ΠΑΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΑΝΘΟΥ : Στην τέχνη και στη δημιουργία δεν υπάρχει παρθενογένεση

* Πολιτικά αντί καλλιτεχνικά τα κριτήρια της αρμόδιας κρατικής επιτροπής για τον κινηματογράφο

 

 

Ο Κύπριος αντιστέκεται ανοικτά στον εθνικισμό

Παλαιότερα ό,τι κάναμε σε σχέση με τη συμφιλίωση, την επανένωση και την πάλη ενάντια στον εθνικισμό, νιώθαμε την κοινωνία να είναι επιφυλακτική… Σήμερα αυτές οι παραγωγές αγκαλιάζονται και θεωρούνται ως δεδομένες και φυσιολογικές

 

Συνέντευξη στον Μιχάλη Μιχαήλ

 

Μεγάλη επιτυχία σημείωσε η ταινία του Πανίκου Χρυσάνθου «Η ιστορία της Πράσινης Γραμμής» που προβλήθηκε τις τελευταίες δύο εβδομάδες στους κυπριακούς κινηματογράφους. Ο σκηνοθέτης δεν κρύβει την ικανοποίησή του από την ανταπόκριση του κοινού, δηλώνει όμως προβληματισμένος για αν θα συνεχίσει την παραγωγή ταινιών, αφού όπως λέει στη συνέντευξή του στη «Χαραυγή», η αρμόδια κρατική επιτροπή για τον κινηματογράφο δεν κρίνει τους δημιουργούς με καλλιτεχνικά κριτήρια αλλά κυρίως με πολιτικά.

 

Η ταινία «Η ιστορία της Πράσινης Γραμμής» σημείωσε μεγάλη επιτυχία. Δόθηκε παράταση στις προβολές, γεγονός που πιστοποιεί ότι ο κόσμος θέλησε να πάει να τη δει. Αισθάνεσαι δικαιωμένος από αυτή την εξέλιξη;

 

Ασφαλώς, και από αυτό παίρνω κουράγιο για να συνεχίσω. Είναι ευχάριστο το ότι ο κόσμος ανταποκρίθηκε θετικά σε μια τέτοια ταινία. Σίγουρα αισθάνομαι χαρά.

Αισθάνομαι, επίσης, ότι οι καιροί έχουν αλλάξει στην Κύπρο. Παλαιότερα ό,τι κάναμε σε σχέση με τη συμφιλίωση, την επανένωση και την πάλη ενάντια στον εθνικισμό, νιώθαμε την κοινωνία να είναι επιφυλακτική, πιανόταν λίγο εξ απροόπτου, ενώ σήμερα αυτές οι παραγωγές αγκαλιάζονται και θεωρούνται ως δεδομένες και φυσιολογικές.

 

Ένα άλλο στοιχείο είναι η παρουσία στις προβολές νέων ανθρώπων.

 

Χαίρομαι και γι’ αυτό και πρέπει να πω ότι είναι επίσης ένα άλλο ενθαρρυντικό στοιχείο. Είναι ένα ακόμα δείγμα ότι στην Κύπρο κάτι άλλαξε προς το θετικότερο. Έχουμε ξεφύγει πλέον από την κατεστημένη άποψη όπου κυριαρχούσε ο εθνικισμός. Σήμερα ο κόσμος βλέπει διαφορετικά τα πράγματα. Υπάρχει, δηλαδή, ένα κοινό που είναι πιο δυνατό και πιο εκφραστικό απ’ ό,τι ήταν παλαιότερα και αντιστέκεται στον εθνικισμό με διάφορους τρόπους.

 

Υπήρξαν κριτικές, κυρίως θετικές, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την προσέγγιση του θέματος που πραγματεύεται η ταινία…

 

Ναι, αυτό είναι γεγονός. Αντιμετωπίστηκε θετικά, ακόμα και από κόσμο ο οποίος δεν έχει άμεση σχέση ή ενεργό σχέση με το σινεμά, την επανένωση κ.λπ. Ο κόσμος αυτός είδε μια ανθρώπινη ταινία, η οποία τον συγκίνησε. Οι ενεργότερα εμπλεκόμενοι στα πολιτικά θέματα, στην επανένωση και στη λύση, αισθάνθηκε περισσότερη ελπίδα. Γενικά θα έλεγα ότι είναι περισσότερο θετικά τα μηνύματα…

 

 

Υπήρξαν όμως και κάποιες αρνητικές κριτικές, τις οποίες μπορούμε να κατατάξουμε σε δύο κατηγορίες. Αυτές που προέρχονταν από εθνικιστικούς κύκλους, αλλά κι από κάποιους που δεν ανήκουν σε αυτό τον ιδεολογικό χώρο και περίμεναν κάτι περισσότερο από την ταινία.

