Ο μαύρος Φλεβάρης της Κύπρου – Το αίμα έβαψε τους αεροδιάδρομους και η Ε.Φ αποδεκάτισε Αιγύπτιους κομάντο

Επιμέλεια/Έρευνα: Τάσος Αναστάση 

Μπορεί η Κύπρος σήμερα να αποτελεί ένα θεωρητικά ασφαλή τόπο, όσον αφορά επιθέσεις και τρομοκρατικές ενέργειες από ξένες εξτρεμιστικές οργανώσεις ή ακόμα και «σκοτεινές» δραστηριότητες άλλων χωρών, εντούτοις τις προηγούμενες δεκαετίες, η Κύπρος υπήρξε συχνά τόπος, δραστηριότητας των πιο πάνω, που δεν δίσταζαν να χρησιμοποιήσουν ακραίους τρόπους προκειμένου να εξυπηρετήσουν τον σκοπό τους.

Τα όσα έγιναν στο δεύτερο μισο του 20ου αιώνα στην Κύπρο, σήμερα μπορεί να μοιάζουν σήμερα σαν ένα απομακρυσμένο σενάριο ή μια κινηματογραφική ταινία, εντούτοις όχι μόνο έγιναν, αλλά είναι και μερικές από τις πλέον αιματοβαμμένες σελίδες της νεότερης κυπριακής ιστορίας.

Μια από αυτές τις σελίδες, είναι και ο αιματοβαμμένος Φλεβάρης του 1976.

Ήταν μια τρομοκρατική ενέργεια που τα είχε.. όλα. Μια δολοφονία, απαγωγή και ομηρεία πολιτικών στελεχών, αεροπειρατεία, επέμβαση από ξένη χώρα και τη μοναδική φορά που η Εθνική Φρουρά άνοιξε πυρ και σκότωσε στρατιώτες ξένης χώρας, μετά την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο.

Από το Καμπ Ντέιβιντ στις ΗΠΑ, στο μακελειό της Λάρνακας

Για δεκαετίες, η Κύπρος υπήρξε το ουδέτερο έδαφος στο οποίο Ισραήλ και χώρες της Μέσης Ανατολής «έλυναν» είτε με διπλωματικές προσεγγίσεις είτε με… βια τις διαφορές τους και πολλές φορές η Κύπρος και οι πολίτες πήγαιναν «θύματα» αυτής της αντιπαλότητας.

Τη δεκαετία του 70 η αντιπαλότητα μεταξύ Ισραήλ και Αιγύπτου ήταν στο ζενίθ.

Ήταν τότε που μετά από χρονοβόρες και ιδιαίτερα δύσκολες συνομιλίες στο Καμπ Ντέιβιντ των ΗΠΑ υπό την αιγίδα του τότε Αμερικανού προέδρου Τζίμι Κάρτερ, ο Αιγύπτιος πρόεδρος Ανουάρ Σαντάτ και ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Μεναχέμ Μπέγκιν συμφώνησαν στις 17 Σεπτεμβρίου του 1978 να συνάψουν εντός τριών μηνών συμφωνία ειρήνης. Υπεγράφη τελικά μερικούς μήνες αργότερα και συγκεκριμένα στις 26 Μαρτίου του 1979.

Αμφότεροι οι δύο ηγέτες αντιμετώπισαν το Μεσανατολικό ως ένα «παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος»: το κέρδος του ενός ισοδυναμεί με τη ζημιά του άλλου ή κάθε εδαφικό κέρδος των Ισραηλινών περιορίζει τα εδάφη των Αράβων και αντίστροφα.

Από το 1948 η αντιπαλότητα μεταξύ Αιγύπτου και Ισραήλ εξελίχθηκε σε εχθρότητα. Μέχρι τη σύνοδο του Καμπ Ντέιβιντ οι δυο χώρες είχαν βρεθεί συνολικά τέσσερις φορές αντιμέτωπες σε πόλεμο: το 1948/49 λίγο μετά την ίδρυση του ισραηλινού κράτους, στην κρίση του Σουέζ το 1956, στον Πόλεμο των Έξι Ημερών το 1967 και εντέλει στον λεγόμενο Πόλεμο του Γιόμ Κιπούρ το 1973. Ένας φαύλος κύκλος βίας τον οποίο επιχείρησε να σπάσει ο Κάρτερ στα τέλη της δεκαετίας του ΄80.

Το ήρεμο συνέδριο που εξελίχθηκε σε θρίλερ

Η Κύπρος βρέθηκε στο μάτι του Κυκλώνα με αφορμή τη φιλοξενία της Συνόδου του Κινήματος Αφροασιατικής Αλληλεγγύης στο ξενοδοχείο Χίλτον στο κέντρο της Λευκωσίας, στο οποίο συμμετείχε μεταξύ άλλων και ο Βάσσος Λυσαρίδης.

Όλα ξεκίνησαν όταν στις 11:30 το πρωί της 18ης Φεβρουαρίου στη διάρκεια διαλείμματος της συνόδου, δύο ένοπλοι Άραβες εισέβαλαν με πιστόλια στο ξενοδοχείο και δολοφόνησαν τον Γενικό Γραμματέα του Κινήματος, Αιγύπτιο Γιουσέφ ελ Σεμπάι 60 χρόνων, διευθυντή της εφημερίδας «Αλ Αχράμ» του Καΐρου, ένθερμου υποστηρικτή της Κύπρου και προσωπικού φίλου του Αιγυπτίου Προέδρου Ανουάρ Ελ Σαντάτ.

Ο 28χρονος Ιορδανός Σαρί Μοχάμ Κατάρ και ο 26χρονος Κουβεϊτιανός Ζαγιέτ Αλί μόλις πάτησαν τη σκανδάλη που παραλίγο να οδηγήσουν σε σύρραξη Αίγυπτο και Κύπρο και να τορπιλίσουν τις επαφές μεταξύ Ισραήλ και Αιγύπτου.

Έμεναν στο ίδιο ξενοδοχείο, «αγόραζαν» γυναίκες και είχαν συνεργούς

«Οι δύο δολοφόνοι καραδοκούσαν στο χωλ του ξενοδοχείου όπου προηγουμένως είχαν θεαθεί να μιλούν με μια ψξηλή ξανθή γυναίκα η οποία φορούσε μαύρα γυαλιά», αναφέρει ο συντάκτης του περιοδικού «Εικόνες» που κυκλοφόρησε το Φεβρουάριο του 1978.
Μαρτυρία της εποχής αναφέρει πως αυτή, έφυγε μόλις ένα άλλο τρίτο μυστηριώδες πρόσωπο πέρασε και τους έκανε νόημα. Όπως αποκαλύφθηκε αργότερα από τις καταθέσεις, η γυναίκα ήταν μια από τις μερικές γυναίκες που οι δύο Άραβες «αγόραζαν» και περνούσαν τα προηγούμενα βράδια τους στο Χίλτον.

Όπως αναφέρεται σε δημοσιεύματα εποχής, τουλάχιστον άλλα δύο αν όχι τρία άτομα, είχαν σχέση με τους εξτρεμιστές Άραβες. Επισκέφτηκαν ταυτόχρονα την Κύπρο, τέσσερα άτομα από τις 14 Φλεβάρη και διέμεναν στο ξενοδοχείο Χίλτον όπου θα φιλοξενείτο το Συνέδριο. Οι δύο Άραβες έφτασαν στην Κύπρο μέσω Αθήνας από άλλη ευρωπαϊκή πόλη ενώ το πέμπτο άτομο έφτασε στις 13 και θεωρείται σαν προμπομπός της επιχείρησης και σαν το άτομο που παρείχε τον οπλισμό στους δύο. Οι πληροφορίες της εποχής ανέφεραν πως το πέμπτο άτομο εγκατέλειψε την Κύπρο τα ξημερώματα πριν τη δολοφονία.

