Πέτρος ο Μέγας – ο δημιουργός του νέου ρωσικού πολιτισμού

Της Δρος Αλίνα Ράντσενκο*

Η 9η Ιουνίου 2022 σηµατοδοτεί την 350ή επέτειο από τη γέννηση του Πέτρου Α’, γνωστού ως Πέτρου του Μέγα, ο οποίος έγινε ο πρώτος Αυτοκράτορας Όλης της Ρωσίας. Ο Πέτρος ο Α’ είναι µια από τις µεγαλύτερες προσωπικότητες στην ιστορία της Ρωσίας. Κατασκεύασε το στόλο, άνοιξε το «παράθυρο στην Ευρώπη» για τη Ρωσία, ίδρυσε την Αγία Πετρούπολη και πραγµατοποίησε πολλές µεταρρυθµίσεις.

Η επιρροή του Πέτρου Α’ στη ρωσική κουλτούρα στο σύνολό της ήταν σηµαντική. Η δηµιουργία πολλών στοιχείων του ρωσικού πολιτισµού έγινε από τον Πέτρο τον Α’ σε αντίθεση µε τα υπάρχοντα θεµέλια και αξίες. Ο Πέτρος Α’, µε τη φιλοσοφία του ορθολογισµού, έστρεψε τη Ρωσία προς τη ∆ύση, προς τον ευρωπαϊκό πολιτισµό, την ευρωπαϊκή παράδοση. Με σκέψη, σκόπιµα, επέλεγε πολύ προσεκτικά από όσα είχε να προσφέρει η ∆ύση στον τοµέα του πολιτισµού και των αξιών µόνο ό,τι ήταν κατάλληλο για τη Ρωσία. Επιλέγοντας ένα νέο κρατικό σύστηµα για τη Ρωσία, απέκοψε προσεκτικά από το δυτικό µοντέλο όλα όσα συνδέονταν µε τον κοινοβουλευτισµό. Του άρεσαν οι εφηµερίδες, τις µετέφερε µαζί µε τα τυπογραφεία στη Ρωσία, αλλά άφησε την ελευθερία του Τύπου στον δυτικό πάγκο. Σε πολλούς δυτικούς νόµους και κανονισµούς σαν να κρέµαζε ένα ρόπαλο ή ένα µαστίγιο, συµπληρώνοντας αυτούς τους νόµους µε τις απαραίτητες για τη Ρωσία εκείνης της εποχής τιµωρίες σε περίπτωση µη συµµόρφωσης. Γνωρίζοντας για τις δωροδοκίες στη ρωσική κοινωνία, προσπάθησε να αντιµετωπίσει αυτό το φαινόµενο διώκοντας σκληρά τους δωροδοκούς που παραβίαζαν το νόµο. […]

∆εν υπάρχουν λόγια για το πόσο οδυνηρά βίωσε η Ρωσία αυτό που έφερε ο Πέτρος. Η αφοµοίωση της δυτικής πολιτιστικής εµπειρίας, η πέψη των πολιτιστικών καινοτοµιών, προχώρησε άνισα, και όχι χωρίς απώλειες. Η Ρωσία επέζησε της εποχής της «µαθητείας», αλλά µετά τον Πέτρο, όλο και πιο συχνά, σε διάφορες σφαίρες της πολιτιστικής ζωής της, άρχισε να εµφανίζεται κάτι πρωτότυπο, κάτι νέο ρωσικό, το οποίο συνδύαζε οτιδήποτε ιθαγενικό ή ξενικό, ντόπιο ή εισαγόµενο. Σύµφωνα µε γλωσσολόγους, το γεγονός ότι ο Πέτρος ο Α’ -κατά τη διάρκεια των πολιτιστικών του πρωτοβουλιών- επέτρεψε στις Ρωσίδες να εισέλθουν στην κοινωνία, είχε τεράστιο αντίκτυπο στη διαµόρφωση της ρωσικής γλώσσας. Έτσι, στις γυναίκες αποδίδεται η χρήση µιας ιδιαίτερης προφοράς, η µείωση των συµφώνων σε σύνθετες φράσεις, η εξάπλωση της γαλλικής προφοράς και το πιο σηµαντικό, η σχεδόν πλήρης αποµάκρυνση από τη ρωσική προφορική γλώσσα της εκκλησιαστικής σλαβικής προφοράς και του λεξιλογίου που δεν είναι γνωστό στις γυναίκες.

Σε µακροπρόθεσµη ιστορική προοπτική, η Ρωσία υιοθέτησε τις πολιτιστικές πρωτοβουλίες του Πέτρου ασυνήθιστα γρήγορα. Φαίνεται ότι ο Λοµονόσοβ, ένας άνθρωπος της επόµενης, µετά Πέτρου γενιάς, έγινε η πιο εντυπωσιακή ενσάρκωση των επιτυχιών εκείνων των πολιτιστικών εγχειρηµάτων του Πέτρου, οι οποίες µεταφέρθηκαν από τη ∆ύση και αφοµοιώθηκαν στη Ρωσία. Με µια λέξη, µε τον Πέτρο και τις πολιτιστικές του πρωτοβουλίες ξεκίνησε µια νέα εποχή του ρωσικού εθνικού και αυτοκρατορικού πολιτισµού.

Σήµερα, όταν ο κόσµος έρχεται στην ανάγκη επανεξέτασης των παγκόσµιων ανθρώπινων αξιών για την επιβίωση της ανθρωπότητας και τη βελτίωση της κοινωνίας στο σύνολό της, η µελέτη της συµβολής της προσωπικότητας του Πέτρου του Α’ στην ιστορία ενός ξεχωριστού κράτους είναι ιδιαίτερα πολύτιµη.

* ∆ιευθύντρια Ρωσικού Πολιτιστικού Κέντρου