσης και δημιουργίας.»

Κώστας Κατσώνης 

Απόσπασμα από ομιλία σε εκδήλωση παρουσίασης της ποιητικής συλλογής στις 10 Ιουνίου 2022 στο Λιοπέτρι.

 

Από το Εκατόστροφο

Ο άνθρωπος για τ’ άγνωστον με τους συλλοϊσμούς του
τζαι με του νου του τα φτερά
κάμνει τα σκότη φωτερά
πάνω στους ουρανούς .
Την φαντασίαν έσιει την προλάτην τζαι τεχνίτην
σ’άγνωστους τόπους να πετά
προσεκτικά να μελετά
να’σιει το σύμπαν σπίτιν.
 

Επιλογές από τα Δίστιχα

Μάσκαν του κορωνοϊού μεν βάλλεις για καλόν σου
Τζι’ ο κόσμος βρίσκει γιατρειάν με το χαμόγελόν  σου.
Ο χρόνος έν’ περαστικός τζι έν’ η ζωή γιοφύριν
στον έρωταν κάμνει ο νους εις την καρκιάν χαττίριν.
Να’μουν πά’ στα δεκαεφτά με γνώσεις ογδοντάρη
θα’ βαλλα πείσμαν την καρκιάν ο νους να κουμαντάρει.
Μιαν εποχήν ψηφιακού τρόπου ζωής περνούμεν
μα’ ν είδα ν’ανακαλυφτεί τρόπος να μεν γερνούμεν.

 

Να παρπατούν μιτά μου

[…] Στράτες μες στους ορίζοντες ανοίουσιν ομπρός μου
τζαι με τα ‘μμάδκια της  ψυσιής στες γειτονιές του κόσμου
θωρώ αξίες της ζωής
μες στα λασπόνερα της Γης
 τζαι κλαίω μανιχός μου.
Μα σήμερα ποιος βάλλει φτιν στα νεκαλίσματά μου;
Εγιώ λαλώ το τέρτιν μου με τα ποιήματά μου
που νέους για να δκιαβαστούν
τζαι να παραδειγματιστούν,
να παρπατούν μιτά μου.
(Απόσπασμα)

 

Η απολογία μου

Για της γνώσης το ξηπόρτιν καρτερώ την ποκοπήν
π’ ό,τ επέτυχεν η σκέψη με το δειν τζαι με το πειν.
 
Τζαι σωπίννω το μαράζιν πού ’ζησα πάνω στην Γην
Τζι εν εξόρτωσα περίτου να προσφέρω στην ζωήν…

 

  • Η επιλογή των ποιημάτων έγινε από την αναφερόμενη ομιλία του Κώστα Κατσώνη
Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy