Οργάνωση «Ακρίτας»: Ο Μακάριος και ο «Ακρίτας»

Μέρος 5ο

Στο σημείωμα της προηγούμενης βδομάδας αναφερθήκαμε στην αποκάλυψη του «Σχεδίου Ακρίτα» που έγινε το 1966 μέσω της εφημερίδας «Πατρίς». Ενώ η Οργάνωση ήταν μυστική, όπως μυστική ήταν και η ηγεσία της, ο Γρίβας μέσω της εφημερίδας επιβεβαίωνε ότι αρχηγός ήταν ο Γιωρκάτζης. Την 21η Απριλίου 1966 η εφημερίδα δημοσίευσε ένα μακροσκελές μυστικό κείμενο που αποκάλυπτε τους πραγματικούς σκοπούς της Οργάνωσης, που ήταν η ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.

Αναφερθήκαμε επίσης και στις προειδοποιήσεις της Αθήνας για το πού θα μπορούσαν να οδηγήσουν οι επιδιώξεις της ε/κυπριακής ηγεσίας και του ίδιου του Μακαρίου.
Σε αυτό το σημείωμα θα εξετάσουμε τη σχέση του Προέδρου Μακαρίου στη σύσταση και στην εξέλιξη της Οργάνωσης.

Πρέπει να σημειώσουμε ότι ενώ κανένας δεν αρνείται την εμπλοκή του Μακαρίου, υπάρχουν διαφορετικές τοποθετήσεις όσον αφορά τον πραγματικό του στόχο. Όπως ακριβώς συνέβη και με τη δράση της ΕΟΚΑ, όπου τασσόταν υπέρ της διενέργειας δολιοφθορών κι όχι ενός ανοικτού ανταρτοπόλεμου, κάποιες αναφορές τον φέρουν να διαφωνούσε όχι με τη σύσταση της Οργάνωσης, αλλά αναφορικά με τους στόχους της.

Είχε γνώση ο Μακάριος

Ποιος ήταν λοιπόν ο ρόλος του Μακαρίου στην ίδρυση της Οργάνωσης «Ακρίτας»;
Ποιες ήταν οι απόψεις του Μακαρίου σε σχέση με το μέλλον των πραγμάτων στην Κύπρο, το θέσαμε εκτενώς στα προηγούμενα σημειώματα.

Όλοι όσοι ασχολήθηκαν και μελέτησαν το θέμα συμφωνούν ότι ο Μακάριος είχε και γνώση και εμπλοκή στην ίδρυση της Οργάνωσης.

Ο εγκέφαλος της δημιουργίας της Οργάνωσης ήταν ο Υπουργός Εσωτερικών Πολύκαρπος Γιωρκάτζης, ο οποίος μετέφερε συνεχώς στον Μακάριο πληροφορίες για πολεμικές προετοιμασίες των Τ/κυπρίων.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, στην εκπομπή «Φάκελοι» του ΡΙΚ (5/12/2018) ο Νίκος Κόσιης1 είπε ότι μέσα στο 1962 ο Μακάριος κάλεσε σε συνάντηση τον ίδιο και τον Π. Γιωρκάτζη και τους είπε ότι κάποια στιγμή, βάσει των πληροφοριών, οι Τ/κύπριοι θα εξεγερθούν και τους ζήτησε να δημιουργήσουν ορισμένες ένοπλες ομάδες σε ολόκληρη την Κύπρο για να μπορέσει να αντιμετωπιστεί μια εξέγερση.

Πρόσθεσε ότι οι ομάδες για λόγους ασφαλείας δεν θα κατείχαν οπλισμό. Ο οπλισμός θα ήταν στην Αρχιεπισκοπή και οι σφαίρες στην ΕΛΔΥΚ. Τα όπλα, τους είπε, θα χρησιμοποιούνταν μόνο σε περίπτωση που υπήρχε ανάγκη.2

Ο Σπύρος Παπαγεωργίου αναφέρει συγκεκριμένα ότι «Ενώπιον αυτής της καταστάσεως [σ.σ. εννοεί της προετοιμασίας των Τ/κυπρίων] και εν όψει της απειλητικής προοπτικής την οποίαν ήγειρεν η Τουρκική θρασύτης, ο υπουργός των Εσωτερικών της Κύπρου, Π. Γεωρκάτζης, ήρχισεν, υπό τας ευλογίας του Μακαρίου, καταρτίζων μυστικώς την αμυντικήν οργάνωσιν των Ελληνοκυπρίων. Ήτο εις αφανής στρατός, με επιτελεία, τοπικάς διοικήσεις, τάγματα κλπ. Μία μικρογραφία εθνικού στρατού, με υποτυπώδη βεβαίως υλικά».3
Παράλληλα, ο Παπαγεωργίου αναφέρει ότι ο Γιωρκάτζης «παρ’ ότι κατ’ αρχήν είχε την ευλογίαν του Μακαρίου [σ.σ. για την Οργάνωση], εις την συνέχειαν έβλεπε μίαν επιφυλακτικότητα εις τον Μακάριον».4

Ο Παπαγεωργίου προσθέτει ότι για τον καθορισμό των θέσεων και της πορείας της Οργάνωσης, ιδιαίτερα σε θέματα πολιτικής γραμμής, ο Γιωρκάτζης είχε συχνή επαφή με τον Μακάριο και αναφέρει ότι «εις ωρισμένας περιπτώσεις ολόκληρον το Επιτελείον είχε συσκέψεις μετά του Κυπρίου ηγέτου, ώστε από κοινού να καθορίζεται η γραμμή. Άλλως τε, εις διάφορα έγγραφα του “Ακρίτα” τονίζεται ότι η ισχύς της υπ’ αυτόν “Οργανώσεως” απέβλεπεν εις το να εξασφαλίση άνεσιν χειρισμών εις τον Μακάριον».5

Μακάριος: «Δεν μου αρέσουν παρακρατικές οργανώσεις»

Ωστόσο, στο βιβλίο «Αιματηρή Αλήθεια» παρουσιάζεται μια άλλη, ανώνυμη μαρτυρία, η οποία αναφέρει ότι ο Μακάριος διαφωνούσε με την ίδρυση μιας τέτοιας οργάνωσης.
Ο τίτλος της αναφοράς είναι «Αυθεντική Μαρτυρία» και αποδίδεται σε «Απόρρητη, μη δημοσιοποιημένη πηγή», σημειώνοντας ότι προέρχεται από το προσωπικό αρχείο επιτελικού στελέχους της «Οργάνωσης ΑΚΡΙΤΑΣ».

Η μαρτυρία αναφέρει ότι αυτοί που πρωτοστάτησαν για τη δημιουργία της Οργάνωσης δεν ζήτησαν άδεια ή έγκριση από κανένα και προσθέτει ότι «η αρχική τοποθέτηση του Μακαρίου, που είχε ενημερωθεί εκ των υστέρων, ήταν “δεν μου αρέσουν παρακρατικές Οργανώσεις”, αλλά είχε πλήρως κατανοήσει ότι η μόνη δυνατή ΑΜΥΝΑ των Ελλήνων Κυπρίων σε πιθανή εκδήλωση τουρκικής δράσης, δεν μπορούσε να είναι η “διάτρητη” Αστυνομία, ούτε ο ανύπαρκτος “Κυπριακός Στρατός” αλλά ΜΟΝΟ η Οργάνωση».6

Παράλληλα, αναφέρει ότι οι πρωτεργάτες της Οργάνωσης Πολύκαρπος Γιωρκάτζης, Νίκος Κόσιης, Γλαύκος Κληρίδης, Τάσσος Παπαδόπουλος, Χριστόδουλος Χριστοδούλου και άλλοι, συνάντησαν τον Πρόεδρο Μακάριο, τον οποίον ενημέρωσαν για την ύπαρξη της Οργάνωσης και ζήτησαν την έγκριση και υποστήριξή του, καθώς και οικονομική βοήθεια για την εξασφάλιση οπλισμού.

Αρχικά, ο Πρόεδρος Μακάριος είχε επιφυλάξεις, λέγοντας χαρακτηριστικά «έχουμε κράτος και δεν μου αρέσουν οι παρακρατικές οργανώσεις».7

Γλ. Κληρίδης: Άγνωστο τι γνώριζε ο Μακάριος

Ο Γλαύκος Κληρίδης, ο οποίος μετείχε στην Οργάνωση, αν και επιχειρεί να απεκδυθεί ευθυνών, αναφέρει ότι «δεν μπορώ συνεπώς να ισχυρισθώ ότι το πραγματικό κείμενο είχε τεθεί υπόψη του Μακαρίου κι ότι το ενέκρινε».

Προσθέτει ότι πολλές φορές μίλησε με τον Μακάριο για τους στόχους και τις επιδιώξεις του, αλλά «δεν μου έδωσε ποτέ την εντύπωση πως είχε έτοιμο σχέδιο. Η εμπειρία μου από τον Μακάριο όμως ήταν ότι ποτέ δεν απεκάλυπτε τα μακροπρόθεσμα σχέδιά του. Παρουσίαζε στους συνεργάτες του μόνο τα μέρη εκείνα της μακροπρόθεσμης πολιτικής του που ήθελε να γνωρίζουν τη συγκεκριμένη στιγμή και στο βαθμό που ένιωθε ότι ήσαν πρόθυμοι να τον ακολουθήσουν».8

Συμπερασματικά λοιπόν θα μπορούσε να λεχθεί πως με τον ένα ή τον άλλο τρόπο ο Μακάριος ήταν ενήμερος και είχε εμπλοκή στη σύσταση της Οργάνωσης.

Η Οργάνωση συνεχιστής της ΕΟΚΑ

Οι προσπάθειες του Γιωρκάτζη για την ίδρυση Οργάνωσης ξεκίνησαν μόλις μήνες μετά την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας. Την αφορμή έδωσε η πρώτη σοβαρή πολιτική κρίση στις σχέσεις μεταξύ των δύο κοινοτήτων, όταν οι Τουρκοκύπριοι βουλευτές καταψήφισαν, στις 31 Μαρτίου 1961, τα φορολογικά νομοσχέδια που είχε καταθέσει στη Βουλή η κυβέρνηση.

Η επιδίωξη ήταν να θεωρηθεί ότι η νέα Οργάνωση ήταν συνέχεια της ΕΟΚΑ. Έτσι επιλέγηκε το όνομα «ΕΟΚ» (Ελληνική Οργάνωση Κυπρίων).

Αξίζει να επισημάνουμε τα ακόλουθα:

1ο: Ουσιαστικά το όνομα της Οργάνωσης ήταν μια παραλλαγή του ονόματος της ΕΟΚΑ με τη διαφορά ότι έλειπε το τελικό «Α» και η λέξη «Εθνική» αντικαταστάθηκε με τη λέξη «Ελληνική».

2ο: Το ψευδώνυμο του αρχηγού της Οργάνωσης ήταν «Ακρίτας», γεγονός που παραπέμπει στον Διγενή Ακρίτα. «Διγενής» ήταν το ψευδώνυμο του Γρίβα την περίοδο της ΕΟΚΑ (και της ΕΟΚΑ Β’), το οποίο ο Γρίβας πήρε επίσης από τον Διγενή Ακρίτα.

Ο Σπ. Παπαγεωργίου σημειώνει ότι «Η “Οργάνωσις” ήθελε να θεωρή εαυτήν ως συνέχειαν της ΕΟΚΑ του 1955-1959. Οι περισσότεροι των ηγετών της, τόσον εις επίπεδον Αρχηγείου όσον και εις επίπεδον επαρχιακών διοικήσεων, ήσαν μέλη της Ε.Ο.Κ.Α. κατά τον αγώνα εναντίον των Άγγλων. Υπήρχε πολλή νοοτροπία και πολύ πνεύμα του αγώνος εκείνου εις τους στελεχούντας την “Οργάνωσιν”, αλλ’ αι περιστάσεις τώρα ήσαν όλως διάφοροι. Οι προετοιμάσαντες και διοικούντες την “Οργάνωσιν” ησθάνοντο, κατά την περίοδον 1962 – 1963, ότι ο αγών της Ε.Ο.Κ.Α. δεν εδικαιώθη».9

Επίσης, ο Παν. Παπαδημήτρης αναφέρει ότι η βάση για να συσταθεί η Οργάνωση υπήρχε. «Κι ήταν οι αντάρτες της ΕΟΚΑ κι όλοι οι αγωνιστές που μόλις λίγα μόνο χρόνια πριν είχαν θέσει το όπλο παρά πόδα και ρίφθηκαν στην ειρηνική μάχη». 10
Πέραν αυτών, θα πρέπει να σημειώσουμε πως ο στόχος της Ένωσης, ο οποίος αναφέρεται στα έγγραφα της Οργάνωσης, επίσης παραπέμπει στο στόχο που είχε η ΕΟΚΑ και δεν είχε εκπληρωθεί.

Αναφέρεται συγκεκριμένα σε ένα από τα έγγραφα ότι ο στόχος της Ένωσης παραμένει: «Σας καλώ να διατηρήσετε αλώβητον το πνεύμα του Αγώνος [εννοεί της ΕΟΚΑ], βέβαιοι όντες ότι τα βήματά μας θα ακολουθήσουν τον δρόμον τον όποιον εκείνοι άρχισαν. Το χρέος μας προς το παρελθόν θα το ξεπληρώσωμεν διά των έργων του μέλλοντος. Μας καλεί η ιστορία μας, μας καλούν τα πεπρωμένα της Φυλής, μας επιτάσσουν οι ήρωες του Αγώνος».

Μιχάλης Μιχαήλ

 

 

 

 

1 Ο Νίκος Κόσιης ήταν ο επιτελάρχης του «Ακρίτα».
2 Βλ. επίσης www.papademetris.net, «1962: Ιδρύεται η Οργάνωση Ακρίτας εν γνώσει και με την έγκριση του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου…»
3 Σπ. Παπαγεωργίου «Από την Ζυρίχην εις τον Αττίλαν», σελ. 190.
4 Παπαγεωργίου, «Από την Ζυρίχην εις τον Αττίλαν», τ. Α’, σελ. 192.
5 Παπαγεωργίου σελ. 202.
* Τα κεφαλαία είναι στο κείμενο.
6 «Αιματηρή Αλήθεια», σελ. 137.
7 «Αιματηρή Αλήθεια», σελ. 122.
** Για το θέμα αυτό θα κάνουμε αναφορά στο επόμενο σημείωμα.
8 Γλ. Κληρίδη, «Κατάθεση», σελ. 224, 225.
9 Παπαγεωργίου σελ. 201.
10 www.papademetris.net, «1962: Ιδρύεται η Οργάνωση Ακρίτας…»