Πλήρωσαν και τον λογαριασμό του Χίλτον

Η γενική συμπεριφορά των εξτρεμιστών ήταν πολύ περίεργη, όπως καταγράφεται στις εφημερίδες της εποχής. Διαβάζουμε στο περιοδικό «Εικόνες»:

«Όσες φορές, κατά τη διάρκεια της παραμονής τους στο Χίλτον έτυχε να πάει καθαρίστρια στο δωμάτιο, την απέπεμπαν δίνοντας της γερό φιλοδώρημα. Μια φορά εθεάθησαν στο δωμάτιο τους να εξασκούνται στο καράτε. Σε άλλη περίπτωση, υπάλληλος του ξενοδοχείου τους βρήκε να διασκεδάζουν με τρεις κοπέλες γυμνές. Έγιναν επίσης αντιληπτοί να διασκεδάζουν σε καμπαρέ της Λευκωσίας.
Την τελευταία τους νύχτα την πέρασαν στο δωμάτιο τους ξενοδοχείου με μια ξανθή Πολωνέζα αρτίστα. (…). Το πρωί της δολοφονίας ό ένας από τους δύο πλήρωσε το λογαριασμό του ξενοδοχείου».

Ψυχροί εκτελεστές

Όπως κατέθεσαν μάρτυρες, οι δύο Άραβες μετά το νόημα του μυστηριώδους άντρα-συνεργού τους, μπήκαν σε διάδρομο που οδηγούσε στην αίθουσα του συνεδρίου και πυροβόλησαν από απόσταση το Σεμπάι. Αυτός έτρεξε να γλιτώσει αλλά έπεσε στο χώρο του βιβλιοπωλείου από τον τραυματισμό. τη συνέχεια ένας από τους δολοφόνους τον προσέγγισε και τον εκτέλεσε πυροβολώντας τον στο μέτωπο και στην καρδιά.

Ποιος ήταν ο Σεμπάι

Σύμφωνα με το περιοδικό «Εικόνες» με έκδοση του στις 24 Φεβρουαρίου 1978 που αναφέρθηκε εκτενώς στα αιματηρά γεγονότα, ο στόχος των εξτρεμιστών δεν ήταν τυχαίος.

Ο Σεμπάι συνόδευσε τον Πρόεδρο Σαντάτ στο πρόσφατο, τότε ταξίδι του στο Ισραήλ, και ήταν υπέρμαχος ρου ανοίγματος του Προέδρου της Αιγύπτου προς το Ισραήλ. Ήταν πρόεδρος της αιγυπτιακής εφημερίδας  «Αλ Αχράμ» και ειχε μεγάλη επιρροή στην Κυβέρνηση. Ο Σεμπάι ήταν πρώτος στον κατάλογο των δημοσιογράφων που απεβλήθησαν από την Παναραβική Ένωση Δημοσιογράφων που απεβλήθησαν κατά τη γενική συνέλευση στη Βαγδάτη, που ήταν κατά του ανοίγματος του Σαντάτ προς το Ισραήλ.

Ο Σεμπάι αντέδραση στην αποβολή του αναφέροντας «Η τρομοκρατική γλώσσα του μαυροπινακισμού  και στιγματισμού  ποτέ προηγούμενα , ούτε και τώρα μας φοβερίζει».

Ήταν αξιωματικός του ιππικού και πήρε μέρος στο κλινημα που ανάτρεψε τον βασιλιά Φαρούκ και έφερε στην εξουσία τον Νάσσερ τον Ιούλιο του 1953. Σύμφωνα με την πολιτική του Νάσσερ για αυστηρή ουδετερότητα, ο Σεμπάι πρωτοστάτησε στη συγκρότηση της Οργανώσεως Αφροασιατικής Αλλυλεγγυής της οποίς ήταν πρόεδρος.

Τον εκτέλεσαν ψύχραιμα και μετά πήραν όμηρους  

Αμέσως μετά την εν ψυχρώ δολοφονία του Σεμπάι, οι δύο ένοπλοι Άραβες, εισέβαλαν στην αίθουσα του συνεδρίου και υπό την απειλή όπλων και χειροβομβίδων αφόπλισαν τους δύο αστυνομικούς.

Κατευθείαν,  πήραν ως ομήρους σχεδόν όλους τους Συνέδρους και τους έκλεισαν στην καφετέρια του «Χίλτον». Μεταξύ αυτών ήταν και ο Βάσσος Λυσσαρίδης.

