Οι προκλήσεις της πανδημίας

Της
Μαριλένας Στυλιανού

 

Πολύς λόγος γίνεται και θα γίνει για την πανδημία. Ήταν μία λυδία λίθος για αξίες και κοινωνικοπολιτικά καθεστώτα. Μέσα από την κρίση θα φανούν διάφορες μορφές αναστοχασμού και η άμβλυνσή της μας βρίσκει σε έναν κόσμο πληγμένο, χωρίς τη γλώσσα ακόμα για να αρθρώσει το εύρος της συλλογικής εμπειρίας.

Το περιβάλλον της πανδημίας είναι κατ’ εξοχήν συγκρουσιακό και φτάνει βαθιά στο κοινωνικό ασυνείδητο.

Από τη μία γίνεται λόγος για το σύστημα υγείας και τις ανεπάρκειές του, για την ανάγκη προστατευτικών μέτρων, για τρόπους αντιμετώπισης της κρίσης ως μίας κρίσης που έφερε το ιατρικό επάγγελμα και τις αξίες του στην πρώτη γραμμή.

Από την άλλη, τα προστατευτικά μέτρα ως κοινωνικοπολιτικό μόρφωμα έθεσαν υπό αμφισβήτηση δημοκρατικές αξίες και θεσμούς προκαλώντας αντιδράσεις και αντιλογίες. Κάποιες κινητοποιήσεις έθεσαν το ερώτημα τού ποια είναι η νομική εγκυρότητα των μέτρων της πανδημίας. Αυτό καλείται να συμβιώσει με την ηθική επίταξη μίας κρίσης που έχει να κάνει με την υγεία.

Το κοινωνικό περιβάλλον διαποτίστηκε με την προβληματική του καθαρού και του ακάθαρτου: μάσκες, αποστειρωτικά gel, κοινωνική αποστασιοποίηση. Αυτή η προβληματική είναι συχνά μέρος του λόγου που αρθρώνεται στην υγεία. Το πώς αναδιαμορφώθηκε αυτή η προβληματική στα πλαίσια της πανδημίας είναι κάτι που άγγιξε έντονα τη δημόσια ζωή.

Παράλληλα, αναπτύχθηκε μία αμφισβήτηση για τα όρια του κράτους να επέμβει σε βασικές κοινωνικές και πολιτικές ελευθερίες στο όνομα της πανδημίας. Η πανδημία είχε ένα αίτημα: την προστασία ευάλωτων ομάδων, την ανθρώπινη ζωή και την καταπολέμηση του ιού. Αυτό το εύλογο αίτημα στα χέρια του κράτους έγινε αφορμή για μορφές βιοεξουσίας και εγκλεισμού.

Δεν είναι καινούργιες οι αντιφάσεις ούτε καινούργια η προβληματική. Η πανδημία όμως όξυνε το ιδεολογικό τοπίο και έφερε στην επιφάνεια αυτές τις αντιφάσεις με πιο διακριτή μορφή. Είναι χαρακτηριστικό κάθε κατάστασης κρίσης να επιχρωματίζει την ασυμφωνία στις ρίζες της Πολιτείας. Κανένας δεν ξέρει πού θα μας πάρει η νέα αυτή κρίση και οι οριοθετήσεις της. Ήταν μία αλλαγή πλεύσης διασυνοριακή που άγγιξε όλο τον πλανήτη. Οι επιπτώσεις ήταν κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές και το τοπίο μας έδωσε ένα όραμα του κόσμου αβέβαιο και ασταθές. Τα εμβόλια έρχονται με μία υπόσχεση εξόδου από την υγειονομική κρίση, αλλά οι συνέπειές της αναμένεται να μας απασχολήσουν για πολύ ακόμα καιρό. Μαζί με την πανδημία ήρθαν νέες μορφές εμπειρίας και ένα πλήγμα ακόμα νωπό και αδιατύπωτο.