Οικονοµικός πόλεµος Vs Οικονοµική θεωρία

Του Δρος Στέλιου Πλατή*

Φαίνεται να έχει κηρυχθεί πια ένας ολοκληρωτικός οικονοµικός πόλεµος από τη ∆ύση κατά της Ρωσίας. Σκοπός (εν µέρει και διακηρυγµένος) είναι το τέλος της κυριαρχίας του κ. Πούτιν µέσα από την οικονοµική κατάρρευση της Ρωσίας, παρά το ότι τα διεθνή παραδείγµατα που αφορούν στην αποτελεσµατικότητα των κυρώσεων σε θέµατα αλλαγής καθεστώτων καταδεικνύουν ότι αυτό δεν δουλεύει ακριβώς και πάντοτε έτσι. Πόσω µάλλον σε µεγάλες οικονοµίες, παραγωγούς σηµαντικών πρώτων υλών και δη σε έναν από τους µεγαλύτερους παραγωγούς ενέργειας.

Αν ο οικονοµικός αυτός πόλεµος ήταν βραχυπρόθεσµος, οι παγκόσµιες οικονοµικές και χρηµατοοικονοµικές επιπτώσεις ίσως να ήταν διαχειρίσιµες. Αλλά αν µιλάµε για µια µακρόπνοη στρατηγική (και δυστυχώς σε αυτό διαφαίνεται να συγκλίνουν οι απόψεις), αυτό θα σηµαίνει ουσιαστικά την ανακατάταξη και αναδιάρθρωση του παγκόσµιου οικονοµικο-πολιτικού στερεώµατος. Ένα τεράστιο άλµα από την παγκοσµιοποιηµένη οικονοµία της αγοράς σε ένα νέο µοντέλο διεθνούς εµπορίου. Ενδεχοµένως µέσα από µόνιµους ή έστω µακροχρόνιους διαχωρισµούς.

Γενιές οικονοµολόγων διδάχθηκαν ότι η παγκοσµιοποίηση ήταν πηγή πλούτου αλλά και καταλύτης για την παγκόσµια ανάπτυξη (παρά τα µειονεκτήµατα της άνισης κατανοµής του µερίσµατος ανάπτυξης ανάµεσα σε κράτη, κοινωνικά σύνολα και ανθρώπους). Άρα η ίδια λογική οδηγεί στο αναπόδραστο συµπέρασµα ότι η απο-παγκοσµιοποίηση θα καταστεί µια δύναµη καταστροφής πλούτου και ανάπτυξης, ενώ η αποδόµηση της παγκοσµιοποίησης θα επιβαρύνει πολύ περισσότερο όλους αυτούς που δεν συµµετείχαν καν στα οφέλη της.

Αναντίλεκτα, ο ολοκληρωτικός αυτός πόλεµος στοχεύει την καταστροφή πλούτου. Κυρίως της Ρωσίας. Αλλά προφανώς και της ∆ύσης. Τόσο, που ο ιστορικός του µέλλοντος ενδεχοµένως να το καταγράψει ως µια λιγότερο σοφή στρατηγική που δεν µπόρεσε τελικά να επιτύχει τον αντικειµενικό της σκοπό, που είναι η αποµάκρυνση του Προέδρου της Ρωσίας, αλλά έχει καταφέρει να επιφέρει σηµαντικές οικονοµικές ζηµιές και παράπλευρες οικονοµικές απώλειες σε παγκόσµια κλίµακα. Και σε αυτούς που τις επέβαλαν. Σε τέτοιο βαθµό µάλιστα που κατά κάποιους ακυρώνουν σηµαντικό µέρος της σχετικής και στοχευµένης επίδρασης των µέτρων. Παρά ταύτα, εκτίµηση πολλών αναλυτών είναι ότι δεν θα χαλαρώσουν οι κυρώσεις σύντοµα. Έκδηλα εδώ που φτάσαµε απαιτείται πρώτα µια ειρηνευτική συµφωνία, που δεν διαφαίνεται να δύναται να δροµολογηθεί προς το παρόν, αφού αυτό προϋποθέτει συµβιβασµούς εκατέρωθεν, οι οποίοι έχουν ξεκάθαρα δαιµονοποιηθεί.

∆εν είµαστε ακόµα σε θέση να γνωρίζουµε τον τελικό λογαριασµό από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Ούτε φυσικά και εισηγείται κάποιος ότι πρέπει να παραµένουµε αµέτοχοι στην παραβίαση του διεθνούς δίκαιου ή στις εικόνες φρίκης και απάνθρωπης συµπεριφοράς που φτάνουν κοντά µας. Εικόνες που όµως δυστυχώς έχουν επαναληφθεί και επαναλαµβάνονται σε τόσα µέρη του κόσµου, ακόµη και µεσούσης της ρωσικής εισβολής. Αλλά ποτέ στο παρελθόν και σε καµιά ανάλογη σύγκρουση δεν λήφθηκε η απόφαση να στρατολογηθεί ολόκληρη η υφήλιος για να αντιµετωπισθεί µια αντίστοιχη ενέργεια. Σε καµιά περίπτωση στο παρελθόν δεν επιβλήθηκαν κυρώσεις οι οποίες είχαν ανάλογες ή έστω παρόµοιες επιπτώσεις στην παγκόσµια οικονοµία αλλά και στις οικονοµίες κρατών και κοινωνικών συνόλων.

Ξεκάθαρα οι καιροί άλλαξαν. Το Ουκρανικό έκδηλα θεωρείται όχι µόνο πιο σηµαντικό από οποιαδήποτε άλλη διένεξη ή διεθνή καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωµάτων ανά το παγκόσµιο, αλλά είναι αναπόφευκτα πιο σηµαντικό από την όποια οικονοµική πραγµατικότητα, θεωρία ή σχολή σκέψης που έχει αναπτυχθεί τα τελευταία σαράντα χρόνια γύρω από τη λειτουργία των αγορών ή της παγκόσµιας οικονοµίας.

Η διαχείριση της αβεβαιότητας στην πρόσβαση και επάρκεια σε τρόφιµα και ενέργεια, αλλά και ενός ελλοχεύοντος στασιµοπληθωρισµού στις πλέον αναπτυγµένες κοινωνίες, µάλλον θα πρέπει να περιµένει την πτώση του κ. Πούτιν. Αυτό φαίνεται να είναι το µήνυµα που στέλνει η παγκόσµια πολιτικο-οικονοµική ελίτ. Έτσι, το ερώτηµα δεν είναι αν θα γίνουν χειρότερα τα πράγµατα, αλλά πόσο χειρότερα θα γίνουν αν αφεθούν να συνεχίσουν έτσι.

* ∆ιδάκτορας Χρηµατοοικονοµικών του Πανεπιστηµίου του Cambridge