Οταν η ελπίδα βουλιάζει

«Σκέψεις», της Ελένης Μαύρου

Η ροή προσφύγων στην Ευρώπη, τόσο εμφανής τις τελευταίες βδομάδες στις ακτές της Ιταλίας και της Ελλάδας αλλά και στο Καλαί, γεννιέται από συντριπτικές δυνάμεις: πόλεμοι, δικτατορίες, λειψυδρία, απελπιστική φτώχεια, η φυσική ανθρώπινη λαχτάρα για κάτι καλύτερο, ξεριζώνουν χιλιάδες ανθρώπους από τα σπίτια τους και τους σπρώχνουν σε ένα ταξίδι που συχνά οδηγεί στο θάνατο. Ο κύκλος εργασιών των διακινητών από το Αφγανιστάν και την Αφρική ώς τη Μεσόγειο και τα Βαλκάνια ξεπερνάει κατά ορισμένους υπολογισμούς το ένα δισ. ευρώ.

Τον Ιούλιο του 2015 έφτασαν στην Ελλάδα συνολικά 50.242 πρόσφυγες, περισσότεροι δηλαδή από ό,τι σε ολόκληρο το 2014. Μόνο σε μια βδομάδα έφτασαν διά θαλάσσης 20.843 άτομα, σχεδόν το 50% του συνόλου του 2014. Σχεδόν 250.000 μετανάστες έχουν φτάσει φέτος στην Ευρώπη διά θαλάσσης και τουλάχιστον 2.349 έχουν πεθάνει κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Μπροστά σ’ αυτή την πρωτοφανή ανθρωπιστική κρίση, η ανταπόκριση των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων είναι από αποσπασματική έως μικροπρεπής και απάνθρωπη.

Η Βρετανία και η Γαλλία ανταλλάσσουν κατηγορίες για τη «ζούγκλα» του Καλαί, ενώ η Αυστρία επιτίθεται στην Ελλάδα για την «ελλιπή φύλαξη των ευρωπαϊκών συνόρων». Ο Ντέιβιντ Κάμερον αναφέρεται στην εισροή μεταναστών ως «σμήνος», ενώ η Σλοβακία και η Τσεχία ανακοινώνουν ότι θα προτιμούσαν να δεχτούν στο έδαφός τους χριστιανούς πρόσφυγες και όχι μουσουλμάνους, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού σχεδίου για τη μετεγκατάσταση προσφύγων, υποχρεώνοντας τον Γενικό Γραμματέα του Συμβουλίου της Ευρώπης, Θόρμπγιορν Γιάγκλαντ, να μιλήσει για «κατάφωρη διάκριση».

Την απογοήτευσή του για την απόρριψη του προγράμματος καταμερισμού των προσφύγων διατύπωσε ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, αλλά η εκπρόσωπος της Επιτροπής, Ανίκα Μπράιντχαρτ, κάλυψε τους αντιδρούντες δηλώνοντας ότι «όλοι ενεργούμε σύμφωνα με το γράμμα και το πνεύμα της Συνθήκης που αποκλείει κάθε μορφή διακρίσεων».

Ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερίες καταπατούνται με πολλούς τρόπους, ενώ πάει να επιβληθεί ένα ιδιότυπο απαρτχάιντ. Η ιδέα των στρατοπέδων συγκέντρωσης νομιμοποιείται στη συνείδηση των Ευρωπαίων.

Το ευρωπαϊκό όραμα καταρρέει καθώς, στη διάψευση των διακηρύξεων περί ισότητας και αλληλεγγύης, προστίθεται τώρα η διάψευση της ελευθερίας. Εκατομμύρια ευρώ, φράχτες και ένας δαπανηρός μηχανισμός έχουν επιστρατευτεί για τη φύλαξη των ευρωπαϊκών συνόρων και την απώθηση των «εισβολέων».

Στο μεταξύ, μερικά εκατομμύρια άνθρωποι εν αναμονή ζουν στους προσφυγικούς καταυλισμούς του Λιβάνου, της Ιορδανίας και της Τουρκίας.

Ο αυταρχισμός, η μισαλλοδοξία, η πολιτική υποκρισία αλλά και η αυτάρεσκη και επιλεκτική φιλανθρωπία δεν είναι οι αποτελεσματικότεροι τρόποι.

Η Ευρώπη θα πρέπει να αποδεχτεί ότι «όσο ένας κόσμος αγωνίας συνορεύει με μία ζώνη ηρεμίας, θα υπάρχουν μετακινήσεις απελπισμένων ανθρώπων από το ένα στο άλλο». Θα πρέπει ακόμα να αποδεχτεί ότι σε έναν πληθυσμό 500 περίπου εκατομμυρίων, οι 5.000 νεοφερμένοι για παράδειγμα στο Καλαί δεν αποτελούν «σμήνος»! Το φορτίο της Ευρώπης δεν είναι δυσβάσταχτο, αρκεί να μοιράζεται πέραν των χωρών της πρώτης γραμμής.

Θα πρέπει, τέλος, να αποδεχτεί ότι οι άνθρωποι που αναγκάζονται να αφήσουν τις εστίες τους, υπό το φόβο των βομβαρδισμών και των αποκεφαλισμών δεν πάνε… κρουαζιέρα και ότι δεν μπορεί να απαντά στις κραυγές αγωνίας με βία, κακοποίηση, αδιαφορία, νέα τείχη. Αλλωστε, για να λέμε και κάποιες αλήθειες, η Ευρώπη, όπως και οι ΗΠΑ, έχουν μεγάλο μερίδιο ευθύνης για την κατάσταση που επικρατεί σήμερα, όχι μόνο στη Συρία αλλά και σε πολλές άλλες περιοχές του κόσμου.