Ο φαύλος κύκλος των επιτοκίων

Του
Λούκα Στυλιανού*

 

Το 2022 σχεδόν µονοπώλησε το διεθνές ενδιαφέρον ο ρωσοουκρανικός πόλεµος. Ένας πόλεµος που ενώ συνεχίζεται, είναι κοινώς αναγνωρισµένο ότι τόσο η Ρωσία όσο και η Ουκρανία, ιδιαίτερα η δεύτερη, θα χρειαστεί δεκαετίες να επανεύρει τους ρυθµούς ζωής και οικονοµικής ανάπτυξης τής προ πολέµου περιόδου.

Μια εκ των συνεπειών του πολέµου είναι η σηµαντική αύξηση στις τιµές ενέργειας και πρώτων υλών αλλά και σηµαντικά προβλήµατα στη διατροφική αλυσίδα, επηρεάζοντας και πάλι τις τιµές τους αυξητικά. Οι παράγοντες αυτοί είχαν ως γενικότερη συνέπεια στην οικονοµία κάθε κράτους µε αλυσιδωτές αρνητικές επιδράσεις στην άνοδο τιµών των προϊόντων και υπηρεσιών, οδηγώντας έτσι το ποσοστό πληθωρισµού σε µη επιθυµητά αλλά και επικίνδυνα επίπεδα.

Η ΕΚΤ, αντιγράφοντας την πολιτική της ΚΤ των ΗΠΑ, και παρά το ότι οι οικονοµικές συνθήκες είναι διαφορετικές, θέλοντας να «πολεµήσει» το θηρίο που λέγεται πληθωρισµός, προέβη ήδη σε συνεχείς αυξήσεις των επιτοκίων, ενώ αναµένεται και στο πρώτο τρίµηνο του 2023 να προχωρήσει σε παραπέρα αύξηση των επιτοκίων. Στη βάση αυτής της απόφασης, οι τράπεζες αλλά και εταιρείες εξαγοράς πιστώσεων βρήκαν την ευκαιρία να αυξήσουν τα χρεωστικά επιτόκια ανάλογα. Ακόµα και στις περιπτώσεις που τα χρεωστικά επιτόκια των δανείων δεν ήταν συνδεδεµένα µε το βασικό της ΕΚΤ, βρήκαν την ευκαιρία να αυξήσουν και αύξησαν και τα δικά τους επιτόκια.

Είναι όµως λύση αύξηση των επιτοκίων για αντιµετώπιση του πληθωρισµού σήµερα; Ή µήπως αυτή η αύξηση θα οδηγήσει σε νέες περιπέτειες και τις οικονοµίες και τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά;

Πώς επηρεάζει κάθε αύξηση επιτοκίου στα δάνεια των νοικοκυριών και κάθε δανειολήπτη; Μια αύξηση του επιτοκίου κατά 1,00%, επηρεάζει τη δόση δανείου κατά €51,38, ενώ θα πληρώσει συνολικά €12,341.16 περισσότερους τόκους µέχρι να αποπληρωθεί το δάνειο. Αν δε η αύξηση είναι 2,00%, η επιβάρυνση στον δανειολήπτη είναι €105.36 το µήνα και το συνολικό κόστος επιβάρυνσης γίνεται €25.306.44.

Συνέπεια όλων των πιο πάνω το οικογενειακό εισόδηµα να συρρικνώνεται ακόµα περισσότερο, αφού η πραγµατική αγοραστική δύναµη των νοικοκυριών λόγω του πληθωρισµού µειώθηκε ήδη κατά 9% περίπου και από την άλλη η περαιτέρω µείωση λόγω της αύξησης των επιτοκίων µειώνει ακόµα περισσότερο τον ήδη βεβαρηµένο οικογενειακό προϋπολογισµό. Η δυνατότητα δε αποπληρωµής των δόσεων των δανείων, αναδιαρθρωµένων και µη, καθίσταται όλο και δυσκολότερη, µε τον κίνδυνο να υπάρξει ένας νέος/φαύλος κύκλος ΜΕ∆ (µη εξυπηρετούµενων δανείων) να είναι ορατός.