 

Και τούτο ήταν αναμενόμενο. Δηλαδή, κάποιος πάει στο σινεμά με κάποιες προσδοκίες και αναμένει να δει κάτι συγκεκριμένο. Κάποιος μου είπε ότι δεν μιλώ για όλες τις ιστορικές περιόδους. Αν πηγαίνεις με αυτό το δεδομένο, τότε θα απογοητευτείς. Από την άλλη, πώς μπορεί μια ταινία να κάνει κάτι τέτοιο; Είναι αδύνατον. Ακόμα και ο Όμηρος στην Ιλιάδα δεν μιλά για όλα τα χρόνια του Τρωικού Πολέμου αλλά αναφέρεται σε μια χρονική περίοδο, από την οποία παίρνουμε μια εικόνα εκείνου του πολέμου. Έτσι και με την ταινία. Είναι αδύνατον να ξεκινήσει μια ταινία από τη δεκαετία του ’50 και να φτάσει μέχρι το σήμερα. Άλλος κριτίκαρε το ότι δεν παρουσιάζονται όλα τα κακά που έγιναν το 1974 και δεν προβλήθηκαν επαρκώς τα κακά που έκανε η μια ή η άλλη πλευρά. Σε τέτοιες δουλειές πρέπει να υπάρχει μια ισορροπία, δεν μπορείς να τα περιλάβεις όλα.

Προσωπικά χαίρομαι τους ανθρώπους που πήγαν με καθαρή καρδιά να δουν την ταινία και έτσι την έκριναν. Αυτά είναι αναμενόμενα, δεν έχω παράπονο, έχω πλήρη σεβασμό σε όσους έχουν τις αντιρρήσεις τους.

 

Κάτι που έκανε εντύπωση είναι το ότι οι ρόλοι πέρασαν στο πετσί των ηθοποιών και νομίζω ότι αυτό συνέβαλε στην επιτυχία της ταινίας.

 

Η ταινία έχει πάρα πολλή δουλειά πίσω της σε πολλά επίπεδα. Προσπαθήσαμε όσο μπορούσαμε να δουλέψουμε σε όλα αυτά τα επίπεδα, για να βγει μια ρεαλιστική ταινία. Αν οι θεατές κρίνουν ότι οι ηθοποιοί ήταν πειστικοί, αυτό είναι ευχάριστο, διότι είναι ένας από τους πρώτιστους στόχους για την επιτυχία μιας ταινίας. Όμως αν είχα λίγο περισσότερα χρήματα αλλά και χρόνο, ίσως να έκανα κάποιες αλλαγές που κρίνω ότι χρειάζονταν.

 

Η ταινία δεν αποτυπώνει πραγματικά γεγονότα αλλά είναι ένα σύνολο ιστοριών που έζησε ο κόσμος εκείνη την περίοδο και μαζεύτηκαν σε ένα σενάριο.

 

Σωστά, δεν υπάρχει κάποια ιστορία όπως αυτήν που βλέπει ο θεατής στην ταινία. Δηλαδή, δεν υπάρχει κάποιος στρατιώτης που να είναι ο Κύπρος και να έζησε όλα αυτά που δείχνει η ταινία. Αλλά τα γεγονότα που εκτυλίσσονται στην ταινία, όπως π.χ. η εκτέλεση του πατέρα του Κύπρου, είναι ένα δεδομένο που συνέβη σε διάφορες περιπτώσεις κατά τη διάρκεια της εισβολής. Μάλιστα, χρησιμοποίησα και πραγματικά ονόματα, όπως αυτό του πρώτου Τ/κ εκτελεστή που λεγόταν Πιππαλλής. Είναι μια αναφορά στο γεγονός εκείνο, το οποίο έγινε στην πραγματικότητα. Όμως έχω κάνει σύνθεση των πραγμάτων και είναι εδώ η ουσία της τέχνης. Στην τέχνη και στη δημιουργία δεν υπάρχει παρθενογένεση. Από παντού παίρνεις ερεθίσματα και φτιάχνεις πράγματα. Μαζεύεις το υλικό σου και του δίνεις μια καινούργια φόρμα, περνάς καινούρια μηνύματα μέσα από εκείνο το υλικό που έχεις στη διάθεσή σου. Είναι όπως να μαζεύεις το νέκταρ από τα λουλούδια αλλά δεν είναι μέλι. Η μέλισσα κάνει το μέλι. Και στην προκείμενη περίπτωση ο καλλιτέχνης είναι η μέλισσα.

