Ο πνευματικός άνθρωπος στις δύσκολες εποχές πρέπει να συμπάσχει και να συμμετέχει

Τη σύγχρονη ιστορία της Κύπρου ανατέμνει η γνωστή συγγραφέας Μαρία Παπαδοπούλου με το νέο της μυθιστόρημα

Συνέντευξη στον Χρήστο Μαυρή

Στις δύσκολες εποχές ο πνευματικός άνθρωπος πρέπει να συμπάσχει και να συμμετέχει, δηλώνει η γνωστή συγγραφέας Μαρία Παπαδοπούλου της οποίας το νέο μυθιστόρημα, που τιτλοφορείται

«Η Βασιλική στα χρόνια της ελπίδας», κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Λιβάνη στην Αθήνα και γνωρίζει μεγάλη επιτυχία ανάμεσα στο αναγνωστικό κοινό.

Είναι ένα μυθιστόρημα που ανατέμνει τη σύγχρονη κυπριακή ιστορία, στηριγμένο άλλοτε στη μυθοπλασία και άλλοτε σε πραγματικά γεγονότα, χωρίς να αποφεύγει και τα προσωπικά βιώματα.
Οσον αφορά την οικονομική ένδεια και τον εξευτελισμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας που επικρατεί σήμερα στον τόπο μας και κατά πόσον αυτά την αγγίζουν σαν συγγραφέα, η κυρία Παπαδοπούλου απαντά πως όχι μόνο την αγγίζουν και την ενοχλούν, αλλά της «στερούν κάθε χαρά τα όσα συμβαίνουν γύρω μας».

-Τα θέματα με τα οποία καταπιάνεστε στο τελευταίο μυθιστόρημά σας, που τιτλοφορείται «Η Βασιλική στα χρόνια της ελπίδας», μπορώ να ισχυριστώ πως είναι χιλιοειπωμένα, εφόσον ανατέμνει την ιστορία της Κύπρου τα τελευταία 60 χρόνια. Συγκεκριμένα, εσείς τι επιδιώξατε να μεταδώσετε στους αναγνώστες σας μέσα από τις σελίδες αυτού του βιβλίου σας;

-Το βιβλίο αυτό γράφτηκε μετά από μια εσωτερική ανάγκη που ένιωθα από χρόνια να εξωτερικεύσω κάποια πράγματα και συναισθήματα. Γνωρίζω ότι η ιστορία του ’74 είναι χιλιοειπωμένη, γι’ αυτό και εγώ την έδωσα με ένα δικό μου πιο ανάλαφρο τρόπο, βγαλμένη μέσα από μια άλλη ιστορία, της μικρής Βασιλικής, που καθώς μεγαλώνει, ξεδιπλώνει με χιούμορ και αυτοσαρκασμό, όσα άγγιξαν τις ευαίσθητες χορδές της, τις ιστορίες των ανθρώπων γύρω της και, παράλληλα, μια ελεύθερη πλέον αναπτυσσόμενη πατρίδα με παρθένες ομορφιές, αγνούς ανθρώπους και το «διαφορετικό» χαρακτήρα σε όλες τις δραστηριότητες που άφησε το άγγιγμα της αγγλικής επικράτειας. Παράλληλα μεγαλώνει και η Κυπριακή Δημοκρατία, που οι πολιτικές εξελίξεις, διαγράφοντας μια αρμονική τροχιά, μπαινοβγαίνουν δίνοντας στη νέα γενιά των Κυπρίων και Ελλήνων με έναν πιο εύπεπτο τρόπο πληροφορίες που διαφορετικά μπορεί να μην έφταναν ποτέ στην αντίληψή τους, ακριβώς για το λόγο που αναφέρατε στην πιο πάνω ερώτηση.

