Οι λόγοι που οδήγησαν στην εκδήλωση της επανάστασης

199 χρόνια συμπληρώνονται από το ένδοξο 1821

 

Εκατόν ενενήντα εννιά χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, μιας Επανάστασης επηρεασμένης σε μεγάλο βαθμό από τη Γαλλική και μπολιασμένης από τις ιδέες του Διαφωτισμού.

Η 25η Μαρτίου καθιερώθηκε ως ημερομηνία έναρξης της Επανάστασης, περισσότερο για συμβολικούς λόγους, παρά για ιστορικούς, καθώς η επανάσταση σε πολλές περιοχές της σημερινής Ελλάδας είχε ξεσπάσει νωρίτερα, όπως στα Καλάβρυτα (21 Μαρτίου) και στην Καλαμάτα (23 Μαρτίου).

Ο εορτασμός της συγκεκριμένης ημερομηνίας καθιερώθηκε το 1838 από την κυβέρνηση του βασιλιά Όθωνα, θέλοντας να συνδέσει την εθνική εορτή με την ημέρα εορτασμού του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου.

Οι λόγοι που οδήγησαν στην εκδήλωση της Επανάστασης

Μια ολόκληρη σειρά εξελίξεων και γεγονότων οδήγησαν στην Επανάσταση.

Σημαντικό ρόλο είχε διαδραματίσει η Φιλική Εταιρεία (1814), η οποία εμφύτευσε το σπόρο των επαναστατικών ιδεών. Ο χαρακτήρας της υπήρξε διαταξικός, επηρεάζοντας και εγγράφοντας ως μέλη εμπόρους, πρόκριτους, κληρικούς, Φαναριώτες, διανοούμενος και ενόπλους.

Η Φιλική Εταιρεία ήταν η κινητήριος δύναμη της εξέγερσης στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες, η οποία διεξήχθη στις αρχές του επαναστατικού έτους. Στρατιωτικά η βραχύβια εξέγερση μπορεί να οδηγήθηκε σε πανωλεθρία, η επιτυχία της όμως να ενεργοποιήσει τη διεθνή κοινή γνώμη υπέρ των επαναστατών και ενάντια των Οθωμανών θα παίξει καθοριστικό ρόλο στην έκβαση της Ελληνικής Επανάστασης.

Ένα άλλο γεγονός που συνέβαλε στην εκδήλωση της Επανάστασης ήταν η διείσδυση των Ελλήνων σε θέσεις κλειδιά της οθωμανικής διοίκησης, αλλά και η ταυτόχρονη οικονομική, πολιτική και πολιτισμική ισχυροποίησή τους.

Η ανάπτυξη εμπορικών σχέσεων, κατά τον 18ο αιώνα, μεταξύ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με τη Δύση, κυρίως σε πόλεις με έντονο το ελληνοχριστιανικό στοιχείο, έδωσε την ευκαιρία στους Έλληνες να αποκτήσουν την οικονομική ευρωστία και την πολιτική ισχύ που χρειάζονταν για να επιβληθούν στρατιωτικά στο αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα έναντι των Οθωμανών.

Οι Φαναριώτες κατακτώντας τη θέση του Μεγάλου Δραγουμάνου (1699) εξασφάλισαν επιρροή στα ζητήματα της διπλωματίας. Οι Φαναριώτες, ερχόμενοι σε επαφές με δυτικούς και Ρώσους διπλωμάτες, αποδείχτηκαν εξαίρετοι διπλωμάτες και έναν αιώνα αργότερα θα κερδίσουν την εμπιστοσύνη τους, δρασκελίζοντας τους Οθωμανούς.

Τέλος, η παρακμή της ίδιας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατατάσσεται εντός των κυριότερων λόγων. Από τα τέλη του 18ου αιώνα η Αυτοκρατορία γνωρίζει μία άνευ προηγουμένου στρατιωτική, πολιτιστική και οικονομική παρακμή, η οποία οφειλόταν αφενός στις εξεγέρσεις των λαών των Δυτικών Βαλκανίων και της απώλειας σημαντικών εδαφών και αφετέρου στη διοικητική ανικανότητα των Οθωμανών να ελέγξουν τα αποσχιστικά κινήματα Οθωμανών τοπαρχών.

Τα ταξικά χαρακτηριστικά της Επανάστασης

H Ελληνική Επανάσταση, κυρίως κατά την πρώτη περίοδο, είχε αρκετά ταξικά στοιχεία, με πρωτεργάτη τον πλοίαρχο Αντώνη Οικονόμου.

Ο Οικονόμου έχει καταστεί συμβολική και μοναδική μορφή στην Επανάσταση, καθώς πολεμώντας με ιδιαίτερο σθένος τους κατακτητές Οθωμανούς κατάφερε σε σύντομο χρονικό διάστημα να απελευθερώσει την Ύδρα, αλλά και να εναντιωθεί στους Έλληνες προκρίτους συνεργάτες των Οθωμανών, οι οποίοι στα τέλη του ‘21 θα τον δολοφονήσουν.

Κωστής Πιτσιλλούδης