 

 

Ποια είναι τα μελλοντικά σου σχέδια;

 

Θέλω να κάνω ταινίες. Έχω κάποια σχέδια αλλά νιώθω ότι τα πράγματα δυσκολεύουν για μένα. Κάπου υπάρχει πρόβλημα στον τρόπο που η Κύπρος αντιμετωπίζει τον πολιτισμό και ειδικά την παραγωγή ταινιών. Έχω την εντύπωση ότι η αξιοκρατία δεν εφαρμόζεται και ότι τα κριτήρια που μπαίνουν για επιλογές ταινιών δεν είναι καθαρά αξιοκρατικά αλλά μπαίνουν μέσα άλλα κριτήρια που έχουν σχέση με πολιτικούς και οικονομικούς λόγους. Προβληματίζομαι πώς θα αντιδράσω. Πήρα δύο αρνητικές αποφάσεις τους τον τελευταίο καιρό. Από μία επιτροπή που κατά τη γνώμη μου δεν μπορεί να κρίνει ανθρώπους που έκαναν ταινίες, διότι τα μέλη της στη μεγάλη τους πλειοψηφία δεν έχουν σχέση με τον κινηματογράφο. Προσεχώς ίσως βρω τρόπο να αντιδράσω σε αυτή την κατάσταση.

 

 

Μια συκιά μάρτυρας του φονικού

 

 Τουλάχιστον σε μένα έκανε εντύπωση η σκηνή με τη συκιά, όπου γίνεται η δολοφονία του πατέρα του Κύπρου. Το ίδιο τοπίο σε δύο διαφορετικές εποχές…

 

Η σκηνή με τη συκιά έχει δύο πτυχές. Η πρώτη είναι η εκτέλεση κάτω από ένα δέντρο μέσα στο καλοκαίρι σε ένα ξερό τοπίο. Το δέντρο αυτό γίνεται μάρτυρας ενός φονικού. Ο συμβολισμός είναι ότι στη ρίζα της γίνεται μια μαζική δολοφονία. Ο Κύπρος πάει πίσω στη συκιά στις αρχές της Άνοιξης, όπου το σκηνικό είναι διαφορετικό, αφού είναι όλα πράσινα και ανθισμένα. Η συκιά είναι ξερή αλλά γύρω από τη συκιά όλα είναι καταπράσινα. Εκεί ο Κύπρος μάζεψε φύλλα λουλουδιών για να τα αποθέσει στο χώρο που σκοτώθηκε ο πατέρας του κι έχει μια φανταστική συνομιλία μαζί του. Για να γίνει αυτή η σκηνή έψαχνα να βρω ασφοδέλια. Και ο λόγος ήταν διότι το ασφοδέλι είναι το λουλούδι του Άδη σύμφωνα με τους αρχαίους Έλληνες και την περιγραφή του Ομήρου. Με αυτό το λουλούδι γεμίζουν οι κυπριακοί κάμποι από το τέλος του Γενάρη μέχρι το Μάρτιο. Γι’ αυτό ήθελα η συνάντηση του Κύπρου να γίνει σε ένα λιβάδι με ασφοδέλια. Συμβολικά, λοιπόν, ήθελα να δείξω ότι ο Κύπρος έκανε μια κάθοδο στον Άδη για να μιλήσει με τον νεκρό πατέρα του.

 

Υπάρχει όμως και ο Τ/κ που βιώνει μια παρόμοια εμπειρία…

 

Ο Τ/κ παρουσιάζεται μέσα από τα μάτια του Ε/κ. Πηγαίνοντας στην Πάφο, σταματούν στο συγκεκριμένο παραθαλάσσιο σημείο όπου εκεί ο Ε/κ μαθαίνει ότι ο πατέρας του Τ/κ δολοφονήθηκε εκεί από Ε/κ. Εκεί μαθαίνει το μυστικό του Τ/κ και ότι έχει κι εκείνος το ίδιο τραύμα με το δικό του. Επομένως είναι ένας παραλληλισμός.