Στο μεταξύ έφτασε εκ μέρους της Κυβέρνησης Κυπριανού, ο υπουργός Εσωτερικών και Άμυνας Χριστόδουλος Βενιαμίν, ο οποίος είχε σπεύσει στη σκηνή για να διαπραγματευθεί την απελευθέρωση των ομήρων.

Οι ένοπλοι ζητούσαν ασφαλή έξοδο από την Κύπρο με αεροπλάνο της Κυπριακής Δημοκρατίας που θα τους μετέφερε στο Κουβέιτ. Μετά από πολλές ώρες διαπραγμάτευσης, η κυβέρνηση Κυπριανού αποφάσισε να ενδώσει στις απειλές και στη συνέχεια ένα λεωφορείο παρέλαβε τους τρομοκράτες και τους ομήρους ανάμεσα στους οποίους ο Υπουργός Βενιαμίν και ο Βάσσος Λυσσαρίδης για να τους μεταφέρει στο Αεροδρόμιο Λάρνακας.

Γύρω στις 20:00 κατάφεραν να αναχωρήσουν με αεροπλάνο των Κυπριακών Αερογραμμών και τετραμελές πλήρωμα, αφού προηγουμένως είχαν αφήσει ελεύθερους τους Κύπριους κρατούμενους.

Αυτό όμως έμελλε να είναι μόνο η αρχή.

Κατέληξαν πίσω στην Κύπρο

Το αεροπλάνο αφού απογειώθηκε, αναζήτησε χώρα να το δεχτεί με τους τρομοκράτες να μην εξασφαλίζουν άδεια από καμία χώρα για προσγείωση. Το αεροπλάνο κατευθύνθηκε στη Λιβυή, πέταξε πάνω από την Κρήτη και τη Σαουδική Αραβία και προσγειώθηκε για ανεφοδιασμό στο αεροδρόμιο του Τζιμπουτί. Η άρνηση των χωρών να δεχτούν το αεροπλάνο, ανάγκασε τους τρομοκράτες να κατευθυνθούν πίσω στη Λάρνακα εκεί όπου τους περίμενε η Εθνική Φρουρά.

Παράλληλα είχαν φτάσει στο αεροδρόμιο, υπουργοί και αξιωματούχοι της Κυβέρνησης, καθώς και ο αρχηγός της Εθνικής Φρουράς Ιωάννης Κομνηνός. Επιπλέον ήταν στο αεροδρόμιο, πρέσβης και ο Στρατιωτικός Ακόλουθος της Αιγυπτιακής πρεσβείας.

 

Οι διαπραγματεύσεις και ο Αιγύπτιος διαπραγματευτής που ήταν κομάντο

Με την άφιξη των τρομοκρατών στη Λάρνακα, ξεκίνησαν μέσω ασυρμάτου διαπραγματεύσεις, μεταξύ του πύργου ελέγχου -όπου βρισκόταν ο Προέδρος Σπύρος Κυπριανού- και των τρομοκρατών. Και ενώ οι διαπραγματεύσεις βρίσκονταν σε προχωρημένο και καλό στάδιο, ένα μεταγωγικό C-130 Hercules της αιγυπτιακής πολεμικής αεροπορίας έκανε την εμφάνισή του στον εναέριο χώρο του αεροδρομίου.

Προκειμένου το αεροπλάνο να προσγειωθεί, οι πιλότοι είπαν ψέματα στις Κυπριακές Αρχές ότι δήθεν μεταφέρει εκπρόσωπο της Αιγυπτιακής Κυβέρνησης για να διαπραγματευθεί,. Έτσι πήρε άδεια και προσγειώθηκε στην άλλη άκρη του δίαυλου, μακριά από το αεροσκάφος που πήραν με τη βία οι τρομοκράτες.

Μάλιστα, ο Υπουργός Συγκοινωνιών και Έργων, Γεώργιος Τομπάζος πήγε στο c-130 να υποδεχτεί τον υποτιθέμενο Αιγύπτιο διαπραγματευτή, ωστόσο οι υποψίες του Υπουργού Βενιαμίν, τον ώθησαν να δώσει εντολή στον αρχηγό της Αστυνομίας να κατευθύνει ένα όχημα να κατευθυνθεί στο κάτω μέρος του αεροσκάφους και να μπλοκάρει την πόρτα οχημάτων του.

