Ομάδα Αμεσης Παρέμβασης στα σχολεία

Από το 2010 η ΟΑΠ στηρίζει τις σχολικές μονάδες για αντιμετώπιση της σχολικής βίας και παραβατικότητας

Του Σπύρου Σωτηρίου

Το πρόσφατο περιστατικό εκφοβισμού και ξυλοδαρμού μαθητή στη Λεμεσό άνοιξε και πάλι τη συζήτηση για τη διαχείριση αυτών των θεμάτων από πλευράς του Υπουργείου Παιδείας.
Ποιοι μηχανισμοί ενεργοποιούνται όταν παρατηρούνται τέτοια φαινόμενα; Ποια είναι η διαχείριση αυτών των περιστατικών στις σχολικές μονάδες; Ποιος ο ρόλος της Ομάδας Aμεσης Παρέμβασης; Ποιος είναι ο ρόλος του Παρατηρητηρίου για τη Βία στο Σχολείο;

Ομάδα Aμεσης Παρέμβασης

Η Ομάδα Aμεσης Παρέμβασης (ΟΑΠ) συστάθηκε το 2010 ως ένα από τα μέτρα στήριξης των σχολικών μονάδων έναντι της σχολικής βίας και παραβατικότητας. Στελεχώνεται από εξειδικευμένους εκπαιδευτικούς, sυμβούλους από την Υπηρεσία Συμβουλευτικής και Επαγγελματικής Αγωγής (ΥΣΕΑ) και eκπαιδευτικούς cυχολόγους από την Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας (ΥΕΨ) του ΥΠΠ. Σκοπός της ΟΑΠ είναι η πρόληψη, η αντιμετώπιση και η καταστολή έξαρσης παραβατικών συμπεριφορών στο χώρο της σχολικής μονάδας.

Η ΟΑΠ ανταποκρίθηκε σε πάνω από 1.000 περιπτώσεις

Σύμφωνα με τα στοιχεία μέχρι και τον περασμένο μήνα, η Ομάδα Aμεσης Παρέμβασης ανταποκρίθηκε μέχρι στιγμής (από 2010 και εντεύθεν) σε 1.049 αιτήματα σχολείων της Δημοτικής και Μέσης/Τεχνικής Eκπαίδευσης και χρηματοδότησε ειδικά προγράμματα στα περισσότερα από αυτά. Το 2015-2016, 52% των σχολείων Μέσης Εκπαίδευσης και 30% της Δημοτικής Εκπαίδευσης συνεργάστηκαν με την ΟΑΠ.

Παρατηρητήριο για τη Βία

Το Παρατηρητήριο για τη Βία στο σχολείο συστάθηκε από το ΥΠΠ το 2009. Συλλέγει, καταγράφει και αναλύει στοιχεία που αφορούν την έκταση και τις μορφές βίας στα σχολεία της Κύπρου, προωθεί συστηματική συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς εταίρους, κοινωνικούς φορείς και Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης στον αγώνα ενάντια στη βία στο σχολείο και συνεργάζεται με Παρατηρητήρια άλλων χωρών για την προώθηση πολιτικής και για την εφαρμογή ευρωπαϊκών οδηγιών πρόληψης και αντιμετώπισης του φαινομένου. Το Παρατηρητήριο είναι ο επιστημονικός φορέας του κράτους που συντονίζει δράσεις κατά της σχολικής βίας και αναπτύσσει, εισηγείται και προωθεί πολιτική για τη μείωση της παραβατικότητας.

Ο ρόλος της ΟΑΠ

Η Ομάδα Αμεσης Παρέμβασης σύμφωνα µε τους όρους εντολής της εργάζεται για:

• την ενίσχυση της σχολικής μονάδας για την ανάπτυξη, προώθηση και παρακολούθηση σχεδίου δράσης αντιμετώπισης σοβαρών περιστατικών ή φαινομένων παραβατικότητας στη σχολική μονάδα.
• την άμεση στήριξη και παρακολούθηση ατομικών περιπτώσεων μαθητών από καθηγητή Συμβουλευτικής και Επαγγελματικής Αγωγής, εκπαιδευτικό ψυχολόγο ή και κοινωνικό λειτουργό.

Παρεμβαίνει μετά από αίτημα

Σκοπός της ομάδας είναι η αντιμετώπιση και η καταστολή έξαρσης παραβατικών συμπεριφορών στο χώρο της σχολικής μονάδας. Η ΟΑΠ παρεμβαίνει έπειτα από γραπτό αίτημα του σχολείου και εργάζεται για την ενίσχυση της σχολικής μονάδας στην ανάπτυξη, προώθηση και υλοποίηση σχεδίου, το οποίο περιλαμβάνει εκπαιδευτικές και διοικητικές δράσεις που στοχεύουν στην ολιστική προσέγγιση επίλυσης των προβλημάτων σχολικής βίας και παραβατικότητας. Η ΟΑΠ εισηγείται προς τη ΓΔ του ΥΠΠ την έγκριση χρηματοδότησης, όπου κρίνεται αναγκαίο, δράσεων του σχολείου οι οποίες συμβάλλουν δραστικά στη μείωση της παραβατικότητας (π.χ. εναλλακτικά προγράμματα φοίτησης, ψυχοεκπαιδευτικά προγράμματα για μαθητές, παροχή παιδοψυχιατρικής στήριξης, ένταξη μαθητών σε απογευματινές δραστηριότητες κ.ά.).

