Οι επιδράσεις των μέσων κοινωνικής δικτύωσης

Του Άντρου Γ. Καραγιάννη*

Η εισβολή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (ΜΚΔ) στη σύγχρονη καθημερινότητα έχει αλλάξει τον τρόπο συμπεριφοράς των πολιτών και έχει εντείνει σε μεγάλο βαθμό την επίδραση των μέσων μαζικής ενημέρωσης (ΜΜΕ) στους πολίτες. Ο χρήστης του διαδικτύου και των ΜΚΔ μπορεί εύκολα μέσα από το πάτημα ενός κουμπιού στον υπολογιστή του ή στο κινητό του τηλέφωνο να επηρεάσει τόσο τους άλλους χρήστες όσο και τους διαδικτυακούς του φίλους. Μπορεί, επίσης, να προσβάλει, να βρίσει, να παραπληροφορήσει, να εκφράσει μίσος ή άλλα ρατσιστικά αισθήματα χωρίς να δεχτεί οποιεσδήποτε κυρώσεις.

Τα ΜΚΔ αποτελούν ανάγκη της σύγχρονης εποχής ή της παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας στην οποία ζούμε.  Δυστυχώς, η κατάχρησή τους και η μη ορθολογική αξιοποίησή τους οδηγεί αναπόφευκτα στην αλλοίωση της ιδιαίτερης προσωπικότητας των ανθρώπων και κυρίως κατευθύνει με αρνητικό τρόπο τη συμπεριφορά παιδιών και νέων ανθρώπων. Η εξάπλωση του διαδικτύου, αλλά και των ΜΚΔ έχει φέρει πολιτικά πρόσωπα και αιρετούς αξιωματούχους σε πολύ δύσκολη αμυντική θέση, αφού δεν μπορούν να αντιδράσουν στη διάδοση της γρήγορης και πολλές φορές ψευδούς είδησης.

Ο χρήστης των ΜΚΔ μπορεί ανά πάσα στιγμή, από την αναπαυτική πολυθρόνα του να διαδώσει ό,τι θέλει και το περιεχόμενο της είδησης να περιέχει μια γερή δόση ψεμάτων και άλλων σκοπιμοτήτων. Η δικαιολογία ότι η παραπληροφόρηση πάντα υπήρχε, δεν βελτιώνει την κατάσταση και γι’ αυτό θα πρέπει να ληφθούν άμεσα νομικά μέτρα για την αντιμετώπισή της.

Τα ΜΚΔ συνέβαλαν, λόγω της επιρροής τους, στην αλλαγή της άσκησης πολιτικής, αλλά και διπλωματίας. Με ένα μήνυμα στο Twitter, για παράδειγμα, ο Αμερικανός Πρόεδρος μπορεί να αναστατώσει και να διχάσει τον κόσμο. Η ανάγκη της πρώτης δημοσίευσης ειδήσεων και η άμεση διάδοσή τους προκαλεί ανταγωνισμό, με αποτέλεσμα πολλές ειδήσεις να μην είναι ούτε τεκμηριωμένες ούτε βάσιμες. Η πίεση του χρόνου αναγκάζει αρκετούς λειτουργούς του έντυπου και ηλεκτρονικού τύπου να μην ασκούν διερευνητική δημοσιογραφία, με αποτέλεσμα πολλές φορές οι ειδήσεις να μην πείθουν ή να διαψεύδονται από τις εξελίξεις.

Η έλλειψη νομικού ελέγχου, αλλά και κυρώσεων στον χώρο του διαδικτύου, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα πρέπει να γίνεται συνεχώς παρακολούθηση και λογοκρισία, οδηγεί τους χρήστες στη δημοσίευση ειδήσεων, που μπορεί μεν να πείθουν, αλλά στερούνται τεκμηρίωσης. Πολλοί χρήστες του διαδικτύου ψάχνουν επίμονα τα λίγα δευτερόλεπτα δημοσιότητας, επιζητούν σημασία, αυτοπροβολή και επιβεβαίωση των γραφόμενών τους μέσα από διάφορα εικονίδια συναισθημάτων. Η διάδοση μηνυμάτων και η δημοσίευση φωτογραφιών έχει απώτερο σκοπό, τόσο την αναγνώριση όσο και τη διαδικτυακή και κοινωνική αποδοχή του αποστολέα.

Θα πρέπει, λοιπόν, να ανατρέξουμε ξανά στον Ισπανό δημοσιογράφο και συγγραφέα Ιγνάσιο Ραμονέ, ο οποίος πολύ σωστά έχει επισημάνει ότι το διαδίκτυο και τα ΜΚΔ οδηγούν την έντυπη δημοσιογραφία σε ολική εξαφάνιση. Ο κόσμος, λόγω της επιρροής των ΜΚΔ, χωρίζεται σε πλούσια και φτωχά ενημερωμένους ή παραπληροφορημένους. Ο κάθε πολίτης, τονίζει ο Ραμονέ, γίνεται σήμερα ένας «δημοσιογράφος». Η είδηση μετατρέπεται σε ατομική υπόθεση του κάθε χρήστη, ο οποίος ως δραστήριος αποστολέας μηνυμάτων, γίνεται ο ίδιος ιστογράφος και δημιουργός κειμένων.

Η σημερινή κοινωνία γίνεται όλο και πιο ατομικιστική, ενώ τα ΜΜΕ και ΜΚΔ γίνονται πιο μαζικοποιημένα, αφού μπορούν να επηρεάσουν και να χειραγωγήσουν τις μάζες με τον πιο απάνθρωπο και ανώδυνο τρόπο. Τρανταχτά παραδείγματα αποτελούν οι εξεγέρσεις σε Τυνησία, Αίγυπτο, Συρία, Λίβανο, όπου πληροφορηθήκαμε για αυτές μέσω των εικόνων από τα κινητά τηλέφωνα των αυτόπτων μαρτύρων. Υπάρχουν, όμως, κι άλλες εξεγέρσεις και λιμοκτονίες, για τις οποίες υπάρχει περιορισμένη ενημέρωση, όπως η εξαθλίωση του λαού της Υεμένης από τις γειτονικές χώρες.

Τα ΜΚΔ αποτελούν αναπόφευκτο προϊόν της σημερινής κοινωνίας, το οποίο καθορίζει τη ζωή, την καθημερινότητα και το life style των χρηστών και αποδεκτών. Η διαδικτυακή κοινωνία όχι μόνο δεν καθορίζει τον τρόπο σκέψης μας, αλλά έχει εισβάλει στην προσωπική μας ζωή, χαράζοντας πολιτική και αλλάζοντας τον τρόπο συμπεριφοράς των ανθρώπων.

*Δήμαρχος Δερύνειας