Ο Ριχάρδος ζει. Ο Μεσαίωνας δεν τελείωσε

Συναντήσεις

Ο Ριχάρδος ζει. Ο Μεσαίωνας δεν τελείωσε

Ο Αντώνης Γεωργίου συνομιλεί με τον Πάρι Ερωτοκρίτου που σκηνοθετεί τον Ριχάρδο Γ’ στον ΘΟΚ και τον Προκόπη Αγαθοκλέους που ερμηνεύει τον ομώνυμο ρόλο

 

Πάρις Ερωτοκρίτου: Νομίζουμε ότι το χέρι του όποιου Ριχάρδου δεν θα μας αγγίξει…

Από τον Άμλετ στον Ριχάρδο Γ’. Γιατί Σαίξπηρ πάλι;

Είναι ευλογία να έχεις την ευκαιρία να σκηνοθετήσεις έργα του Σαίξπηρ και ειδικά ένα τόσο σημαντικό έργο όπως τον Ριχάρδο ΙΙΙ. Η επιλογή έγινε κατόπιν συζήτησης και συνεννόησης με τον καλλιτεχνικό διευθυντή του ΘΟΚ, κ. Σάββα Κυριακίδη.

Εκτός από Σαίξπηρ το καλοκαίρι ανεβάσατε Ευριπίδη.Πώς προσεγγίζετε αυτούς τους συγγραφείς δεδομένου του ειδικού βάρους τους στην ιστορία του θεάτρου, αλλά και του γεγονότος ότι έχουν ανεβεί σε όλο τον κόσμο πολλές φορές τα έργα τους;

Τους συγγραφείς που αναφέρατε τους προσεγγίζω όπως οποιονδήποτε συγγραφέα του οποίου έργο σκηνοθετώ: προσπαθώ να εστιάσω στο έργο και όχι στην παραστασιακή ιστορία του έργου ή του συγγραφέα γενικότερα. Οι μεγάλοι συγγραφείς όπως ο Σαίξπηρ σε «θρέφουν» συνεχώς κατά τη διάρκεια των προβών, αλλά και των παραστάσεων. Μόνο
μέσα από αυτή την καθημερινή τριβή -και με όχημα τους ηθοποιούς οι οποίοι είναι και οι φορείς του λόγου/δράσης- προκύπτει η «επικοινωνία» με τον συγγραφέα.

Ο Ριχάρδος ζει. Γιατί ζούμε -κατ’ εμέ- σε μια κοινωνία διαφθοράς, ατομικισμού, σιωπής και ψεύδους, συστατικά στοιχεία της ανέλιξης του Ριχάρδου ΙΙΙ στο έργο του Σαίξπηρ

Ποια η σχέση ενός νέου σκηνοθέτη με τέτοια κλασικά έργα;

Αυτό ενδεχομένως να μπορώ να το απαντήσω όταν γίνω -ο μη γένοιτο- παλιός σκηνοθέτης!

Για σας είναι περισσότερο ένα έργο για «την εξουσία και τη βία» ή ένα έργο «για ένα δύσμορφο, κακό αλλά και απροσδόκητα γοητευτικό βασιλιά» (τα εισαγωγικά από το δελτίο Τύπου). Πού εστιάζει η δική σας ματιά;

Κατ’ αρχάς είναι ένα έργο για έναν άνθρωπο. Από κει και πέρα, η ιστορία του έργου έχει ένα ειδικό ενδιαφέρον . Γράφτηκε μεταξύ του 1592-94, δηλαδή πέραν των 100 χρόνων μετά το θάνατο του Ριχάρδου ΙΙΙ στη μάχη του Μπόζγουορθ. Γράφτηκε επίσης κατά τη διάρκεια της βασιλείας της Ελισάβετ Ι, η οποία ήταν εγγονή του Ερρίκου VII, δηλαδή αυτού που σκότωσε τον Ριχάρδο και εγκαθίδρυσε τη νέα δυναστεία των Τυδώρ στο θρόνο της Αγγλίας. Οι πλείστες πηγές που χρησιμοποίησε ο Σαίξπηρ (τόσο προφορικές όσο και γραπτές) ήταν προσκείμενες στη θεώρηση της ιστορίας από την πλευρά των νικητών του πολέμου και συγκεκριμένα του νέου βασιλιά Ερρίκου VII (Τυδώρ). Ο Ριχάρδος του Σαίξπηρ δεν είναι ο Ριχάρδος της ιστορίας. Ανάμεσα σ’ αυτούς τους δύο πόλους κινείται η παράστασή μας.

