Δρ. Ανδρέας Ορφανίδης για Πανεπιστήμια: Δέκα τομείς προτεραιότητας και προκλήσεων Ανάγκη αναπροσαρμογής και αναδιοργάνωσης

Επιμέλεια: Ειρηναίος Πίττας

«Τα πανεπιστήμια αντιμετωπίζουν σήμερα, όπως ίσως ποτέ προηγουμένως, έντονες προκλήσεις, που η αντιμετώπισή τους θα έχει σημαντικές κοινωνικές, οικονομικές, αλλά και πολιτικές επιπτώσεις», σημειώνει ο Δρ Ανδρέας Γρ. Ορφανίδης, καθηγητής και αντιπρόεδρος του Συμβουλίου του Philips University και πρώην πρύτανης Πανεπιστημίου αλλά και πρώην πρόεδρος του European Association of Higher Education Institutions (EURASHE) και του European Register of Quality Assurance (EQAR), Βρυξέλλες.

Ο καθηγητής εξηγεί πως μετά από πάνω από δύο και πλέον δεκαετίες εντατικής εργασίας στη Διαδικασία της Μπολόνιας από τις κυβερνήσεις και τους οργανισμούς ιδρυμάτων ανώτερης εκπαίδευσης και άλλων ενδιαφερόμενων σε αυξανόμενο αριθμό ευρωπαϊκών χωρών και δημιουργίας του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτερης Εκπαίδευσης, βρισκόμαστε στο στάδιο της πλήρους εφαρμογής τόσο σε κρατικό όσο και ιδρυματικό επίπεδο, περνώντας από τη θεωρία στην πράξη, από τη θεωρία στην εφαρμογή. «Μια μεγάλης κλίμακας ευρωπαϊκή μεταρρύθμιση της Ανώτερης Εκπαίδευσης απαιτεί μεγάλες προσπάθειες από όλους τους τύπους ιδρυμάτων με συνεχή υποστήριξη από τις κυβερνήσεις και με ενεργό συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων», σημειώνει.

Η έρευνα, που διεξήχθη από τον EURASHE σε 15 χώρες της Ευρώπης, δείχνει ότι η επαγγελματικά προσανατολισμένη Ανώτερη Εκπαίδευση είναι μια μορφή Ανώτερης Εκπαίδευσης που προσφέρει με αποτελεσματικότητα μια ιδιαίτερα έντονη διασύνδεση με τον κόσμο της εργασίας σε όλες τις πτυχές της.

Ο κ. Ορφανίδης εντοπίζει και παρουσιάζει δέκα τομείς προτεραιότητας και προκλήσεων και εξηγεί πώς τα πανεπιστήμια θα μπορούσαν να εμπλακούν σε μια αποτελεσματική αντιμετώπισή τους.

Όπως αναφέρει, το μέλλον κάθε κράτους στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην Ανώτερη Εκπαίδευση γενικότερα και στους πτυχιούχους των πανεπιστημίων του ειδικότερα. Τονίζει ότι σήμερα η Ευρώπη χρειάζεται περισσότερους και καλύτερα μορφωμένους πτυχιούχους, γι’ αυτό τα πανεπιστημιακά ιδρύματα πρέπει να αναπροσαρμόσουν και να αναδιατυπώσουν τις αποστολές, τις στρατηγικές και τις πρακτικές τους.

Διασφάλιση ποιότητας και πολυδιάστατα εργαλεία διαφάνειας

Όπως αναφέρει, η διασφάλιση της ποιότητας υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους τομείς και επιτεύγματα της Διαδικασίας της Μπολόνιας και του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτερης Εκπαίδευσης, καθώς επιτρέπει στα πανεπιστήμια να λειτουργούν με πρότυπα και κατευθυντήριες γραμμές σύμφωνα με το προφίλ τους, που να είναι προσανατολισμένο, μεταξύ άλλων, και στον κόσμο της εργασίας και στην ανάπτυξη βιώσιμης απασχολησιμότητας των πτυχιούχων τους. Τα υφιστάμενα Ευρωπαϊκά Πρότυπα Διασφάλισης της Ποιότητας στην Ανώτερη Εκπαίδευση παρέχουν στα ιδρύματα μια σύγχρονη μορφή διαχείρισης και διασφάλισης της ποιότητας σύμφωνα με το προφίλ, την αποστολή και τη στρατηγική τους. «Να θυμάστε ότι η ποιότητα οδηγεί στην ανταγωνιστικότητα και τόσο η ευρωπαϊκή όσο ιδιαίτερα η κυπριακή Ανώτερη Εκπαίδευση πρέπει να είναι ανταγωνιστικές περισσότερο από κάθε άλλη φορά», σημειώνει.

Κοινωνική διάσταση

Όπως αναφέρεται στη Διαδικασία της Μπολόνιας, η κοινωνική διάσταση αποτελεί μέρος ενός πολυδιάστατου πολιτικού και κοινωνικοοικονομικού πλέγματος που δεν μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της εκπαίδευσης. Ο καθηγητής ανέφερε ότι η διεύρυνση της πρόσβασης στην Ανώτερη Εκπαίδευση θα ήταν ένα σημαντικό βήμα προς μια πιο βιώσιμη και δημοκρατική κοινωνία, στην οποία «ένας αυξανόμενος αριθμός ατόμων με διαφορετικό υπόβαθρο μπορεί να συνεισφέρει εξίσου πολύτιμα».

Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων

Αναφερόμενος στα Εθνικά Πλαίσια Προσόντων, σημειώνει ότι έχουν σχεδιαστεί για να διευκολύνουν την αναγνώριση, την κινητικότητα και την απασχολησιμότητα μέσω της διαφάνειας, της συγκρισιμότητας και της δυνατότητας μεταφοράς και μετεγγραφής, όχι μόνο μεταξύ διαφορετικών χωρών αλλά και μεταξύ διαφορετικών τομέων εντός ενός εθνικού συστήματος Ανώτερης Εκπαίδευσης. Για την εκπλήρωση αυτού του σκοπού, συνέχισε, τα Εθνικά Πλαίσια Προσόντων έχουν αναπτυχθεί με μεγάλη έμφαση στα μαθησιακά αποτελέσματα, επιτρέποντας μια ποικιλία μαθησιακών διαδρομών σε ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα σπουδών, συμπεριλαμβανομένης της τυπικής και άτυπης μάθησης. Συνδέονται, πρόσθεσε, με την αναγνώριση της προηγούμενης μάθησης, πιστοποιούνται με βάση το γενικό πλαίσιο προσόντων στον Ευρωπαϊκό Χώρο Ανώτερης Εκπαίδευσης και ευθυγραμμίζονται με το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων για τη Διά Βίου Μάθηση.

«Στο πλαίσιο των Εθνικών Πλαισίων Προσόντων, η καθιέρωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων, ως κεντρικής συνιστώσας, τοποθετεί τους φοιτητές, και όχι τα συστήματα ή τα ιδρύματα ή τους διδάσκοντες, στο επίκεντρο της Ανώτερης Εκπαίδευσης», συμπληρώνει.

Απασχολησιμότητα και Δια Βίου Μάθηση

Παράλληλα, σημειώνει πως από την αρχή της διαδικασίας Μεταρρύθμισης της Μπολόνιας, η απασχολησιμότητα και η διά βίου μάθηση θεωρήθηκαν ακρογωνιαίοι λίθοι για την ανάπτυξη της δομής των τριών κύκλων της Ανώτερης Εκπαίδευσης (Πτυχίο, Μάστερ, Διδακτορικό). «Το βασικό μέλημα είναι η Ανώτερη Εκπαίδευση να ανταποκρίνεται όσο το δυνατό περισσότερο στις γρήγορα αναπτυσσόμενες κοινωνίες και στις εξίσου γρήγορα μεταβαλλόμενες απαιτήσεις», αναφέρει χαρακτηριστικά.

Η απασχολησιμότητα είναι κάτι περισσότερο από την εύρεση εργασίας, επισημαίνει, για να προσθέσει πως έχει μια αειφόρο πτυχή. Εξηγεί ότι «είναι η βάση για συμμετοχή ως ενήλικες στην κοινωνία», συνεπώς «τα πανεπιστημιακά ιδρύματα θα πρέπει να δεσμευτούν να διασφαλίσουν ότι οι πτυχιούχοι τους θα είναι προετοιμασμένοι για την αγορά εργασίας και τον κόσμο της απασχόλησης».

 

Φοιτητοκεντρική μάθηση

Από την αρχή της Διαδικασίας της Μπολόνιας, ο ρόλος των διδασκομένων, των διδασκόντων και του μαθησιακού τους περιβάλλοντος έχει ήδη υποστεί σημαντικές αλλαγές, σύμφωνα με τη σχετικά νέα έννοια της μάθησης με επίκεντρο τους φοιτητές, αναφέρει. Η κοινωνία, συμπληρώνει, που βασίζεται «στη μάθηση σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο, απαιτεί μια σειρά από ικανότητες και δεξιότητες που να είναι παγκοσμίως αποδεκτές, όπως διαπροσωπικές και διαπολιτισμικές ικανότητες, ανθρωπιστική μόρφωση, πολυγλωσσία, διεθνή ευαισθητοποίηση, δεξιότητες τεχνολογίας, επικοινωνίας και πληροφοριών, και ικανότητα να μάθουν πώς να μαθαίνουν σε διαφορετικά επίσημα και ανεπίσημα περιβάλλοντα».

 

Έρευνα και καινοτομία

Τα πανεπιστήμια, έχοντας ως βασικούς τομείς λειτουργίας τους τη διδασκαλία, την έρευνα και την προσφορά στην κοινωνία, επικεντρώνονται σε διάφορες πτυχές της έρευνας. Από αυτή την άποψη, ο Δρ Ορφανίδης σημειώνει ότι η πανεπιστημιακή εκπαίδευση αποτελεί σημαντική κινητήρια δύναμη «όχι μόνο για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη, αλλά και για την καινοτομία».

Διεθνής διαφάνεια

Τονίζει δε, ότι τα σημερινά προβλήματα είναι παγκόσμια και δεν μπορούν να επιλυθούν σε μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή όπως είναι ο Ευρωπαϊκός Χώρος Ανώτερης Εκπαίδευσης, αλλά «απαιτούν μια παγκόσμια πλατφόρμα για παγκόσμιες λύσεις» και προσθέσει ότι η «δημιουργία μιας κοινωνίας που να βασίζεται στη γνώση απαιτεί παγκόσμια ευαισθητοποίηση και υπευθυνότητα και τα πανεπιστήμια μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην αύξηση της συνείδησης και στην εξεύρεση λύσεων μέσω της διεθνοποίησης των προγραμμάτων σπουδών και του περιβάλλοντος μελέτης».

 

Κινητικότητα

Η κινητικότητα των φοιτητών είναι σημαντική για την ανταλλαγή και τη διάχυση γνώσεων και δεξιοτήτων μεταξύ φοιτητών και επαγγελματιών. Τα πανεπιστημιακά ιδρύματα, συνεπώς, θεωρεί ο Δρ Ορφανίδης, θα πρέπει να αναπτυχθούν περαιτέρω ως «χώροι διεθνών ακαδημαϊκών ανταλλαγών και ως πάροχοι διεθνώς ειδικευμένων πτυχιούχων, προωθώντας την κινητικότητα των φοιτητών, του προσωπικού και των ερευνητών».

Αυτό γίνεται με την αναγνώριση των τίτλων σπουδών, η οποία, όπως λέει, «είναι ψηλά στην ημερήσια διάταξη του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτερης Εκπαίδευσης για προφανείς λόγους».
Νέα ηλεκτρονικά μέσα

 

Οι νέοι μας σήμερα μπορεί να θεωρηθούν ως «ηλεκτρονικοί ιθαγενείς». Ως εκ τούτου, όπως επισημαίνει, «απαιτείται η πανεπιστημιακή εκπαίδευση να χρησιμοποιεί νέες μορφές ηλεκτρονικής μάθησης και επικοινωνίας».

Οικονομική στήριξη

Ο καθηγητής τονίζει ότι οι συλλογικές επενδύσεις στην εκπαίδευση «διασφαλίζουν και βελτιώνουν περαιτέρω το σημερινό επίπεδο ευημερίας των πολιτών και, ακόμη πιο σημαντικό, δίνουν στις επόμενες γενεές ευκαιρίες να οικοδομήσουν το δικό τους καλύτερο μέλλον».

«Η εφαρμογή όλων των παραπάνω και η επίτευξη μιας τόσο ευρωπαϊκής όσο και κυπριακής ανταγωνιστικής πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση, αναλαμβάνοντας δράση σε όλες τις πτυχές της Διαδικασίας της Μπολόνιας. Εκτός από αυτή τη σημαντική απαίτηση, η ενεργός και παραγωγική συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων μερών και φορέων της Ανώτερης Εκπαίδευσης αποτελεί βασική προϋπόθεση για την επιτυχία σ’ αυτό το ιστορικό ορόσημο στην ευρωπαϊκή εκπαίδευση», καταλήγει.