Όταν ο ρατσισµός γίνεται θεσµικός

Της Φωτεινής Μιχαηλίδου – Χρίστου*

Ίσως να είµαστε αδύναµοι να αλλάξουµε δραστικά και άµεσα τις επιλεκτικές ευαισθησίες του µέσου Κύπριου πολίτη. ∆εν µπορείς να αλλάξεις εν µια νυκτί το γεγονός ότι αυτός συνταράζεται και συγκλονίζεται -και δίκαια µάλιστα- από τον τραγικό θάνατο ενός Ελληνοκύπριου θύµατος τροχαίου, για παράδειγµα, αλλά προσπερνά αδιάφορα την τραγική είδηση όταν αντιληφθεί ότι το θύµα του τροχαίου είναι νεαρό µεν άτοµο, αλλοδαπό δε. Χρειάζονται βαθιές τοµές στην παιδεία του τόπου και στην οικογενειακή ανατροφή που προσφέρουµε στις νέες γενιές για να δηµιουργηθούν χορδές ευαισθησίας και ενσυναίσθησης που δεν θα πάλλονται ή να µουδιάζουν µπροστά στο διαχωρισµό των ανθρώπων σε «δικούς µας» από τη µια και «ξένους» από την άλλη.

Όταν όµως αυτή η επιλεκτική ευαισθητοποίηση εκφράζεται σε επίπεδο θεσµικό, τότε το πράγµα αλλάζει. Η δραστική και άµεση αντιµετώπιση δεν είναι απλώς θεµιτή, αλλά επιβάλλεται µε τη µορφή του κατεπείγοντος. Και για να λέµε τα πράγµατα µε το όνοµά τους, η θεσµική επιλεκτική ευαισθητοποίηση αποτελεί έκφανση ενός καλά καµουφλαρισµένου θεσµικού ρατσισµού.

Σπεύδουν -ορθά άλλωστε- οι αστυνοµικοί και οι ανακριτές να εξιχνιάσουν και να φροντίσουν για την απόδοση δικαιοσύνης όταν η καταγγελία αφορά θύµα που είναι «δικό µας»… Αν η καταγγελία όµως αφορά αλλοδαπό, αµέσως ενεργοποιείται η επιλεκτική ευαισθησία των θεσµικών οργάνων του κράτους, η οποία αυτόµατα µεταφράζεται σε γραφειοκρατική αναλγησία. Ακολούθως, η κινητοποίηση περιορίζεται, στις πλείστες των περιπτώσεων, σε µια καταγραφή της καταγγελίας και µετά «έχει ο Θεός».

Η µακάβρια ανακάλυψη του πτώµατος της νεαρής µαµάς στο λατοµείο του Μιτσερου και η, για µήνες καθυστερηµένη, κινητοποίηση της Αστυνοµίας για ανεύρεση του επίσης εξαφανισθέντος εξάχρονου κοριτσιού της αποδεικνύουν γι’ ακόµα µια φορά την επιλεκτική ευαισθησία των κρατικών µας θεσµών και των οργάνων του κράτους. Μια γυναίκα Φιλιππινέζα και το µωρό της µε πατέρα Ρουµάνο που είχαν δηλωθεί ως ελλείποντα πρόσωπα από φίλη της µητέρας, επίσης Φιλιππινέζα. Είναι όντως απορίας άξιον πώς γίνεται να δηλωθούν ως εξαφανισθείσες µαµά και παιδί και η Αστυνοµία πέραν της καταγραφής της καταγγελίας να µην τις γυρέψει ποτέ.

Να αρκεστεί στην αόριστη και αυθαίρετη υπόθεση, ότι µάλλον θα έχουν πάει στο εξωτερικό τη στιγµή που τα διαβατήρια και των δύο ήταν φυλαγµένα στο σπίτι του πατέρα του κοριτσιού. Να περιοριστεί στην κοινοποίηση των φωτογραφιών τους στην Ιντερπόλ, χωρίς όµως η ίδια η Αστυνοµία Κύπρου να δηµοσιοποιήσει τις φωτογραφίες και τα στοιχεία στη δική της ιστοσελίδα µε τα εξαφανισθέντα πρόσωπα. Το κράτος αποκάλυψε γι’ ακόµα µια φορά τη ρατσιστικά επιλεκτική του ευαισθησία. Τα θύµατα του εγκλήµατος θυµατοποιήθηκαν για δεύτερη φορά από τους ίδιους τους θεσµούς που φτιάχτηκαν για να τα προστατεύσουν ή τουλάχιστον για να τα δικαιώσουν µε επαρκή διερεύνηση και δίωξη των ενόχων.

Στηλιτεύουν πολλοί τις τελευταίες µέρες και µε αφορµή το τελευταίο αυτό ειδεχθές έγκληµα, την αδιαφορία µας ως κοινωνία απέναντι στα ατυχήµατα ή στα εγκλήµατα σε βάρος αλλοδαπών. Για να αλλάξει όµως η νοσηρή και ρατσιστική αυτή νοοτροπία σε επίπεδο κοινωνικό και ατοµικό, θα πρέπει πρώτα να αλλάξουν άµεσα τη στάση και τη νοοτροπία τους τα θεσµικά όργανα του κράτους.

Αυτοί δηλαδή που επωµίζονται το χειρισµό των υποθέσεων και την ισότιµη µεταχείρισή τους ανεξάρτητα από το αν ο εµπλεκόµενος είναι Ελληνοκύπριος, Τουρκοκύπριος, Φιλιππινέζα ή Ρουµάνος. Μόνο µε την εξάλειψη του θεσµικού ρατσισµού, ιδιαίτερα από το σώµα της Αστυνοµίας, θα µπορεί να εξαλειφθεί σταδιακά -µε συµπαραστάτη και την παιδεία- η επιλεκτική ευαισθησία σε επίπεδο κοινωνίας.

Σε πρώτη φάση η Επίτροπος ∆ιοίκησης και στη συνέχεια το Υπουργείο ∆ικαιοσύνης, το Αρχηγείο Αστυνοµίας και η Αστυνοµική Ακαδηµία έχουν πολλή δουλειά να κάνουν προς αυτή την κατεύθυνση· όχι µόνο γιατί η, χωρίς διακρίσεις, ευαισθησία προς τα θύµατα ατυχηµάτων ή εγκληµάτων είναι δείκτης του πολιτισµικού µας επιπέδου, όχι µόνο γιατί αυτό επιβάλλει η στοιχειώδης ανθρωπιά, αλλά και γιατί η ρατσιστική τακτική της επιλεκτικής ευαισθησίας, σε θεσµικό επίπεδο, αποτελεί από µόνη της έγκληµα ολκής.

*∆ικηγόρος, Λεµεσός