Οι νοµικές ελλείψεις σχετικά µε τη βία κατά των γυναικών

Η βία κατά των γυναικών είναι ανά το παγκόσµιο η πιο διαδεδοµένη και αποσιωπηµένη µορφή βίας. Ο όρος «βία κατά των γυναικών» περιλαµβάνει κάθε βίαιη πράξη που έχει έµφυλη διάσταση.

Η έµφυλη βία έχει πάρει πολλές µορφές: ψυχολογική και σωµατική κακοποίηση, σεξουαλική παρενόχληση, βιασµό, σωµατεµπορία, εκδικητική πορνογραφία, παρενοχλητική παρακολούθηση, γυναικοκτονία.

Η βία κατά των γυναικών καταπατά αρκετά από τα βασικά δικαιώµατα του ανθρώπου, µε τo πιο βασικό να είναι το δικαίωµα των γυναικών στη ζωή, σε ψυχική και σωµατική ακεραιότητα και σε µια ζωή χωρίς βία.

Οι αριθµοί σοκάρουν, αλλά το πρόβληµα παραµένει

Η βία κατά των γυναικών, ανεξάρτητα από τη µορφή που παίρνει, επηρεάζει αρνητικά τη σωµατική, ψυχική, σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία των γυναικών αν είναι «τυχερές» και γλιτώσουν το θάνατο. Είναι ένα φαινόµενο έµφυτο στα πατριαρχικά συστήµατα που διαιωνίζεται και ανατροφοδοτείται µέσα από το αξιακό σύστηµα που προάγει ο καπιταλισµός. Πηγάζει µέσα από τις κοινωνικές και διαπροσωπικές σχέσεις που διαµορφώνονται στα πλαίσια του καπιταλιστικού συστήµατος και συνδέεται µε τις σάπιες αξίες που κυριαρχούν σε αυτό.

Αναπόφευκτα, λοιπόν, όσο οξύνεται η καπιταλιστική κρίση, τόσο πληθαίνουν τα περιστατικά της βίας και της κακοποίησης.

Τα αίτια της βίας κατά των γυναικών συνδέονται άµεσα µε την ανισότητα µεταξύ γυναικών και ανδρών σε όλους τους τοµείς της ζωής των ανθρώπων. Οι ρόλοι που αποδίδονται σε άντρες και γυναίκες είτε λόγω κουλτούρας είτε λόγω κοινωνικών στερεοτύπων διαιωνίζουν τα έµφυλα στερεότυπα, ενώ καλλιεργούν σε πολλές περιπτώσεις την τοξική αρρενωπότητα. Ρόλοι ως προς τους τοµείς εργασίας, τους τοµείς κοινωνικής ευθύνης και το ρόλο τους στην καθηµερινή ζωή και δράση είναι µερικά από τα παραδείγµατα των βαθιά ριζωµένων στερεοτύπων που έρχονται αντιµέτωπες οι γυναίκες καθηµερινά.

Όλα αυτά συνθέτουν ένα περιβάλλον στο οποίο η βία κατά των γυναικών γίνεται συχνά ανεκτή ή και διογκώνεται, κάτι που αποτελεί σηµαντικό εµπόδιο στην επίτευξη της πραγµατικής ισότητας και ισοτιµίας των φύλων.

Παγκοσµίως, µία στις τρεις γυναίκες πέφτει θύµα βιασµού και ξυλοδαρµού, ενώ µία στις πέντε πέφτει θύµα βιασµού ή απόπειρας βιασµού.

Οι γυναίκες στην ΕΕ δεν αποτελούν εξαίρεση σε θέµατα έµφυλης βίας. Αν και αρκετά από τα κράτη-µέλη έχουν δείξει πρόοδο στα θέµατα των δικαιωµάτων της γυναίκας, όλα παραµένουν πολύ µακριά από το να εξολοθρεύσουν την έµφυλη βία από τις χώρες τους.

