Μέρος 2ο
Συνεχίζουμε σήμερα με το 2ο μέρος της αναφοράς του ταξίαρχου Γιώργου Σέργη[1] αναφορικά με το πραξικόπημα της χούντας και της ΕΟΚΑ Β στις 15 Ιουλίου 1974. Στο πρώτο μέρος είναι σαφές ότι η πρώτη σύσκεψη της χούντας στο τελευταίο στάδιο, διότι το πραξικόπημα είχε αποφασιστεί από το Μάιο, έγινε στις 2 Ιουλίου το πρωί. Η επιστολή Μακαρίου για την οποία ορισμένοι ισχυρίζονται ότι προκάλεσε το πραξικόπημα, γράφτηκε στις 2 Ιουλίου και παραδόθηκε στη χούντα μία ημέρα αργότερα, δηλ. στις 3 Ιουλίου, όταν πλέον είχε οριστικοποιηθεί η διενέργεια του πραξικοπήματος.
Σε αυτό το σημείωμα καταρρίπτεται ακόμα ένας μύθος, ότι δηλ. δεν λαμβάνονταν μέτρα για αντιμετώπιση ενός πραξικοπήματος.
Παραπλανητική σύσκεψη στην Αθήνα
Ο αρχηγός της εθνικής φρουράς αντιστράτηγος Γ. Ντενίσης ήτο αντίθετος με την ανατροπή του Μακαρίου. Για να προλάβει ενδεχόμενο πραξικόπημα κατ’ αυτού, είχε διατάξει όλες τις μονάδες της εθνικής φρουράς να μη μετακινείται καμία από το στρατόπεδό της χωρίς δική του προσωπική διαταγή. Αυτά ήσαν γνωστά στους πραξικοπηματίες.
Για να εξουδετερωθεί ο αντιστράτηγος Ντενίσης, αλλά και για να παραπλανηθεί η κυπριακή κυβέρνηση επί της εκδηλώσεως του πραξικοπήματος, συνεκλήθη σύσκεψη στο Αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων για τη 13η Ιουλίου, ημέρα Σάββατο, με σκοπό την εκτίμηση της καταστάσεως, όπως διεμορφώνετο μετά από την επιστολή του Μακαρίου προς το Γκιζίκη της 2ας Ιουλίου. Σ’ αυτή εκλήθησαν και παρευρέθησαν από τη Κύπρο: Ο αντιστράτηγος Ντενίσης, ο συν/ρχης Νικ. Νικολαΐδης, ο οποίος είχε αναλάβει προσφάτως τη διοίκηση της ΕΛΛΥΚ, ο συν/ρχης Κων/νος Μπούρλος, διευθυντής του 2ου επιτελικού γραφείου του ΓΕΕΦ, ο πρεσβευτής της Ελλάδος στη Κύπρο Ευστ. Λαγάκος.
Η σύσκεψη διήρκεσε πολύ λίγο και διεκόπη για τη Δευτέρα, 15η Ιουλίου 1974.
Ενίσχυση των πραξικοπηματιών
Προς ενίσχυση των πραξικοπηματιών μετέβησαν αεροπορικώς στη Κύπρο ως τουρίστες με πολιτική περιβολή τις παραμονές του πραξικοπήματος, ελάχιστοι έμπιστοι στον Ιωαννίδη αξιωματικοί βαθμού ταγματάρχου και αντισυνταγματάρχου.
Μέτρα που λαμβάνονταν για αντιμετώπιση πραξικοπήματος
Ο αιφνιδιασμός απετέλεσε το βασικό παράγοντα για το καθορισμό της ώρας ενάρξεως του πραξικοπήματος, για να εξουδετερωθεί χωρίς αντίδραση, ει δυνατόν, ο μηχανισμός αντιδράσεως της κυπριακής κυβερνήσεως (το σχέδιο αποτελεσματικής λαϊκής αμύνης), ώστε να περιορισθούν στο ελάχιστο οι απώλειες και να επικρατήσει το πραξικόπημα με ευχέρεια.
Χάριν του αιφνιδιασμού, το πραξικόπημα δεν έπρεπε να εκδηλωθεί το Σάββατο και τη Κυριακή, 13η και 14η Ιουλίου, διότι τα στρατόπεδα της Εθνικής φρουράς παρακολουθούντο συνεχώς κατά τις εργάσιμες ώρες από το εφεδρικό σώμα, για να μη βρεθεί η κυπριακή κυβέρνηση σε αδυναμία να αντιδράσει κατά την εκδήλωσή του.