Είναι πράγματι ο Ριχάρδος Γ’ ο «πιο ανθρώπινος ήρωας του Σαίξπηρ», όπως διατείνονται πολλοί και πώς το αντιλαμβάνεστε αυτό;

Αυτό που μπορώ να πω είναι ότι αποτελεί έναν αριστοτεχνικά γραμμένο ρόλο, τόσο από πλευράς ψυχολογίας αλλά και δράσης.

Αν ζούσε σήμερα ο Ριχάρδος Γ΄ (του Σαίξπηρ) πώς / ποιος πιστεύετε θα ήταν;

Ο Ριχάρδος ζει. Γιατί ζούμε -κατ’ εμέ- σε μια κοινωνία διαφθοράς, ατομικισμού, σιωπής και ψεύδους, συστατικά στοιχεία της ανέλιξης του Ριχάρδου ΙΙΙ στο έργο του Σαίξπηρ. Οι υπόλοιποι χαρακτήρες με τις πράξεις ή με την απάθειά τους έχουν τεράστιο μερίδιο ευθύνης για την άνοδο ενός τέτοιου ανθρώπου στην εξουσία. Η διαφθορά, η ανοχή, η σιωπή, η απάθεια τούς καθιστούν συνενόχους στο έγκλημα, όπως κι εμάς. Κι ας νομίζουμε ότι το χέρι δεν θα μας αγγίξει.

Προκόπης Αγαθοκλέους: Η ακόρεστη δίψα κάποιου να νιώσει απόλυτα ενεργός

Για ποιο λόγο, πιστεύετε, ότι ο Σαίξπηρ συνεχίζει να αφορά το θέατρο σε όλο τον κόσμο; Υπάρχει κάτι που γοητεύει εσάς προσωπικά στα έργα του;

Ο Σαίξπηρ συνεχίζει να αφορά το θέατρο σε όλο τον κόσμο επειδή αυτό που πραγματεύονται κυρίως τα έργα του είναι η πολυπλοκότητα της ανθρώπινης φύσης και το πώς αυτή μπορεί να υπάρξει, ή να συνυπάρξει, βρισκόμενη στα άκρα είτε από έρωτα, είτε από απόγνωση, είτε από πόθο, είτε από ανάγκη. Αυτό λοιπόν πιστεύω πως αποτελεί βασικό γνώρισμα της ίδιας της ζωής. Διαβάζοντας λοιπόν τα έργα του ως αναγνώστης/ηθοποιός, γοητεύομαι από την καθαρότητα των προσώπων του, η οποία σου επιτρέπει να τα πλησιάσεις και στην προσπάθειά σου να τα υποδυθείς κατανοείς το βάθος από το οποίο προέρχεται η καθαρότητα αυτή και είναι ατέλειωτο.

Για έναν ηθοποιό να παίζει Σαίξπηρ ή άλλα κλασικά κείμενα τέτοιου επιπέδου σημαίνει κάτι ιδιαίτερο; Χρειάζεται κάποια διαφορετική αντιμετώπιση από άλλα έργα;

Σημαίνει πως του δίνεται μια ευκαιρία να επικοινωνήσει με σπουδαία κείμενα της παγκόσμιας δραματουργίας και να προσπαθήσει, ευτυχώς όχι μόνος του, να τα μεταφέρει, να τα αφηγηθεί. Όσο αφορά το πώς αντιμετωπίζονται αυτά τα κείμενα είναι σχετικό, καθώς αφορά κυρίως το σύνολο των ανθρώπων που θα ασχοληθούν με αυτά. Όπως όταν στέκεσαι μπροστά από έναν πίνακα του Van Gogh και έναν πίνακα του Dali, σίγουρα τα συναισθήματα που προκαλούνται στον αναγνώστη/παρατηρητή σε καμία περίπτωση δεν είναι ίδια, άσε που διαφέρουν από άτομο σε άτομο, άρα ούτε και η αντίδραση. Οπότε πιστεύω πως αυτό που χρειάζεται είναι η απαιτούμενη ενέργεια (ψυχική και σωματική) να τα αντιμετωπίσεις και όχι το πώς να το κάνεις.