Επιτροπή σε κάθε σχολείο

Με βάση σχετική εγκύκλιο του ΥΠΠ, κάθε σχολείο προχωρεί στη δημιουργία Επιτροπής Αγωγής Υγείας και Πρόληψης της Παραβατικότητας, η οποία έχει την ευθύνη του σχεδιασμού ειδικού Σχεδίου Δράσης. Ταυτόχρονα η ΟΑΠ έχει ετοιμάσει κατάλογο «Καλών Πρακτικών Αγωγής Υγείας και Πρόληψης της Παραβατικότητας». Ολες οι πρακτικές οι οποίες περιλαμβάνονται στον κατάλογο έχουν εφαρμοστεί με επιτυχία σε άλλα σχολεία της Κύπρου. Για την ετοιμασία του σχεδίου δράσης, τα σχολεία μπορούν να επιλέγουν από τον συγκεκριμένο κατάλογο, αλλά και να αιτούνται την εφαρμογή άλλων καινοτόμων δράσεων.

Βασικός άξονας της στρατηγικής του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού είναι η ενεργοποίηση και η παράλληλη στήριξη των σχολικών μονάδων να αναπτύσσουν και να εφαρμόζουν σχέδιο δράσης αγωγής υγείας και πρόληψης της παραβατικότητας, το οποίο να είναι αποδεκτό από τους μαθητές και το προσωπικό του σχολείου και να ανταποκρίνεται στις ανάγκες και στις ιδιαιτερότητες της σχολικής μονάδας και παράλληλα να αξιοποιεί ευκαιρίες συνεργασίας με τους γονείς, την κοινότητα και άλλους φορείς.

Για τη στήριξη των σχολείων στην ανάπτυξη προληπτικών ενεργειών η ΟΑΠ προβαίνει στις ακόλουθες ενέργειες:

• Συντονισμός όλων των εμπλεκόμενων Υπηρεσιών στήριξης του σχολείου για άμεση ανταπόκριση στο αίτημα του σχολείου ή/και εξασφάλιση επιπρόσθετης ενίσχυσης από υπηρεσίες, οι οποίες είναι αναγκαίες.
• Επιμορφώσεις.
• Επιχορήγηση δράσεων των σχολικών μονάδων σε συνεργασία και με τη Συντονιστική Επιτροπή Αγωγής Υγείας και Πολιτότητας.
• Στήριξη στην Εφαρμογή Προγραμμάτων Αγωγής Υγείας και Πρόληψης της Παραβατικότητας.

Διαδικασίες για το χειρισμό περιστατικών:

1. Εξέταση της σοβαρότητας του θέματος πριν την παραπομπή του θέματος στην ομάδα

Ενας εκπαιδευτικός και ένας ψυχολόγος της ΟΑΠ εξετάζουν το πρόβλημα, το οποίο έχει παραπεμφθεί στην ομάδα. Ο εκπαιδευτικός λαμβάνει πληροφορίες από τη διεύθυνση του σχολείου και ο ψυχολόγος της ομάδας από την ΥΕΨ. Ο ψυχολόγος ενημερώνει και συνεργάζεται με τον υπεύθυνο του Επαρχιακού Γραφείου της ΥΕΨ. Στη συνέχεια αποφασίζουν από κοινού ποια από τις πιο κάτω πορείες θα ακολουθήσουν, η οποία πρέπει να επικυρώνεται από τον Γενικό Υπεύθυνο Προγραμμάτων Αγωγής Υγείας πριν υλοποιηθεί:

0.1 Η αίτηση του σχολείου προωθείται νοουμένου ότι έχουν εξαντληθεί οι ενέργειες με τις άλλες υποστηρικτικές δομές όπως ΥΕΨ, Ειδική Αγωγή, συνεργασία με κοινωνικό λειτουργό. Γίνεται εισήγηση προς το αιτούμενο σχολείο για απευθείας συνεργασία με την αρμόδια υποστηρικτική υπηρεσία (ΥΕΨ, Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας, Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας κτλ) μέσω της υφιστάμενης θεσμοθετημένης διαδικασίας (στην περίπτωση που το σχολείο δεν έχει χρησιμοποιήσει ή δεν έχει εξαντλήσει τη θεσμοθετημένη διαδικασία). Εξαίρεση στην πιο πάνω προϋπόθεση αποτελούν οι περιπτώσεις των μαθητών, οι οποίοι θέτουν σε κίνδυνο είτε τον εαυτό τους είτε άλλα άτομα.

