Περί τετραµερούς

Του Γιαννάκη Λ. Οµήρου*

Έγινε γνωστό ότι η απεσταλµένη του Γ.Γ. του ΟΗΕ, κα Λουτ, εκόµισε πρόταση της τουρκικής πλευράς στον Πρόεδρο της ∆ηµοκρατίας για πραγµατοποίηση τετραµερούς διάσκεψης για το Κυπριακό.

Αµέσως µετά την τουρκική εισβολή του 1974 προβαλλόταν ως διαδικασία για τη λύση του Κυπριακού η πραγµατοποίηση µιας ∆ιεθνούς ∆ιάσκεψης. Ήταν η εποχή του διπολισµού και του ψυχρού πολέµου και η προβολή του αιτήµατος για µια τέτοια διάσκεψη συνδεόταν ασφαλώς µε την ανάγκη να υπάρχει µια ισορροπία µεταξύ των δύο υπερδυνάµεων, ώστε να αποφευχθεί η µονοπωλιακή διαχείριση του Κυπριακού από τη ∆ύση, η οποία είχε εγκληµατικές ευθύνες για το δίδυµο έγκληµα του 1974.

Σαράντα πέντε χρόνια µετά, µε το κυπριακό πρόβληµα άλυτο και µε µια νέα προσπάθεια για διαπραγµατεύσεις να βρίσκεται σε εξέλιξη, επανέρχεται ως ανάγκη η πραγµατοποίηση ∆ιεθνούς ∆ιάσκεψης. Αυτή τη φορά η πραγµατοποίηση µιας τέτοιας ∆ιάσκεψης συνδέεται περισσότερο µε την ανάγκη επίλυσης της λεγόµενης διεθνούς πτυχής του Κυπριακού και λιγότερο µε γεωπολιτικού χαρακτήρα ελατήρια.

Βέβαια και η Τουρκία µιλά για µια τέτοια ∆ιάσκεψη, διευκρινίζοντας ωστόσο ότι εννοεί τις τρεις ή τις δύο Εγγυήτριες ∆υνάµεις και τις δύο Κοινότητες, τη γνωστή τετραµερή, Τουρκία, Ελλάδα και τις δύο Κοινότητες, που στοχεύει στην υποβάθµιση της Κυπριακής ∆ηµοκρατίας σε Κοινότητα, µε παραγκωνισµό των µονίµων µελών του Συµβουλίου Ασφαλείας και της Ε.Ε. ∆εν χρειάζεται οποιαδήποτε επιχειρηµατολογία για να καταδειχθεί ότι η προτεινόµενη από την Τουρκία «∆ιεθνής ∆ιάσκεψη» καταργεί την Κυπριακή ∆ηµοκρατία, αναβαθµίζει το ψευδοκράτος σε οντότητα διεθνούς υπόστασης και έχει ως στόχο να λειτουργήσει ως µέθοδος επιβολής άδικης και ετεροβαρούς επίλυσης της διεθνούς πτυχής του Κυπριακού. Στο θέµα των εγγυήσεων και της αποχώρησης στρατευµάτων και εποίκων.

∆ιεθνής ∆ιάσκεψη όµως νοείται µόνο µε τη συµµετοχή των µονίµων µελών του Συµβουλίου Ασφαλείας, της Ε.Ε., των Εγγυητριών ∆υνάµεων και της Κυπριακής ∆ηµοκρατίας, εκπροσωπούµενης από τον Πρόεδρο της ∆ηµοκρατίας που θα πλαισιώνεται από τους εκπροσώπους των δύο κοινοτήτων.

Πέραν των δύο σηµαντικών κεφαλαίων, της αποχώρησης των στρατευµάτων και των εποίκων, που θα αποτελέσουν αντικείµενο αποφάσεων από µια ∆ιεθνή ∆ιάσκεψη, µείζονος σηµασίας ζήτηµα, θα πρέπει να αποτελέσει η κατάργηση των αναχρονιστικών εγγυήσεων του 1960. Σε ό,τι αφορά τις εγγυήσεις, θα πρέπει οριστικά και αµετάκλητα να τεθεί από Ελλάδα και Κύπρο η κατάργησή τους ως προϋπόθεση «εκ των ων ουκ άνευ» για τη λύση του Κυπριακού. Το νοµικό σχήµα όπου συγκεκριµένα κράτη αναλάµβαναν το ρόλο των εγγυητριών δυνάµεων έχει περιέλθει σε απόλυτη αχρησία από τη δεκαετία του 1960 και σε ουσιαστική αχρησία από το 1945.

Στην πραγµατικότητα µετά το τέλος του ∆ευτέρου Παγκοσµίου Πολέµου, ο θεσµός των Συνθηκών Εγγυήσεως, µέσω των οποίων ένα ή περισσότερα κράτη εγγυώνται το εδαφικό ή νοµικό καθεστώς ενός τρίτου κράτους έχει εφαρµοστεί µόνο µία φορά, στην περίπτωση της Κύπρου µε τη Συνθήκη Εγγυήσεως του 1960. Η εξέλιξη του ∆ιεθνούς ∆ικαίου και της ισότητας µεταξύ κρατών έθεσε στο περιθώριο της ιστορίας τέτοιες ρυθµίσεις υπονοµευτικές της κυριαρχίας τους.

Η σαφής κατηγορηµατική και επανειληµµένα διατυπωθείσα θέση του Έλληνα, τέως Υπουργού Εξωτερικών Ν. Κοτζιά, ότι η Ελλάδα δεν είναι διατεθειµένη να αποδεχθεί ή να συµµετάσχει σε ένα τέτοιο αναχρονιστικό θεσµό, ενέχει τεράστια σηµασία. Στην πραγµατικότητα, αν και η Βρετανία δηλώσει µε την ίδια σαφήνεια την απροθυµία της να συµµετάσχει σε µια ανανέωση του αναχρονισµού των εγγυήσεων, θα έχει κατεδαφιστεί οριστικά η όποια επιχειρηµατολογία της Τουρκίας για τη διατήρηση οποιασδήποτε παρόµοιας µορφής εγγυητικού πλαισίου.

Θα πρέπει µε σαφήνεια λοιπόν να κατατεθεί η θέση µας επί του θέµατος της σύνθεσης µιας διάσκεψης για το Κυπριακό. ∆εν νοείται διεθνής διάσκεψη µε τη µορφή της τετραµερούς ή της πενταµερούς όπως την απαιτεί η Τουρκία. Εκτός αν έχει εγκαταλειφθεί η ισχύουσα από τη δεκαετία του 1960 θέση µας.

*Τέως Προέδρου Βουλής