Ο Σαίξπηρ συνεχίζει να αφορά το θέατρο σε όλο τον κόσμο επειδή αυτό που πραγματεύονται κυρίως τα έργα του είναι η πολυπλοκότητα της ανθρώπινης φύσης και το πώς αυτή μπορεί να υπάρξει, ή να συνυπάρξει, βρισκόμενη στα άκρα είτε από έρωτα είτε από απόγνωση είτε από πόθο είτε από ανάγκη

Μέσα από τη διαδικασία των προβών και τη συνάντησή σας με το ρόλο πώς θα περιγράφατε τον Ριχάρδο Γ’;

Πιάνομαι από το ρήμα «περιγράφω» που χρησιμοποιείς στη ερώτηση. Ρήμα με δύο έννοιες, αφού μπορούμε λεκτικά να περιγράψουμε κάτι, αλλά και κυριολεκτικά σχεδιάζοντας το περίγραμμα. Ο Ριχάρδος Γ’ όπως παρουσιάζεται στο ομώνυμο έργο του Σαίξπηρ, μπορώ να πω πως το βασικότερο χαρακτηριστικό του είναι πως δεν αφήνει σε κανέναν από τους χαρακτήρες του έργου να σχηματίσει καθαρή εικόνα ή καθαρή άποψη για τον ίδιο, τουλάχιστον μέχρι να φορέσει το στέμμα. Ο Ριχάρδος Γ΄ εμφανίζεται χωρίς σχήμα, ά-σχημος, απρόβλεπτος, αεικίνητος έχοντας μονίμως την τάση και την ανάγκη να παραμένει ενεργός. Η εξουσία, η κατάκτησή της και το πώς οι άνθρωποι την διαχειρίζονται, αποτελεί διαχρονικό ζήτημα. Το σίγουρο είναι πως με την κατάκτησή της μπορεί κάποιος εύκολα πια να δει το πραγματικό πρόσωπο του εξουσιαστή.

Υπάρχει κάτι στο χαρακτήρα του που σας συγκινεί και κάτι που σας τρομάζει;

Στον Ριχάρδο Γ’ με συγκινεί η ακόρεστη δίψα του να νιώσει απόλυτα ενεργός. Μια εσώτερη βαθιά ανάγκη που προέρχεται από ατέλειωτες ώρες μοναξιάς και άδικης περιθωριοποίησης. Με τρομάζει αυτό που τα πιο πάνω μπορούν να επιφέρουν.

Αν ζούσε σήμερα ο Ριχάρδος Γ΄ (του Σαίξπηρ) πώς / ποιος πιστεύετε θα ήταν;

Πολύ εύκολα μπορούμε να παρομοιάσουμε τον Ριχάρδο Γ’ με κάποιον ή κάποιους από τις γελοίες, ας μου επιτραπεί ο όρος, προσωπικότητες των σύγχρονων εξουσιαστών. Παρ’ όλα αυτά ο Ριχάρδος Γ’ δεν θα έμπαινε ποτέ στη διαδικασία να αποδείξει ότι έχει τον μεγαλύτερο πύραυλο, όπως δεν θα έμπαινε ποτέ στη διαδικασία ανελέητων επικοινωνιακών παιχνιδιών και μικροσυμφερόντων κάνοντας χειραψίες για τη μόστρα.

Ο Ριχάρδος έρχεται από τον Μεσαίωνα διανύοντας όλη αυτή την απόσταση και κοιτάζοντάς μας κατάματα μας υπενθυμίζει πως ο Μεσαίωνας όχι μόνο δεν τελείωσε, αλλά εξελίχθηκε σε μορφή πιο βάναυση και από αυτήν που έζησε ο ίδιος.