Η νύχτα έγινε μέρα από την επίθεση

Και ενώ οι διαπραγματεύσεις μεταξύ της Κυβέρνησης και τρομοκρατών  έδειχναν πως θα κατέληγαν σε αίσιο αποτέλεσμα με την παράδοση των τρομοκρατών και την απελευθέρωση των ομήρων, οι Κυπριακές Αρχές διαπιστώνουν με έκπληξη ότι το μεταγωγικό δεν μετέφερε κάποιο απεσταλμένο, αλλά ένα λόχο Aιγυπτίων κομάντος, με σκοπό την απελευθέρωση των ομήρων και τη σύλληψη και μεταφορά των τρομοκρατών στην Αίγυπτο.

Αμέσως δόθηκε εντολή προς το C-130 να απογειωθεί και να αποχωρήσει από την Κύπρο ωστόσο οι Αιγύπτιοι αγνόησαν την εντολή και απομακρύνοντας το αυτοκίνητο που μπλόκαρε το άνοιγμα της πόρτα οχημάτων, ξεκίνησαν επιχείρηση κατά του αεροσκάφους που βρίσκονταν οι τρομοκράτες.

Συγκεκριμένα, ένα τζιπ με βαριά οπλισμένους κομάντος κατευθύνθηκε προς το αεροσκάφος των ΚΑ, ενώ άλλοι κομάντος ξεκίνησαν να λαμβάνουν θέσεις γύρω από αυτό.

Στο μεταξύ, οι άντρες της ΕΦ, ήταν ήδη σε ετοιμότητα και μόλις διαπιστώθηκε ο δόλος των Αιγυπτίων, τα σκόπευα των όπλων γύρισαν προς αυτούς. Με άμεση εντολή του διοικητή του 395 τάγματος πεζικού Ανδρέα Ιωσηφίδη, οι άντρες ξεκίνησαν να βάλουν κατά των Αιγυπτίων ενώ το C-130 των Αιγυπτίων έγινε παρανάλωμα του πυρός από τις βολές που δέχτηκε από τα βαρεά όπλα της ΕΦ.

Λίμνη το αίμα στο δίαυλο – Βαριές απώλειες στους Αιγυπτίους

Ο απολογισμός της μάχης υπήρξε βαρύς και για τους Αιγύπτιους αλλά και για τους Κύπριους.

Δεκαπέντε Aιγύπτιοι κομάντος και ένας υπάλληλος του αεροδρομίου κείτονταν νεκροί, ενώ 16 Aιγύπτιοι καταδρομείς και επτά Κύπριοι εθνοφρουροί τραυματίστηκαν.

Οι υπόλοιποι κομάντος πιάστηκαν αιχμάλωτοι, ανάμεσά τους και ο επικεφαλής ταξίαρχος. Οι μεγάλες απώλειες των Αιγυπτίων, αποδίδονται στο γεγονός ότι δεν περίμεναν τη δυναμική αντίδραση της Εθνικής Φρουράς.

Όπως αναφέρει ο συγγραφέας Σωκράτης Τ. Αντωνιάδης σε σχετική καταγραφή των γεγονότων, φαίνεται πως οι Αιγύπτιοι προσπάθησαν να μιμηθούν την επιχείρηση Ισραηλινών κομάντος, οι οποίοι τον Ιούλιο του 1976, είχαν απελευθερώσει με άρτια στρατιωτική ενέργεια στο αεροδρόμιο Έντεμπε της Καμπάλας στην Ουγκάντα, 103 ομήρους εβραϊκής καταγωγής, που είχαν πέσει θύματα αεροπειρατείας από έξι πρόσωπα Παλαιστινιακής και Γερμανικής καταγωγής σε αεροπλάνο της Air France.