-Δεν ελλοχεύει ο κίνδυνος η Ιστορία να επισκιάσει τη λογοτεχνία μέσα στο βιβλίο σας;

-Αυτός ο κίνδυνος υπάρχει όταν ένα άτομο αποφασίζει στα καλά καθούμενα να πει μια ιστορία χωρίς να έχει το απαιτούμενο ταλέντο. Με κανέναν τρόπο η ιστορία σε αυτή την περίπτωση δεν κινδυνεύει να επισκιάσει τη λογοτεχνία, γιατί δεν γράφτηκε γρήγορα και επιπόλαια. Επεξεργάστηκε έξι ολόκληρα χρόνια, ώστε η γραφή και το λεξιλόγιο να είναι όμορφα, να δημιουργούνται ωραίες εικόνες και συναισθήματα, να υπάρχει ζωντάνια στους διαλόγους και να μην κάνει κοιλιά. Από ό,τι λέει ο κόσμος που το έχει διαβάσει, υπάρχει ισορροπία, ένα πάντρεμα όσον αφορά την ένταση της διήγησης και της ψυχικής ανάτασης που δημιουργείται μέσα μας όταν διαβάζουμε κάτι που μας προσφέρει ικανοποίηση.

-Το αναγνωστικό κοινό σε Κύπρο και Ελλάδα, κατά την άποψή σας, ενδιαφέρεται σήμερα για τέτοιας μορφής λογοτεχνικά έργα;

-Το ελληνικό και κυπριακό κοινό ενδιαφέρεται για οτιδήποτε είναι καλογραμμένο και διαφορετικό από τις γνωστές συνταγές. Παρατηρώ ότι μετά από μια μεγάλη συγγραφική επιτυχία υπάρχει τάση μίμησης. Εάν γνώμονας είναι μόνο η εισπρακτική επιτυχία τότε, εντάξει, υπάρχει ελπίδα ότι το ωστικό κύμα μετά από την έκρηξη θα παρασύρει τα πάντα μαζί του. Εάν όμως επιζητεί κάποιος να ξεχωρίσει και να έχει συνέχεια, τότε μόνο μέσα από μια γνήσια διαφορετική πρόταση μπορεί να το πετύχει αυτό.

-Ηθελα να ρωτήσω αν υπάρχουν βιογραφικά στοιχεία στο βιβλίο σας, δεδομένου ότι το έργο ενός λογοτέχνη είναι αναπόσπαστο μέρος της ζωής του.

-Από τη μια «Τα χρόνια της ελπίδας» είναι ένα έργο με μυθοπλασία, από την άλλη είναι στηριγμένο σε πραγματικά γεγονότα, οπότε εκ των πραγμάτων δεν μπορούσα σε αυτή την περίπτωση να αποφύγω προσωπικά βιώματα. Η πρωταγωνίστρια, όμως δεν μεταφέρει απαραίτητα πάντα τις δικές μου απόψεις, αλλά πολλές φορές κάνει τον συνήγορο του διαβόλου ή ξεδιπλώνει κάποιες σκέψεις για να βοηθηθεί ο επερχόμενος διάλογος, για να ακουστούν όλες οι πλευρές. Εγινε μεγάλη προσπάθεια, ώστε η Βασιλική σε κάθε στάδιο να αντιπροσωπεύει την εκάστοτε ηλικία της και οι απορίες της να αντικατοπτρίζουν ένα μωρό ή μια έφηβο, και στα όσα πίστευε τότε, μέσα στα μέτρα των γνώσεων, του περιβάλλοντος, εμπειριών και της εποχής. Ηθελα να πάρω τον αναγνώστη από το χέρι και να τον ταξιδέψω στα έκρυθμα αλλά και ανεπανάληπτα χρόνια των δεκαετιών ’60 και ’70.