Για να µιλάµε µε αριθµούς:

Μία στις τρεις γυναίκες 15 ετών και άνω, στο σύνολο των κρατών-µελών της ΕΕ, δηλώνει ότι έχει υποστεί κάποιου είδους κακοποίηση στη βάση του φύλου. Επίσης, πάνω από το 70% των επαγγελµατιών γυναικών στην ΕΕ έχουν υποστεί σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας.

Ταυτόχρονα στη βιοµηχανία του σεξ η έµφυλη βία παραµένει όχι µόνο αποδεκτή, αλλά ενθαρρύνεται και παραµένει νόµιµη σε ορισµένες χώρες της ΕΕ. Περίπου το 88% των δηµοφιλών βίντεο πορνό «δοξάζουν» την έµφυλη βία.

Η έµφυλη βία ήταν διαχρονικά στην καθηµερινότητα όλων µας, όµως µε την κρίση και τον εγκλεισµό που επέφερε η πανδηµία COVID-19 παρουσιάζεται ραγδαία αύξηση στα ποσοστά έµφυλης και ενδοοικογενειακής βίας. Ο Παγκόσµιος Οργανισµός Υγείας αναφέρει πως τα περιστατικά έµφυλης βίας αυξήθηκαν κατά 60% το 2020 σε σύγκριση µε το 2019.

Η κατάσταση, σύµφωνα µε την Αστυνοµία, είναι παρόµοια και στην Κύπρο, αφού οι καταγγελίες τέτοιων περιστατικών για το 2020 σηµείωσαν αύξηση 57%. ∆υστυχώς, αυτοί οι αριθµοί δείχνουν µέρος µόνο της συνολικής εικόνας, καθώς η έµφυλη βία συστηµατικά δεν καταγράφεται. Η µεγάλη πλειοψηφία των γυναικών (περίπου 55-95%) που επιζούν από περιστατικά έµφυλης ή ενδοοικογενειακής βίας δεν αναζητούν βοήθεια και στήριξη. Αυτό µπορεί να αποδοθεί σε διαφόρους παράγοντες: από την κουλτούρα του βιασµού µέχρι το στιγµατισµό των θυµάτων, την ντροπή, το φόβο, την εκ νέου θυµατοποίηση από τα δικαστικά συστήµατα και την κοινωνία.

Αριστερά: Χρειάζεται µια ολιστική και δεσµευτική προσέγγιση

∆υστυχώς τα κράτη-µέλη της ΕΕ δεν δίνουν την απαραίτητη σηµασία στην εξάλειψη της έµφυλης βίας. Η αύξηση των µέτρων λιτότητας έχει θέσει τις γυναίκες σε ακόµη πιο ευάλωτη κατάσταση. Κάτι που έχει άµεσο αντίκτυπο κυρίως σε γυναίκες που καταπιέζονται ή υφίστανται διακρίσεις, όπως τις µετανάστριες ή τις γυναίκες που ζουν σε συνθήκες φτώχειας, τα κορίτσια και τις νεαρές γυναίκες, τις εθνικές και άλλες µειονότητες, τις πρόσφυγες, τις τρανς γυναίκες, τα θύµατα εµπορίας και τις γυναίκες µε αναπηρίες.

Στην Κύπρο συγκεκριµένα παρατηρείται αποδυνάµωση των κρατικών δοµών αντιµετώπισης της έµφυλης και ενδοοικογενειακής βίας και µετακύλιση των ευθυνών του κράτους σε ΜΚΟ. Ο συνεχής περιορισµός κονδυλίων από την κυβέρνηση Αναστασιάδη-∆ΗΣΥ και η εφαρµογή των νεοφιλελεύθερων πολιτικών τους οδηγεί στην υπολειτουργία των αρµόδιων κρατικών υπηρεσιών και την ελλιπή στήριξη των θυµάτων.