Οι Ισραηλινοί είχαν τότε καταφέρει, εκτός από την ασφαλή μεταφορά των ομήρων και την εκτέλεση των έξι αεροπειρατών, να καταστρέψουν πολεμικά αεροπλάνα της Ουγκάντας [ρωσικά Μινγκ] και να κατατροπώσουν τον στρατό του δικτάτορα της χώρας Ίντι Αμίν Νταντά, που προσπάθησε ανεπιτυχώς να ανακόψει την ενέργεια των κομάντος. Οι απώλειες των Ισραηλινών ήταν ένας νεκρός: ο επικεφαλής των κομάντος, ταξίαρχος Γιονάταν Νετανιάχου, αδελφός του Ισραηλινού πρωθυπουργού, Βενιαμίν Νετανιάχου. Ο Νετανιάχου έπεσε νεκρός, αφού ήταν ο τελευταίος που εγκατέλειψε το πεδίο της μάχης, εξασφαλίζοντας την ασφαλή διαφυγή των ομήρων και των ανδρών του.

Διπλωματική κρίση ανάμεσα σε Αίγυπτο και Κύπρο

Μετά το πέρας της αιματηρής σύγκρουσης στο Αεροδρόμιο Λάρνακας, ξέσπασε διπλωματική κρίση μεταξύ των δύο πρώην φιλικών χωρών.
Σύμφωνα με δημοσιεύματα της εποχής, ο πρόεδρος της Αιγύπτου Ανουάρ Ελ Σαντάτ αποφάσισε τη διακοπή των διπλωματικών σχέσεων, ενώ σε ένα πρωτοφανές παραλήρημα, αποκάλεσε τον Σπύρο Κυπριανού «νάνο» και τον απείλησε ότι «θα πληρώσει για την προδοτική απόφασή του, που κατέληξε στον θάνατο μερικών παιδιών του». Βέβαια, η διεθνής κοινότητα επέκρινε τη στάση του Αιγύπτιου προέδρου να επέμβει σε μια ξένη χώρα χωρίς την άδειά της. Ο Αράφατ διεμήνυσε τότε στον Κυπριανού: «Αν καταδικαστούν (οι αεροπειρατές), να τους εκτελέσετε».

Τις επόμενες μέρες ο υφυπουργός εξωτερικών της Αιγύπτου Μπούτρος Γκάλι [ο μετέπειτα Γ.Γ του Ο.Η.Ε.], κατέφθασε στη Λάρνακα για να παραλάβει τους αιχμαλώτους και τους νεκρούς Αιγύπτιους στρατιώτες.

Στις εφημερίδες τότε, οι δημοσιογράφοι έκαναν λόγω για σκάνδαλο επειδή αγοράστηκαν καινούργια ρούχα για τους Αιγύπτιους κομάντος με τα λεφτά των φορολογούμενων.

Αργότερα η ένταση ανέβηκε και πάλι με την Αίγυπτο όταν πράκτορες της Αιγυπτιακής Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών, προσπάθησαν με δόλιο τρόπο να απαγάγουν τους δύο Άραβες δράστες.

Οι ανυπόστατοι ισχυρισμοί της Αιγύπτου

Η πρωτοφανής ενέργεια της Αιγύπτου συνάντησε της διεθνή κατακραυγή με την αραβική χώρα να επιστρατεύει και πάλι το ψέμα για να δικαιολογήσει τις ενέργειες της.

Η Αίγυπτος ισχυρίστηκε πως η επιχείρηση έγινε με τη συγκατάθεση της Κύπρου, γεγονός που διαψεύστηκε κατηγορηματικά. Οι δύο δολοφόνοι του Γιουσέφ ελ Σεμπάι, δικάστηκαν και καταδικάστηκαν στην Κύπρο σε θάνατο, ποινή που μετατράπηκε αργότερα σε ισόβια. Αργότερα απελάθηκαν από την Κύπρο. Οι διπλωματικές σχέσεις Κύπρου και Αιγύπτου αποκαταστάθηκαν το 1984 από το νέο Πρόεδρο της γειτονικής χώρας, Χόσνι Μουμπάρακ.

Πηγή: Περιοδικό Εικόνες 1978/Φεβρουάριος

*Σημ. 
Ιδιαίτερες ευχαριστίες στο  γιατρό, συγγραφέα και ποιητή Σωκράτη Τ. Αντωνιάδη, διαχειριστή της σελίδας https://larnacainhistory.wordpress.com/, για την ευγενική παραχώρηση φωτογραφιών και αναφορών για τα γεγονότα του αεροδρομίου.