-Η σύγχρονη πραγματικότητα στην Κύπρο και στην Ελλάδα, της οικονομικής ένδειας και του εξευτελισμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, δεν σας απασχολεί; Θέλω να πω, δεν σας δίνει ερεθίσματα για να παράξετε λογοτεχνικό έργο;

-Οταν άρχισα να γράφω αυτό το βιβλίο βρισκόμασταν στα ανέμελα τρελά χρόνια της μεγάλης ευμάρειας του 2007. Εκφράζω μάλιστα σε ένα δικό μου στοχασμό, στο τέλος μιας παραγράφου του βιβλίου, τις έντονες ανησυχίες μου γι’ αυτό που συνέβαινε γύρω μας και, δυστυχώς, σαν άλλη Κασσάνδρα επαληθεύτηκαν τα λόγια μου γρηγορότερα από ό,τι είχα υπολογίσει. Και φυσικά με αγγίζουν και όχι μόνο με ενοχλούν, αλλά μου στερούν κάθε χαρά τα όσα συμβαίνουν γύρω μας. Περισσότερο όμως σε αυτή την ηλικία, που έχω δει πολλά και έχω πλέον δική μου γνώμη, νιώθω περισσότερο θυμό. Μεγάλο θυμό γιατί ο περισσότερος κόσμος υποφέρει για ξένα λάθη, επαναλαμβανόμενα λάθη, που μας καθιστούν άξιους της τύχης μας. Προς Θεού δεν κάνω πολιτική, αλλά κάποτε πρέπει να αποκτήσουμε κοινωνική συνείδηση. Και δεν εννοώ να ανήκουμε μόνο σε φιλανθρωπικά ιδρύματα, αλλά όταν δεν έχουμε γνώμονα μόνο το δικό μας συμφέρον και βόλεμα, όταν βγάλουμε τις κομματικές παρωπίδες και καταλάβουμε ότι εάν σε αυτό το πολύ μικρό νησί δουλέψουμε συλλογικά για ένα μοναδικό στόχο θα επωφεληθούμε όλοι, τότε δεν θα χρειάζεται να χάνουμε ούτε την αξιοπρέπεια, αλλά ούτε και τις περιουσίες που δουλέψαμε σκληρά για να τις αποκτήσουμε. Απεδείχθη ότι οι εγωιστικές και επιπόλαιες πολιτικές, έχουν ολέθρια αποτελέσματα. Εάν έχω ερεθίσματα από αυτές τις δύσκολες εποχές για να δημιουργήσω πάνω σε αυτό; Εναν ευαίσθητο και υπεύθυνο άνθρωπο όλα τον αγγίζουν. Να είστε σίγουρος, κύριε Μαυρή, ότι στην ώρα του, όταν θα έχει ωριμάσει μέσα μου, ούτε καν θα με ρωτήσει. Θα αρχίσει να γράφεται από μόνο του και αυτό το βιβλίο.

-Ο ρόλος του πνευματικού ανθρώπου ποιος πρέπει να είναι σε αυτές τις δύσκολες εποχές, κα Παπαδοπούλου;

-Ο ρόλος του πνευματικού ανθρώπου στις δύσκολες εποχές είναι να συμπάσχει και να συμμετέχει. Να αρχίσει να λέει τη γνώμη του, να διαμαρτύρεται, να προσφέρει, ο καθένας με τον τρόπο που μπορεί. Ο ρόλος του να μην είναι μόνο να εμψυχώνει, γιατί σε τέτοιες αντίξοες συνθήκες αυτό που διαθέτουμε όλοι είναι κουράγιο. Να είναι επικριτικός, αλλά να αφήνει πίσω το παρελθόν και να βοηθά να ανοικτούν καινούριοι δρόμοι. Επίσης και ψυχή. Εμείς οι Κύπριοι ειδικά, έχουμε αντοχές, είμαστε σκληροτράχηλοι και δημιουργικοί. Εξυπνος λαός, αλλά εγκλωβισμένος σε σωρεία λαθών και εσφαλμένων εντυπώσεων. Βασιζόμαστε πάντα στη γνώμη των άλλων χωρίς να δώσουμε τη σοβαρότητα που αρμόζει στο μέλλον της πατρίδας μας, γιατί είμαστε απορροφημένοι με την καθημερινότητα. Το θέμα είναι να αποκτήσουμε επιτέλους επίγνωση πού αξίζει ο κόπος να πάρουμε τα όπλα (μεταφορικά) και πού αξίζει ο κόπος να μείνουμε άπρακτοι χωρίς καμιά διαμαρτυρία.