Παρά το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχουν ψηφιστεί νοµοθεσίες που ενισχύουν την αντιµετώπιση της έµφυλης βίας, φαίνεται να υπάρχει µια σαφής οπισθοχώρηση στον εν λόγω τοµέα. Αυτό οφείλεται στους ελλιπείς οικονοµικούς πόρους που διαθέτει η κυβέρνηση για την εφαρµογή των νοµοθεσιών και την ουσιαστική αντιµετώπιση αυτού του σοβαρού κοινωνικού προβλήµατος.

Κατά την άποψη της οµάδας της Αριστεράς στο Ευρωκοινοβούλιο, «σε ευρωπαϊκό επίπεδο υπάρχει έλλειψη εναρµονισµένου συστήµατος συλλογής δεδοµένων, όπως και διαφορετικοί νοµικοί ορισµοί πίσω από όρους που περιγράφουν τη βία -συµπεριλαµβανοµένης της γυναικοκτονίας, του βιασµού και της σεξουαλικής παρενόχλησης- κάτι που θέτει σε κίνδυνο την κατανόηση από τον κόσµο του προβλήµατος. Επίσης, ενώ αρκετές ΜΚΟ έχουν πιέσει το Κοινοβούλιο να αυξήσει τον προϋπολογισµό για την ισότητα των φύλων, πολλοί καλούν την ΕΕ να προσχωρήσει στη Σύµβαση της Κωνσταντινούπολης και να πιέσει τα κράτη-µέλη που δεν το έχουν ακόµα πράξει, να το κάνουν.

Η Αριστερά θεωρεί πως µε τόσα νοµικά κενά σε επίπεδο ΕΕ, πρέπει να υπάρξει µια ολιστική και νοµικά δεσµευτική προσέγγιση για την καταπολέµηση της βίας. Αυτός είναι ο µόνος τρόπος για να συµµορφωθεί η ΕΕ µε τη δική της υποχρέωση να προασπίζει όλα τα ανθρώπινα δικαιώµατα των πολιτών στο Χάρτη των Θεµελιωδών ∆ικαιωµάτων. Για να τερµατιστεί η έµφυλη βία, η Ευρώπη χρειάζεται µια νέα γενιά ανθρώπων που θα κατανοούν το σεβασµό και την ισότητα, και αυτό µπορεί να γίνει µόνο µέσω καλής δηµόσιας εκπαίδευσης. Απαιτείται επίσης καλύτερη νοµική µεταχείριση της βίαιης κακοποίησης, καθώς και µεγαλύτερα οικονοµικά µέσα για να βοηθηθούν τα θύµατα, τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο».

Το Γυναικείο Κίνηµα ΠΟΓΟ, από πλευράς του, εκτιµά ότι το µεγάλο κοινωνικό πρόβληµα της έµφυλης βίας µπορεί να αντιµετωπισθεί ουσιαστικά µόνο αν το ίδιο το κράτος λάβει µέτρα και ενισχύσει τις δοµές που προνοούν την πρόληψη της βίας, τη στήριξη των θυµάτων και την κοινωνική τους επανένταξη, καθώς και τη θεραπεία των θυτών έτσι ώστε να αποτρέπονται µελλοντικά τέτοιου είδους εγκλήµατα. Ζητήµατα όπως η άρση των εξαιρέσεων και επιφυλάξεων που τέθηκαν κατά την κύρωση της Σύµβασης της Κωνσταντινούπολης και η αναβάθµιση και επαρκής στελέχωση των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευηµερίας είναι από τα βασικά αιτήµατα που θέτει η ΠΟΓΟ στα πλαίσια των θέσεών της.

Η Αριστερά σε Κύπρο και Ευρώπη εντάσσει το θέµα της έµφυλης βίας στα πιο βασικά κοινωνικά προβλήµατα που αντιµετωπίζει η σύγχρονη κοινωνία και διαχρονικά καταθέτει ουσιαστικές προτάσεις για αντιµετώπιση του προβλήµατος.