0.2 Διευθετείται άμεσα συνάντηση με το σχολείο για ανάπτυξη ολοκληρωμένου σχεδίου δράσης με τη συμμετοχή όλων των απαραίτητων συμβαλλόμενων μερών. Στην πρώτη συνάντηση θα πρέπει όπου είναι δυνατόν να συμμετέχει ο οικείος επιθεωρητής του σχολείου και ο οικείος εκπαιδευτικός ψυχολόγος.

0.3 Γίνονται όλες οι απαραίτητες διαδικαστικές ενέργειες με στόχο την επιτάχυνση επίλυσης σχετικού προβλήματος. Πραγματοποιούνται οι αναγκαίες ενέργειες για την άμεση επίλυση του προβλήματος μέσω της ενεργοποίησης από τις αρμόδιες υποστηρικτικές υπηρεσίες (ΥΕΨ, Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας, Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας κτλ).

0.4 Αναπτύσσεται από τον εκπαιδευτικό ψυχολόγο της ΟAΠ συστηματική συμβουλευτική με μαθητή/τές και εκπαιδευτικούς που αφορά το αίτημα. Η συστηματική συμβουλευτική μπορεί να γίνεται και ως μέρος του σχεδίου δράσης.

2. Ανάπτυξη σχεδίου δράσης 

Ο εκπαιδευτικός σε συνεργασία με τον ψυχολόγο της ομάδας θα εισηγούνται σχέδιο δράσης για αντιμετώπιση του προβλήματος, το οποίο θα συντάσσεται σε συνεργασία με το σχολείο (διεύθυνση, εκπαιδευτικούς, οικείο εκπαιδευτικό ψυχολόγο, κτλ). Το σχέδιο δράσης θα περιλαμβάνει περιγραφή του προβλήματος, στόχους, δράσεις, χρονοδιάγραμμα και δεσμεύσεις υλοποίησής του. Το σχέδιο δράσης θα υιοθετείται από τα εμπλεκόμενα συνεργαζόμενα μέρη και φορείς (εκπαιδευτικοί, διευθυντική ομάδα του σχολείου, Σύνδεσμος Γονέων, κοινωνικός λειτουργός, ψυχολόγος της ΟΑΠ, ΥΣΕΑ, ΥΕΨ, συμβούλιο μαθητών κ.τ.λ.). Σε αυτό θα περιλαμβάνονται οι υπευθυνότητες του κάθε συνεργαζόμενου μέρους.

3. Παροχή διευκολύνσεων για εφαρμογή σχεδίου δράσης 

Οι λειτουργοί της ομάδας θα παρέχουν διευκολύνσεις για την εφαρμογή της δράσης και θα προωθούν τα ακόλουθα:

0.1 Να φέρνουν σε επαφή το σχολείο με ειδικότητες και φορείς που είναι απαραίτητες για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του προβλήματος.

0.2 Να προωθούν για άμεση έγκριση τις απαραίτητες επιχορηγήσεις μέσω της ΣΕΑΥΠ για αγορά υπηρεσιών, διοργάνωση επιμορφωτικών σεμιναρίων σε εκπαιδευτικούς και γονείς για αντιμετώπιση της κρίσης, προμήθεια ειδικού εξοπλισμού κ.ά.

0.3 Να προωθούν επιμορφωτικά σεμινάρια σε εκπαιδευτικούς και γονείς για αντιμετώπιση της κρίσης.

0.4 Να προωθούν δράσεις που ενεργοποιούν τους ίδιους τους μαθητές για αντιμετώπισης της κρίσης.

0.5 Να ενημερώνουν τον Γενικό Υπεύθυνο της ΟΑΠ και την ευρύτερη ΟΑΠ του ΥΠΠ για την παρέμβαση.

0.6 Να επιμορφώνουν τους εκπαιδευτικούς σε θέματα πρόληψης ή αντιμετώπισης της παραβατικότητας.

4. Παρακολούθηση, στήριξη και αξιολόγηση του σχεδίου δράσης

Υπεύθυνη για την υλοποίηση του σχεδίου δράσης στο σχολικό χώρο θα είναι η Επιτροπή Αγωγής Υγείας και Πρόληψης της Παραβατικότητας του σχολείου. Ο εκπαιδευτικός και ο ψυχολόγος της ΟΑΠ θα βρίσκονται σε επαφή (παρακολουθούν) και θα στηρίζουν τα μέλη της ομάδας του σχεδίου δράσης. Το σχέδιο δράσης θα αποτελεί και σημείο αναφοράς για την αξιολόγηση της εφαρμογής του. Στην περίπτωση που κριθεί αναγκαία η αναπροσαρμογή του σχεδίου δράσης αυτό θα γίνεται σε συνεννόηση της ΟΑΠ με τα συνεργαζόμενα μέρη.