Περί Παιδείας ο λόγος

Του Γιαννάκη Λ. Ομήρου*

Οι πληθωρικές διακηρύξεις που υπήρξαν την τελευταία εικοσαετία για μια θεμελιακή μεταρρύθμιση στον τομέα της Παιδείας παρέμειναν στο πεδίο των εξαγγελιών.

Η κρίση που ενέσκηψε πρόσφατα στην Παιδεία, αποτέλεσμα της αυταρχικής νοοτροπίας του «αποφασίζομεν και διατάττομεν» από την πλευρά της κυβέρνησης, δεν έχει φέρει στην επιφάνεια την πανθομολογούμενη επιτακτική ανάγκη ουσιαστικών μεταρρυθμίσεων.

Μεταρρυθμίσεις και αλλαγές που επιβάλλονται από την είσοδό μας στο νέο αιώνα, με την έκρηξη των τεχνολογιών, τις ραγδαίες εξελίξεις στη διάχυση των πληροφοριών και των ειδήσεων και τις ανακατατάξεις στην παγκόσμια οικονομία.

Γιατί σε ένα κόσμο που συνεχώς αλλάζει, όπου υπάρχει η διαδοχή των γενεών και οι ανάγκες των κοινωνιών μεταβάλλονται, η Παιδεία πρέπει να προσαρμόζεται, να αλλάζει, να ανανεώνεται.

Να είναι ο δέκτης και ο πομπός των τάσεων και των πολιτιστικών και ιδεολογικών ρευμάτων της κάθε εποχής. Ιδιαίτερα όμως στη σημερινή ιστορική φάση της ανθρωπότητας, η Παιδεία πρέπει να βοηθά τους ανθρώπους να βρουν το δρόμο τους στην κοινωνία που γίνεται πιο πολυσύνθετη, πιο πολύπλοκη και πιο απαιτητική.

Πρέπει να τους βοηθά να χρησιμοποιούν και να αξιοποιούν σωστά την τεχνολογία, την πληροφορική και τα παραγωγικά μέσα με στόχο την αρμονική συμβίωση με τη φύση. Να αντιστέκονται στην πλημμυρίδα των πληροφοριών, των πολιτιστικών προτύπων παίρνοντας τα ουσιώδη, τα απαραίτητα και τα χρήσιμα.

Η Παιδεία πρέπει ακόμα να παρέχει την ικανότητα τους νέους να νιώθουν ότι ο σημερινός πολυπολιτισμικός κόσμος είναι ένας πλούτος από τον οποίο μπορούν να επωφεληθούν πλουτίζοντας τη δική τους ζωή και την κοινωνία την οποία ζουν.

Περαιτέρω, η Παιδεία πρέπει να είναι ανοικτή σε όλους, υπό την έννοια ότι οι νέοι πρέπει να στηρίζονται οικονομικά, έτσι ώστε να επιλέξουν τον επαγγελματικό τους δρόμο αυτεξούσια και χωρίς την οικονομική οικογενειακή εξάρτηση.

Αυτό σημαίνει ισότητα ευκαιριών στην Παιδεία που να της προσδίδει το χαρακτήρα της καθολικότητας.

Οι προκαταλήψεις, τα μειονεκτήματα, ο κοινωνικός ρατσισμός πρέπει να εξοβελίζονται μέσα από τη φιλοσοφία και την πρακτική των εκπαιδευτικών προγραμμάτων: Κοινή εκπαίδευση με τους επαναπατριζόμενους απόδημους, ακόμα και αλλοδαπούς, κοινή εκπαίδευση μαζί με τα παιδιά με ειδικές ανάγκες, μπορούν και πρέπει να καλλιεργούν την ανεκτικότητα και την κοινωνική και ηθική αλληλεγγύη.

Στην Κύπρο βρισκόμαστε αναμφίβολα σε ένα οριακό σημείο ως προς τις εκπαιδευτικές κατευθύνσεις που θα καθορίσουν το μέλλον της Παιδείας μας.

Ο τομέας της Παιδείας αντιμετωπίζει συνεχώς νέες προκλήσεις μέσα στο αντιπαρατιθέμενο κλίμα που δημιουργεί η παγκοσμιοποίηση από τη μια και η αντίσταση του έθνους – κράτους από την άλλη.

Η αποτελεσματική απάντηση σε αυτές τις προκλήσεις είναι μια ισχυρή Παιδεία, η οποία απέναντι στο φαινόμενο μιας απάνθρωπης
παγκοσμιοποίησης θα αντιπαραβάλει την ανάγκη εξανθρωπισμού της. Που θα προτάξει αρχές και αξίες, την αλληλεγγύη, την ανακατανομή του πλούτου, την υποταγή της οικονομίας της αγοράς στις ανάγκες της κοινωνίας και των ανθρώπων, την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τη δύναμη της γνώσης, το διάλογο, τον πολιτισμό, την αντιμετώπιση των αιτίων της βίας και της τρομοκρατίας, τη βιώσιμη ανάπτυξη απέναντι στην ανατροπή της οικολογικής ισορροπίας.

Το δημοκρατικό έλεγχο απέναντι στην παντοδυναμία των ΜΜΕ και την κοινωνική λογοδοσία απέναντι στα φαινόμενα διαφθοράς και αδιαφάνειας.

Χρέος της Παιδείας μας η συλλογική μας άμυνα απέναντι σε αυτά τα φθοροποιά φαινόμενα.

Ο μεγάλος κίνδυνος από την παγκοσμιοποίηση των οικονομιών είναι μια ισοπέδωση των κοινωνιών χωρίς αρχές, αξίες και οράματα. Και η απάντηση είναι μια Παιδεία που θα προωθεί την αλληλεγγύη, την ελευθερία, την ισότητα, την κοινωνική δικαιοσύνη.

Αλλά και θα σέβεται την ιστορία, τον πολιτισμό, τις εθνικές και πολιτιστικές μας ρίζες και παραδόσεις μακριά από ιδεολογήματα, σκοπιμότητες και κοσμοπολίτικους νεωτερισμούς. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο οφείλει η πολιτεία να κινηθεί για τις αναγκαίες αλλαγές και μεταρρυθμίσεις στο εκπαιδευτικό σύστημα και όχι με τη μιζέρια της αριθμολαγνείας και των λογιστικών προσεγγίσεων που μετατράπηκαν στον εύηχο και διαβόητο «εξορθολογισμό».

*Τέως Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων