- Η μοναξιά είναι πλέον ζήτημα που πρέπει να αντιμετωπίζεται ως σημαντικό πρόβλημα δημόσιας υγείας και απαιτεί συντονισμένες παρεμβάσεις
- Το σπίτι της ΕΚΥΣΥ Καϊμακλίου αγκαλιάζει τους ανθρώπους που είναι μόνοι προσφέροντάς τους χαρά μέσα από τη συντροφιά
Της Ελένης Κωνσταντίνου
«Υπάρχουν άνθρωποι που ζουν μονάχοι
σαν το ξεχασμένο στάχυ
ο κόσμος γύρω άδειος κάμπος
κι αυτοί στης μοναξιάς το θάμπος
άνθρωποι μονάχοι».
Η μοναξιά, ειδικά στις μεγαλύτερες ηλικίες, αναδύεται ως ένα παγκόσμιο πρόβλημα και επηρεάζει αρνητικά όχι μόνο την ψυχική τους υγεία, αλλά και τη σωματική. Η πανδημία του κορονοϊού εκτιμάται ότι επιδείνωσε περαιτέρω το πρόβλημα της μοναξιάς, με τους ερευνητές να τονίζουν ότι το ζήτημα πρέπει να αντιμετωπίζεται πλέον ως σημαντικό πρόβλημα δημόσιας υγείας, που απαιτεί συντονισμένες παρεμβάσεις σε όλα τα στάδια της ζωής. Οι παρεμβάσεις αυτές αποτελούν πλέον θέμα του δημοσίου διαλόγου μετά τη δημοσίευση, στις 27 Ιανουαρίου 2021, από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή της «Πράσινης Βίβλου σχετικά με τη Γήρανση». Και αν η Πράσινη Βίβλος, έμμεσα προσανατολίζει σε παράταση της συντάξιμης ηλικίας, ταυτόχρονα σημειώνει την ανάγκη διαμόρφωσης υποδομών για ποιοτική μακροχρόνια φροντίδα, την ανάπτυξη προγραμμάτων διά βίου μάθησης κ.α.
Πέραν της ευθύνης του κράτους όμως, καλό είναι να θυμόμαστε πως μια κουβέντα, ένας καλός λόγος πολλές φορές αποτελούν βάλσαμο για συνανθρώπους μας που νιώθουν ξεχασμένοι και που το να είναι μόνοι δεν είναι δική τους επιλογή.
Υπάρχουν άνθρωποι που δεν συναντούν ποτέ άλλους ανθρώπους
«Η λύπη ενός παιδιού ενδιαφέρει τη μητέρα του, η λύπη ενός νέου ενδιαφέρει μια νέα, η λύπη ενός γέρου δεν ενδιαφέρει κανέναν», έγραφε ο Βίκτωρ Ουγκώ τον 19ο αιώνα. Και όσο και αν θα θέλαμε να τον διαψεύσουμε, τα στοιχεία μιας σειράς ερευνών, για διαφόρους λόγους, τον επιβεβαιώνουν.
Τα άτομα που βρίσκονται στην τρίτη ηλικία έχουν βιώσει ένα σύνολο από απώλειες στη ζωή τους, που αυξάνουν τα επίπεδα της μοναξιάς και της απομόνωσης που βιώνουν, αναφέρουν οι επαγγελματίες υγείας. Η απουσία φίλων και γνωστών, ο θάνατος του/της συζύγου, καθώς και η μείωση της κινητικότητας, με συνέπεια τον περιορισμό των κοινωνικών συναναστροφών οδηγούν σε αύξηση της μοναξιάς.
Η πανδημία έχει οξύνει ακόμη περισσότερο το πρόβλημα της μοναξιάς. Η διεθνής διάσταση του προβλήματος της μοναξιάς και της απομόνωσης στην τρίτη ηλικία και ο ρόλος της πανδημίας στη μεγέθυνση του προβλήματος καταγράφεται και στη δεύτερη έκθεση της Ένωσης Les Petits Frères des Pauvres με τίτλο «Μοναξιά και απομόνωση στους άνω των 60 στη Γαλλία το 2021»: μισό εκατομμύριο ηλικιωμένοι στη χώρα ζουν σε κατάσταση «κοινωνικού θανάτου». Αυτό σημαίνει ότι δεν συναντούν ποτέ ή σχεδόν ποτέ ανθρώπους. Ο αριθμός τους έχει αυξηθεί κατά 77% τα τελευταία τέσσερα χρόνια και η κατάστασή τους έχει επιδεινωθεί λόγω της πανδημίας της COVID-19.
Πρόσφατη αμερικανική έρευνα καταδεικνύει επίσης ότι έως το ένα τρίτο του πληθυσμού στις ανεπτυγμένες χώρες βιώνει περιστασιακά μοναξιά, ενώ για έναν στους δώδεκα ανθρώπους η μοναξιά είναι μόνιμη και τόσο έντονη που μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα υγείας.
Για τους ενήλικες διαπιστώθηκε ένα χάσμα στην Ευρώπη, καθώς στις βόρειες χώρες η μοναξιά εκτιμήθηκε στο 2,9% των νεαρών ενηλίκων, το 2,7% των μεσηλίκων και το 5,2% των ηλικιωμένων, έναντι πολύ υψηλότερων ποσοστών στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης (7,5%, 9,6% και 21,3% αντίστοιχα). Τα συμπεράσματα αυτά επιβεβαιώνουν και στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας που σημειώνει ότι η πανδημία έχει επιβαρύνει την ψυχική υγεία των ηλικιωμένων, έχει υποβαθμίσει τη φροντίδα που λαμβάνουν και έχει περιορίσει τον κοινωνικό τους ρόλο.
Η μοναξιά σκοτώνει τον ηλικιωμένο
Η κυρία Μαρία μένει μόνη της. Είναι συνταξιούχος και κάποια προβλήματα υγείας που έχει δεν την βοηθούν στο να διακινείται εύκολα. Έχασε τον σύζυγό της πριν από ενάμιση χρόνο περίπου, παιδιά δεν έχουν. Η αδελφή της επίσης απεβίωσε πριν από τρία χρόνια.
Μόνη χωρίς συγγενείς στενούς. Οι επισκέψεις στο σπίτι της μετρημένες. Όπως μας αναφέρει, έρχεται μόνο καμιά γειτόνισσα για να πιουν τον καφέ τους και μια κοπέλα που τη βοηθάει μόνο για λίγες ώρες. Όταν μας μιλά βγάζει παράπονο για τις μαζεμένες δυσκολίες και για το γεγονός ότι της λείπει η ανθρώπινη επαφή, η κουβέντα, ο καλός ο λόγος που και αυτός είναι μετρημένος στις μέρες μας. Τα ζητήματα με την υγεία της που τη δυσκολεύουν στην κίνηση επιβαρύνουν ακόμη περισσότερο την προσπάθειά της να κοινωνικοποιηθεί, να μπορέσει να πάει μια βόλτα στη γειτονιά ή να μπορέσει να συνυπάρξει με άλλους. Η μοναξιά για την κυρία Μαρία δεν είναι επιλογή, αποτελεί όμως την καθημερινότητά της.
Λίγα σπίτια πιο κάτω μένει η κυρία Γεωργία, χήρα και αυτή. Όπως μας αναφέρει, δεν ευτύχησε με τον σύζυγό της να κάνουν παιδιά. Σήμερα μένει μόνη της, με τα ανίψια της να την επισκέπτονται κάποιες φορές. Ωστόσο, όπως μας δηλώνει με παράπονο, η μοναξιά επί καθημερινής βάσεως δεν παλεύεται. «Πόσες ώρες μπροστά από την τηλεόραση, πόσες κουβέντες να πεις με τις γειτόνισσες; Οι περισσότεροι έχουν αποβιώσει, άλλοι πήγαν στο γηροκομείο, τα σπίτια τους ενοικιάζονται από αλλοδαπούς, δεν μιλάνε Ελληνικά, δεν μπορώ να κάτσω να πω δυο κουβέντες μαζί τους.
Δίπλα μένει μια κοπέλα από τις Φιλιππίνες, κάποτε μιλάμε, αλλά δουλεύει και αυτή πολλές ώρες. Με ρωτά, γιαγιά θέλεις να σου φέρω κάτι από τον μπακάλη;»
Ο κύριος Κώστας ζητά από τον κόσμο να στέκεται κοντά στους ηλικιωμένους αφού τα προβλήματά τους είναι πολλά. «Ο ηλικιωμένος, ακόμα και αν δεν έχει οικονομικό πρόβλημα, έχει ανάγκη από συντροφιά. Η μοναξιά σκοτώνει τον ηλικιωμένο.
Υπάρχουν άνθρωποι που χαίρονται όταν τους πιάνεις ένα τηλέφωνο, αυτό μετρά. Εμένα μου φτάνει έστω και ένα τηλεφώνημα από τα παιδιά μου για να νιώσω καλά. Τώρα με τον κορονοϊό είναι δύσκολα τα πράγματα».
Ο εγκλεισμός επιβάρυνε την ψυχική υγεία των συνταξιούχων
Ο Γ.Γ. της ΕΚΥΣΥ, Κώστας Σκαρπάρης, δήλωσε στη «Χαραυγή» ότι το πρόβλημα της μοναξιάς που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας, λόγω και της έλλειψης συγκροτημένων προγραμμάτων κοινωνικοποίησης, είναι πολύ μεγάλο. Ιδιαίτερα μετά την πανδημία του κορονοϊού είναι πολλοί οι ηλικιωμένοι που κλείστηκαν στα σπίτια τους, με αποτέλεσμα να επιβαρύνεται ακόμη περισσότερο η ψυχική τους υγεία, αλλά και η οικονομική τους κατάσταση. Ενδεικτικά ανέφερε πως πολλοί ηλικιωμένοι χρησιμοποιούν σόμπες υγραερίου για θέρμανση, ωστόσο η τιμή του κυλίνδρου αυξάνεται συνεχώς, με τους συνταξιούχους να χρειάζονται γύρω στα 200 ευρώ μηνιαίως για το σκοπό αυτό. Από τη μια η μοναξιά, ο εγκλεισμός και από την άλλη η στενή οικονομική κατάσταση δυστυχώς οδηγεί τους συνταξιούχους μας στην απόγνωση, επισημαίνει ο Κώστας Σκαρπάρης.
Το σπίτι της ΕΚΥΣΥ Καϊμακλίου που ιδρύθηκε το 2007 αποτελεί ένα «καταφύγιο» για τους ανθρώπους που είναι μόνοι, δήλωσε ο Κώστας Σκαρπάρης. Πρόκειται για πρωτοβουλία μιας ομάδας ανθρώπων που αγκαλιάζει αυτούς τους ανθρώπους προσφέροντάς τους χαρά μέσα από τη συντροφιά. Τα προγράμματα που προσφέρει, ανέφερε, δίνουν την ευκαιρία στους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας και κυρίως στις γυναίκες να συναναστρέφονται μεταξύ τους. Εκεί θα βρεθούν, θα μιλήσουν, θα μαγειρέψουν, θα προσφέρουν με τη σειρά τους εθελοντικά σε άλλους συνανθρώπους μας που έχουν ανάγκη.
Η υπεύθυνη για το Σπίτι της ΕΚΥΣΥ, κα Σταυρούλα Φιλίππου και η ομάδα που εθελοντικά λειτουργεί το «Σπίτι» φροντίζουν για τη διοργάνωση μιας σειράς δραστηριοτήτων που κρατούν τους συνταξιούχους σε εγρήγορση και βοηθούν στην κοινωνικοποίησή τους.
Το Σπίτι της ΕΚΥΣΥ διοργανώνει κάθε Σάββατο τόμπολα και πολλές επετειακές εκδηλώσεις. Στο πλαίσιο αυτό διατηρούν την -καλά γνωστή- χορωδία της ΕΚΥΣΥ, ενώ ανέβασαν και θεατρικές παραστάσεις. Το «Σπίτι» επισκέπτονται κατά καιρούς γιατροί που ενημερώνουν τους ηλικιωμένους για διάφορα θέματα, ενώ οργανώνονται και πολλές άλλες συζητήσεις για θέματα που τους ενδιαφέρουν.
Το «Σπίτι» οργανώνει εκδρομές και συντονίζει την αξιοποίηση των προγραμμάτων επιχορηγημένων διακοπών ώστε ακόμα και όσοι είναι μόνοι τους να έχουν παρέα. Η ομάδα των εθελοντών μαγειρεύει στο «Σπίτι» για οικογένειες που έχουν ανάγκη, ενώ ετοιμάζουν κατά καιρούς χειροτεχνίες που είτε προσφέρουν σαν δωράκια σε διάφορες εκδηλώσεις, είτε τις πωλούν για να ενισχύσουν οικογένειες που έχουν ανάγκη. Το πιο σημαντικό είναι ότι το «Σπίτι» είναι ανοιχτό κάθε μέρα, ώστε να μπορούν να περνούν εκεί την ώρα τους με παρέα οι συνταξιούχοι.
Σύμφωνα με τον Κώστα Σκαρπάρη, το Σπίτι της ΕΚΥΣΥ αποτελεί μια συμβολική κίνηση. Πρόσθεσε ωστόσο πως αυτό δεν είναι αρκετό και θα πρέπει η Πολιτεία να αγγίξει με πιο ζεστό τρόπο τα ζητήματα που αφορούν τους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας.
Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy