Οι εννέα μεγάλες πληγές της κυπριακής οικονομίας – Ανάγκη για αλλαγή μοντέλου ανάπτυξης

Τις εννέα πιο σημαντικές πληγές της κυπριακής οικονομίας αναλύει η Κομισιόν σε έκθεσή της για το εαρινό πακέτο του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Εξαμήνου, το οποίο περιέχει τις ανά χώρα συστάσεις για τα κράτη – μέλη.

Τα δύο πιο σημαντικά ζητήματα στα οποία επικεντρώνεται η έκθεση είναι η αύξηση των τιμών της ενέργειας (ηλεκτρικού ρεύματος και πετρελαιοειδών) και οι διαταραχές στην αλυσίδα εφοδιασμού. Αναφέρεται μάλιστα ότι «η Κύπρος αναμένεται να υποφέρει σημαντικά», καθώς και ότι τα δύο αυτά ζητήματα επηρεάζουν την ανθεκτικότητα και τη δυναμική της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας.

Οι εννέα πιο σημαντικές πληγές της κυπριακής οικονομίας –με βάση την έκθεση της ΕΕ– είναι οι ακόλουθες:

• Τιμές ενέργειας: «Η Κύπρος αναμένεται να υποφέρει σημαντικά από την αύξηση των τιμών της ενέργειας», όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά. Σημειώνεται επίσης ότι το πρόβλημα επηρεάζει αρνητικά την ανθεκτικότητα και τη δυναμική της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας. Αναφέρεται ακόμη ότι «η Κύπρος έχει μία από τις υψηλότερες τιμές ηλεκτρικής ενέργειας […] συγκαταλέγεται στα κράτη-μέλη με τις υψηλότερες εκπομπές αερίων […] και έχει πολύ υψηλό ποσοστό ενεργειακής φτώχειας».

• Διαταραχές στην αλυσίδα εφοδιασμού: Το δεύτερο ζήτημα που επηρεάζει αρνητικά την ανθεκτικότητα και τη δυναμική της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας είναι οι διαταραχές στην αλυσίδα εφοδιασμού. Σημειώνεται μάλιστα ότι η χώρα παρουσιάζει πολύ μεγάλο εμπορικό έλλειμμα, αφού οι εισαγωγές είναι πολλαπλάσιες από τις εξαγωγές.

• Δικαστικό σύστημα: Το δικαστικό σύστημα αντιμετωπίζει πολύ σοβαρά προβλήματα, τόσο σε θέματα ποιότητας όσο και σε θέματα αποτελεσματικότητας. Όπως αναφέρεται, οι αστικές, εμπορικές και διοικητικές δικαστικές διαδικασίες είναι πολύ χρονοβόρες. Ενδεικτικά, απαιτούνται κατά μέσο 863 ημέρες για επίλυση διοικητικών υποθέσεων στα πρωτοβάθμια δικαστήρια. Σημειώνεται επίσης ότι τα ψηφιακά εργαλεία χρησιμοποιούνται πολύ σπάνια στα δικαστήρια, ενώ το ηλεκτρονικό σύστημα διαχείρισης υποθέσεων ανταποκρίνεται μόνο σε βασικές ανάγκες και απαιτείται η περαιτέρω ανάπτυξή του.

• Πρόσβαση μικρομεσαίων στη χρηματοδότηση: Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν προβλήματα χρηματοδότησης, αφού έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε δάνεια από τις τράπεζες που αποτελούν την κύρια πηγή εξωτερικής χρηματοδότησης για τις περισσότερες εταιρείες. Αναφέρεται επίσης ότι οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις είναι υπερχρεωμένες καθώς και ότι δύο στις τρεις παρουσιάζουν καθυστερήσεις στην αποπληρωμή των δανείων τους.

• Ηλεκτρονική διακυβέρνηση: Η βαθμολογία της Κύπρου στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση ανέρχεται μόλις στο 50% και απέχει πολύ από τον μέσο όρο της ΕΕ (71%). Επίσης ότι η χώρα κατατάσσεται στην 21η θέση μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ στον Δείκτη Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας (Digital Economy and Society Index – DESI). Ακόμη, επισημαίνεται ότι παρά την πρόοδο η οποία σημειώθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η παροχή ψηφιακών υπηρεσιών στους πολίτες παραμένει κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ (56% έναντι 75%).

