Οικονομική και κοινωνική καταστροφή στην Ανατολική Ευρώπη

Του Σωτήρη Βλάχου*

∆ιαψεύδονται οι ελπίδες που κάποτε είχαν δηµιουργηθεί στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, ότι η ελεύθερη αγορά θα σήµαινε οικονοµική ανάπτυξη. Η απελπισία αρχίζει να κυριαρχεί και, σε αυτή τη φάση, φαίνεται να δίνει δύναµη σε ολοένα και πιο αυταρχικά καθεστώτα.

Οι δείκτες που χρησιµοποιεί η επίσηµη κοινωνία για να µετρήσει την οικονοµική ευηµερία των χωρών, το Εθνικό Εισόδηµα ή το Εθνικό Προϊόν, είναι εντελώς ανεπαρκείς δείκτες στην παρουσίαση της πραγµατικής κατάστασης. Οι δείκτες αυτοί δείχνουν τις χώρες να είναι πιο πλούσιες τώρα από ό,τι το 1989, αλλά δεν δείχνουν πώς αυτός ο πλούτος µοιράζεται στο κοινωνικό σύνολο. Αποκρύβουν την κατάρρευση της ζωής του µισού περίπου πληθυσµού, «τη µεγαλύτερη και πιο διαρκή οικονοµική κατάρρευση σε οποιαδήποτε περιοχή του κόσµου στη σύγχρονη ιστορία».

Η φτώχεια κατά µέσο όρο αυξήθηκε κατά 23%. Μάλιστα «σε δέκα χώρες, συµπεριλαµβανοµένης της Πολωνίας, το ποσοστό αυξήθηκε κατά 49%…» Η κατάρρευση στις πιο «πετυχηµένες» χώρες συγκρίνεται µε την κατάρρευση στις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Κρίσης που ξεκίνησε το 1929. Στις υπόλοιπες είναι ακόµα χειρότερη.

Τα επίσηµα στατιστικά αποκρύβουν το γεγονός ότι η µικρή αύξηση του ΑΕΠ που παρουσιάζεται και µεγάλο µέρος του υπόλοιπου ΑΕΠ βρίσκεται στα χέρια εξαιρετικά προνοµιούχων ελίτ. Ότι η ανισότητα στον πλούτο «εκράγηκε» και «αναπτύχθηκε µεγάλη κοινωνική διάσπαση µεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών, µορφωµένων ελίτ και εργατών, ηλικιωµένων και νέων…»

Η ανεργία θα είχε εκτοξευθεί στις χώρες αν δεν είχε συντελεστεί µια χωρίς προηγούµενο µετανάστευση: «Μετά το 1989 η µετανάστευση από την Ανατολική Ευρώπη ήταν χωρίς προηγούµενο σε ταχύτητα, έκταση και διάρκεια, συγκρινόµενη µε µεταναστεύσεις από αλλού».

∆ραµατικές είναι οι επιπτώσεις της εισαγωγής της ελεύθερης αγοράς σε όποιο κοινωνικό επίπεδο κοιτάξεις. Κατάρρευση στους αριθµούς των νέων γεννήσεων και έκρηξη στη θνησιµότητα, στις ανθρωποκτονίες, στον αλκοολισµό, στις καρδιακές παθήσεις, στις αυτοκτονίες, µε αποτέλεσµα η µείωση του πληθυσµού σε πολλές από αυτές τις χώρες να είναι µεγαλύτερη ακόµα και από τη µείωση του πληθυσµού σε χώρες που συµµετείχαν σε µεγάλους πολέµους.

Μέσα σε αυτές τις συνθήκες βλέπουµε να ενισχύονται συντηρητικές, ξενοφοβικές και αυταρχικές δυνάµεις. Αυτή η εξέλιξη είναι άµεσα συνδεδεµένη µε τις πολιτικές που ακολούθησαν οι µεταλλάξεις των κοµµάτων που βρίσκονταν στην εξουσία στα προηγούµενα καθεστώτα. Τα περισσότερα από αυτά έγιναν ένθερµοι υποστηρικτές νεοφιλελεύθερων πολιτικών, ακόµα και ακραίων τέτοιων.

Μπροστά σε αυτή την πραγµατικότητα ο κόσµος κινείται προς τους συντηρητικούς, ξενοφοβικούς, που δίνουν τη δική τους εξήγηση και προτείνουν τις δικές τους λύσεις -οι ξένοι και οι µετανάστες είναι το πρόβληµα, κρατήστε τους έξω. Ξενοφοβία, ρατσισµός και ενίσχυση φασιστικών ιδεών και κοµµάτων είναι η αναπόφευκτη κατάληξη.

Όσο όµως και αν η κατάσταση είναι δραµατική και το κίνηµα καθηλωµένο, υπάρχουν εξελίξεις σε παγκόσµιο επίπεδο που παρουσιάζουν δυναµική και που αναπόφευκτα θα σηµαδέψουν τις εξελίξεις και σε αυτές τις χώρες.

Η µάχη ενάντια στο σύστηµα που καταρρέει παγκόσµια, είναι παγκόσµια µάχη. Τα γεγονότα είναι παγκόσµια. Αυτό έδειξε η µέσα σε λίγες εβδοµάδες εξάπλωση του κινήµατος Black Lives Matter σε όλο τον κόσµο. Αυτό έδειξε προηγουµένως η επέκταση της Αραβικής Άνοιξης σε µια σειρά χώρες, όποια και αν είναι η κατάληξή της αυτή τη στιγµή. Αυτό έδειξε η µάχη του ΣΥΡΙΖΑ και η ανάδειξή του στην εξουσία, που συνεπήρε εκατοµµύρια, στην Ευρώπη τουλάχιστον, πριν η ηγεσία συνθηκολογήσει.

Η µάχη είναι εδώ. Ο χρόνος µπροστά µας δεν είναι απεριόριστος, αλλά η µάχη είναι εδώ και θα ξεδιπλωθεί µε πολλούς τρόπους την επόµενη περίοδο.