Για τη παρακολούθηση των στρατοπέδων, το εφεδρικό σώμα χρησιμοποιούσε κατά τη νύχτα σύγχρονες παθητικές διόπτρες νυχτερινής παρατηρήσεως δι’ ενισχύσεως των ειδώλων των παρατηρουμένων αντικειμένων. Με τις διόπτρες αυτές παρατηρούσε όλες τις κινήσεις μέσα στα στρατόπεδα, χωρίς να αποκαλύπτει τη παρουσία του εκτός των στρατοπέδων.
Ποίες όμως θα ήσαν οι αντιδράσεις, αν εγένετο εγκαίρως αντιληπτή η εκδήλωση του πραξικοπήματος; Θα ακούοντο αμέσως σειρήνες συναγερμού ή και καμπάνες εκκλησιών. Θα εστήνοντο οδοφράγματα με οχήματα και άλλα μέσα. Οι βόμβες Μολότωφ θα ήσαν έτοιμες να χρησιμοποιηθούν, και ελεύθεροι σκοπευτές θα κατελάμβαναν τις θέσεις τους. Τμήματα του εφεδρικού σώματος και παραστρατιωτικές οργανώσεις θα ήσαν έτοιμες για οδομαχίες μέσα στη Λευκωσία και σε άλλες πόλεις.
Οι αντιδράσεις δεν θα περιορίζοντο μόνο στη χρήση όπλων για την απόκρουση του πραξικοπήματος. Ανάλογα με την εξέλιξή του, ο ελληνοκυπριακός πληθυσμός της νήσου θα εκαλείτο σε διαδηλώσεις κατά των πραξικοπηματιών. Η απόπειρα ανατροπής του κρατούντος πολιτεύματος θα αντιμετωπίζετο με κάθε μέσο, ακόμη και με διπλωματικές πιέσεις.
Προς αποφυγή ή περιορισμό στο ελάχιστο όλων αυτών των αντιδράσεων, απεφασίσθη να εκδηλωθεί το πραξικόπημα αιφνιδιαστικώς μετά την ώρα ενάρξεως της εργασίας τη Δευτέρα, 15η Ιουλίου. Την ώρα αυτή διεκόπτετο η παρακολούθηση των στρατοπέδων της εθνικής φρουράς, επειδή η κυπριακή κυβέρνηση ενόμιζε, ότι η έναρξη της κυκλοφορίας στις πόλεις περιόριζε τις δυνατότητες κινήσεως των πραξικοπηματιών.
Ένα άλλο πρόβλημα, το οποίο υπήρχε, ήτο ο τόπος εξουδετερώσεως του αρχιεπισκόπου Μακαρίου διά συλλήψεως ή άλλου τρόπου. Ο αρχιεπίσκοπος θα περνούσε το σαββατοκύριακο στην εξοχική του κατοικία στο όρος Τρόοδος. Η εξουδετέρωσή του κρίθηκε σκόπιμο να μη πραγματοποιηθεί, ούτε εκεί, ούτε καθ’ οδόν καθώς θα εκινείτο προς το προεδρικό μέγαρο, αλλά μέσα σ’ αυτό.
Η εξουδετέρωσή του Μακαρίου κατά την επιστροφή του στο προεδρικό μέγαρο απερρίφθη, προφανώς διότι υπήρχε κίνδυνος να τεθεί σε εφαρμογή το σχέδιο αντιδράσεως της κυπριακής κυβερνήσεως με σήμα δι’ ασυρμάτου από το προεδρικό αυτοκίνητο, με το οποίο θα εκινείτο προ της ώρας ενάρξεως της εργασίας.
Για το λόγο αυτό οι πραξικοπηματίες άφησαν τον αρχιεπίσκοπο Μακάριο να περάσει ανενόχλητος κοντά από το στρατόπεδο των αρμάτων στη Κοκκινοτριμιθιά, μισή ώρα προτού εκδηλωθεί το πραξικόπημα. Όταν περνούσε από τη Κοκκινοτριμιθιά, η 23 ΕΜΑ είχε αναπτύξει συνεργεία εκπαιδεύσεως στα τεθωρακισμένα οχήματα BTR και σε άλλα αντικείμενα εκπαιδεύσεως, και ασχολείτο με την εκπαίδευση του προσωπικού της.