• Άδειες οικοδομής: Η εκτέλεση συμβάσεων παρεμποδίζεται από μεγάλες καθυστερήσεις τόσο στην επίλυση αστικών και εμπορικών υποθέσεων όσο και στη λήψη οικοδομικών αδειών. Όπως αναφέρεται, τα τελευταία χρόνια βελτιώθηκε η κατάσταση όσον αφορά την έκδοση αδειών για οικιστικά κτίρια, αλλά παραμένει το πρόβλημα με τα μεγάλα έργα, όπως οι αναπτύξεις μονάδων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας

• Δημόσιο και ιδιωτικό χρέος: Η Κύπρος παρουσιάζει πολύ υψηλά επίπεδα δημόσιου και ιδιωτικού χρέους καθώς και μεγάλο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών. Επισημαίνεται επίσης ότι το ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων δανείων στον τραπεζικό τομέα (8,1% το τρίτο τρίμηνο του 2021) παραμένει το δεύτερο υψηλότερο στην ευρωζώνη. Αναφέρεται ακόμη ότι πιθανή αύξηση των επιτοκίων θα μπορούσε να επηρεάσει την ικανότητα των νοικοκυριών να εξυπηρετήσουν τα χρέη τους, αφού τα περισσότερα στεγαστικά δάνεια είναι συνδεδεμένα με κυμαινόμενο επιτόκιο.

• Παραγωγικότητα: Η Κύπρος παρουσιάζει χαμηλά επίπεδα παραγωγικότητας σε σύγκριση με την υπόλοιπη ΕΕ, ενώ και η τάση είναι πτωτική. Το 2020 η παραγωγικότητα ανά ώρα εργασίας ήταν περίπου στο 74,2% του μέσου όρου της ΕΕ, σε σύγκριση με 85,2% στην αρχή της παγκόσμιας κρίσης του 2008.

• Προστασία επενδύσεων: Οι έρευνες δείχνουν ότι η εμπιστοσύνη στην προστασία των επενδύσεων είναι χαμηλή μεταξύ των τοπικών επιχειρήσεων (30% σε σύγκριση με 56% στην ΕΕ). Σημειώνεται ότι αυτό ενδεχομένως να συνδέεται με το κούρεμα (καταθέσεων, αξιογράφων και μετοχών) το οποίο έγινε το 2013, μετά τη συμφωνία Αναστασιάδη – Eurogroup.

Επιτακτική ανάγκη για αλλαγή του μοντέλου ανάπτυξης της οικονομίας

Η Κομισιόν χαρακτηρίζει επιτακτική την ανάγκη για αλλαγή του μοντέλου ανάπτυξης της οικονομίας.

Όπως επισημαίνεται, οι τρεις πιο σημαντικοί τομείς στους οποίους βασίζεται η κυπριακή οικονομία (τουρισμός, υπηρεσίες σε εταιρείες ειδικού σκοπού και κατασκευές) αντιμετωπίζουν προβλήματα, κυρίως λόγω του πολέμου στην Ουκρανία και των συνεπακόλουθων κυρώσεων σε βάρος της Ρωσίας. Ως εκ τούτου, προστίθεται, πρέπει να υπάρξει στροφή σε τομείς υψηλότερης προστιθέμενης αξίας, όπως η τεχνολογία των επικοινωνιών και της πληροφορικής, οι επαγγελματικές υπηρεσίες, η τριτοβάθμια εκπαίδευση, η υγεία, η χρηματοοικονομική τεχνολογία, η γεωργία και ο τομέας της έρευνας και ανάπτυξης.

Οι δέκα συστάσεις της Κομισιόν προς την Κύπρο είναι οι ακόλουθες:

• Διαφοροποίηση του μοντέλου ανάπτυξης, ώστε να γίνει πιο ποικιλόμορφο και περιβαλλοντικά βιώσιμο.

• Μείωση της εξάρτησης από ορυκτά καύσιμα με την ανάπτυξη ΑΠΕ και προώθηση έργων όπως το EuroAsia Interconnector.

• Ενδυνάμωση και αύξηση της ανακύκλωσης αποβλήτων και υδάτων.

• Αύξηση της αποτελεσματικότητας του δημοσίου τομέα, συμπεριλαμβανομένου του συστήματος δικαιοσύνης, και εισαγωγή περαιτέρω μέτρων κατά της διαφθοράς.

• Ενίσχυση του νομικού πλαισίου για την εκτέλεση δικαστικών αποφάσεων και συμβατικών αξιώσεων.

• Ενίσχυση της εποπτείας του χρηματοπιστωτικού τομέα.

• Ενίσχυση της χρηματοπιστωτικής και δημοσιονομικής σταθερότητας, μείωση των κινδύνων που σχετίζονται με το ιδιωτικό χρέος, βελτίωση της εποπτείας του μη τραπεζικού τομέα και αλλαγή του φορολογικού συστήματος.

• Βελτίωση της πρόσβασης σε ποιοτική υγειονομική περίθαλψη.

• Αύξηση της ποιότητας στους τομείς της εκπαίδευσης και κατάρτισης.

• Βελτίωση της διακυβέρνησης των ημικρατικών με βάση τα διεθνή πρότυπα.

Κωνσταντίνος Ζαχαρίου