Ακόµα και οι εταιρείες εξαγοράς πιστώσεων που δεν έχουν πελάτες καταθέτες (αν και είναι ουσιαστικά µηδέν τα καταθετικά επιτόκια) βρίσκουν την ευκαιρία να επιβαρύνουν ακόµα περισσότερο τους δανειολήπτες µε πρόσθετους τόκους και τόκους υπερηµερίας. Πρόσθετα, οι τράπεζες ανακοίνωσαν νέο κατάλογο µε αυξηµένες τις χρεώσεις για τις υπηρεσίες που προσφέρουν.

Το πρόβληµα για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις γίνεται όλο και µεγαλύτερο, καθότι, ιδιαίτερα οι εταιρείες εξαγοράς πιστώσεων, αρνούνται να υιοθετήσουν την Οδηγία της ΚΤΚ για τις αναδιαρθρώσεις δανείων, παρά το ότι αυτή αποτελεί Κ∆Π (Κανονιστική ∆ιοικητική Πράξη) η οποία καθίσταται υποχρεωτική στην εφαρµογή της. Και εδώ δυστυχώς η ΚΤΚ παραµένει ουσιαστικά απαθής παρατηρητής.

Αλλά και για τις επιχειρήσεις, που ήδη αντιµετωπίζουν οικονοµικά προβλήµατα µε τον υψηλό δανεισµό και τον έντονο ανταγωνισµό από τα µεγάλα εµπορικά κέντρα, καθίσταται ακόµα µεγαλύτερο, µε το οικονοµικό τους µέλλον να είναι ακόµα πιο αβέβαιο.

Είναι γι’ αυτούς τους λόγους που θεωρώ ότι η αύξηση των επιτοκίων στη δοσµένη χρονική στιγµή δεν είναι η πιο ενδεδειγµένη για την αντιµετώπιση του πληθωρισµού, καθότι αυτός προέρχεται από καθαρά εξωγενείς παράγοντες και όχι επειδή υπάρχει υπερθέρµανση της οικονοµίας και αυξηµένη ζήτηση προϊόντων και υπηρεσιών λόγω αυξηµένης προσφοράς χρήµατος. Το αντίθετο ακριβώς συµβαίνει.

Η σωστή ενέργεια θα ήταν να ενεργήσουν οι επικεφαλής της ΕΕ κατά τρόπο που να τερµατιστεί ο ρωσοουκρανικός πόλεµος, να αντιµετωπιστεί η ενεργειακή κρίση, να αντιµετωπιστεί η κλιµατική κρίση καθώς και οι επακόλουθες συνέπειές της. Επίσης να εφαρµοστούν µέτρα συνολικής οικονοµικής πολιτικής, ώστε να αντιµετωπιστούν σταδιακά και να επιλυθούν όλα τα οικονοµικά και όχι µόνο προβλήµατα που από την περίοδο της παγκόσµιας οικονοµικής κρίσης του 2008 έχουν συσσωρευτεί.

Αυτό που χρειάζεται είναι πολιτική βούληση για την εγγενή επίλυση των συσσωρευµένων προβληµάτων.

Έχουν οι αρµόδιοι φορείς, κυβερνήσεις και όργανα λήψης αποφάσεων, την τόλµη για να οδηγήσουν τα κράτη-µέλη της ΕΕ σε µια διορθωτική πορεία, ή θα συνεχίσουν την πολιτική της ετεροβαρούς θεώρησης και πρακτικής σε βάρος των ίδιων των κρατών µελών της ΕΕ αλλά και των πολιτών της;

* Οικονοµολόγος, Χρηµατοοικονοµικός Σύµβουλος