Η κατάσταση της ΕΛΔΥΚ
Τη 07.15 ώρα της 15ης Ιουλίου συνεκεντρώθησαν όλοι οι αξιωματικοί της ΕΛΔΥΚ στην αίθουσα συγκεντρώσεων των αξιωματικών της. Προς αυτούς ομίλησε ο υποδιοικητής της ΕΛΔΥΚ, ο οποίος αναπληρούσε τον κληθέντα για σύσκεψη στο ΑΕΔ διοικητή της, και τους ανακοίνωσε ότι η ελληνική κυβέρνηση και η στρατιωτική ηγεσία έλαβαν την απόφαση να ανατρέψουν το Μακάριο. Η σχετική ενέργεια θα εξεδηλούτο μετά από λίγο.
Ο υποδιοικητής της ΕΛΔΥΚ επεσήμανε στους παρόντες αξιωματικούς ότι επρόκειτο περί διαταγής, και, κατά συνέπεια, δεν επρόκειτο να ερωτηθούν, αν συμφωνούσαν επί της αποφάσεως αυτής ή όχι. Ακολούθως διέταξε να παραμείνουν οι διοικητές των μονάδων και οι διευθυντές των επιτελικών γραφείων του επιτελείου της ΕΛΔΥΚ, οι δε λοιποί να μεταβούν στα τμήματά τους και να τα προετοιμάσουν σχετικώς.
Προς τους παραμείναντες αξιωματικούς ο υποδιοικητής της ΕΛΔΥΚ έδωσε σύντομες οδηγίες, και διέταξε τους διοικητές των μονάδων να διαθέσουν ορισμένα τμήματα, τα οποία θα ελάμβαναν μέρος στο πραξικόπημα.
Η έναρξη του πραξικοπήματος
Η έναρξη του πραξικοπήματος εδόθη τη 08.00 ώρα της Δευτέρας, 15ης Ιουλίου, με το ακόλουθο σήμα του ΓΕΕΦ, αφού πρώτα ο αρχιεπίσκοπος είχε εισέλθει στο προεδρικό μέγαρο: «Αλέξανδρος εισήλθε στο νοσοκομείο. Άμεσος εφαρμογή σχεδίου Αφροδίτη 3».
Τη 08.15 ώρα ανεχώρησαν τα άρματα της 23 ΕΜΑ από τη Κοκκινοτριμιθιά με κατεύθυνση το προεδρικό μέγαρο, την Αρχιεπισκοπή και άλλα σημεία της Λευκωσίας. Την ίδια ώρα ανεχώρησαν από στρατόπεδα της Λευκωσίας ή κοντά σ’ αυτή για τους αντικειμενικούς των σκοπούς και οι άλλες μονάδες, των οποίων οι διοικητές είχαν μυηθεί στο πραξικόπημα.
Μετά από λίγο ακούοντο πυρά σε διάφορα σημεία της Λευκωσίας, και οι πολίτες έτρεχαν κατατρομαγμένοι να προφυλαχθούν από αυτά σε ασφαλή μέρη. Τα γεγονότα πλέον άρχισαν να εξελίσσονται με ταχύ ρυθμό.
Η διεύθυνση του πραξικοπήματος
Τη διοίκηση της εθνικής φρουράς ασκούσε ο ταξίαρχος Γεωργίτσης ως αναπληρωτής του αρχηγού του ΓΕΕΦ μετά την αναχώρησή του από τη Λευκωσία για την Αθήνα, προκειμένου να λάβει μέρος στη προαναφερθείσα σύσκεψη. Ούτος έφθασε στο στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ περί τη 08.30 ώρα, συνοδευόμενος από επετελείς αξιωματικούς του ΓΕΕΦ, και διηύθυνε το πραξικόπημα από την αίθουσα επιχειρήσεων της ΕΛΔΥΚ.
Ο ταξίαρχος Γεωργίτσης ανεχώρησε από την ΕΛΔΥΚ περί τη 10.00 ώρα και μετέβη στο ΓΕΕΦ, από όπου συνέχισε να διευθύνει το πραξικόπημα. Την ώρα εκείνη είχε περιέλθει υπό τον έλεγχο των πραξικοπηματιών το Αρχηγείο της Αστυνομίας.
Η μετακίνηση του 286 ΜΤΠ
Περί τη 08.30 ώρα έφθασε στη Κοκκινοτριμιθιά ο διευθυντής του 3ου επιτελικού γραφείου του ΓΕΕΦ και επέδωσε στο διοικητή του 286 ΜΤΠ σήμα του ΓΕΕΦ, διά του οποίου διετάσσετο να μετακινήσει το τάγμα του στο στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ ως εφεδρεία του ΓΕΕΦ. Το τάγμα ανεχώρησε από το στρατόπεδό του μία ώρα αργότερα, διότι δεν ήτο προπαρασκευασμένο να λάβει μέρος στο πραξικόπημα.
Aκολουθήστε μας στο Google News
