Πικρία Χώρα, η ιστορία πίσω από το έργο

Ανοιχτός ορίζοντας/ Ορίζοντας

Πικρία Χώρα,

η ιστορία πίσω από το έργο

Η ιστορία της Πικρίας Χώρας γεννήθηκε μέσα μου όταν συνόδευσα την μαμά μου στην κηδεία ενός ξαδέλφου της, αγνοούμενου, που τα οστά του είχαν μετά από χρόνια ταυτοποιηθεί. Είχε βρεθεί σε έναν ομαδικό τάφο στην κατεχόμενη Λευκωσία. Θυμάμαι πως είχα παγώσει όταν είδα το μικρό κουτί με τα οστά, τους γερασμένους συγγενείς που τον συνόδευαν στον τάφο και την δική του νεανική φωτογραφία με το μπερέ και το στραβό χαμόγελο. Ήταν 20 χρονών όταν χάθηκε.

Η μάνα του, αφού τον έθαψε πέθανε και οι αδελφές του έμειναν να μοιρολογούν την ζωή που πέρασαν περιμένοντας, αυτή την γκρίζα ζώνη του καθαρτηρίου και της αέναης αναμονής. Θυμάμαι πως σκέφτηκα τότε πως δεν ξέραμε τίποτα. Πως δεν γνωρίζαμε τί γινόταν πίσω από τις κλειστές πόρτες όταν αυτές οι γυναίκες, οι μανάδες και οι σύζυγοι των ανθρώπων που χάθηκαν, έφευγαν από τις διαδηλώσεις και την πρώτη γραμμή στα οδοφράγματα και πήγαιναν σπίτι τους. Πως ήταν η ζωή που δεν έζησαν. Πόσο θύματα υπήρξαν οι ίδιες. Αν υπήρχαν κάποιοι που γνώριζαν και δεν έλεγαν. Αν αφέθηκαν να περιμένουν μια ολόκληρη ζωή, θύμα της πολιτικής προπαγάνδας που τους έφερνε στην πρώτη γραμμή του δράματος.

Θυμάμαι πως αναρωτήθηκα και τί γίνεται πλέον, τί γίνεται ύστερα. Τι συμβαίνει όταν αυτοί που χάθηκαν βρίσκονται; Τι σημαίνει αυτό το «κλείσιμο» για τις γυναίκες που περίμεναν; Τι σημαίνει να παίρνεις στο τέλος της ζωής σου τις απαντήσεις σε ένα μικρό κουτί;

Ως συνήθως η λογοτεχνία έρχεται να απαντήσει στα ερωτήματα. Προσπαθώντας όχι να δώσει εξηγήσεις και δικαιολογίες, αλλά να μας βοηθήσει να καταλάβουμε. Να αντιληφθούμε τι σήμαινε να είσαι μια από αυτές τις γυναίκες, πως ήταν η ζωή τους όταν έσβηναν από πάνω τους τα μεγάλα φώτα της προπαγάνδας και τι συμβαίνει τώρα που στο δύση της ζωής τους ακόμα θάβουν νεκρούς ενός πολέμου που έγινε σχεδόν 50 χρόνια πριν.

Επιλέξαμε με τον Αιμίλιο να παρουσιάσουμε στο θέατρο μία από τις αφηγηματικές γραμμές του βιβλίου μου Πικρία Χώρα. Το κείμενο προσαρμοσμένο στην Κυπριακή διάλεκτο, αναφέρεται στην μητέρα ενός αγνοουμένου, την Σπασούλα και την επιστήθια φίλη της την Μαρία. Στην τελευταία της νύχτα στον κόσμο, καθώς παραδίδει το πνεύμα και ψυχορραγεί, η Σπασούλα συνοδεύεται στην άλλη όχθη από τις φίλες και γειτόνισσές της, που τη συντρόφευαν σε όλη της τη ζωή. Μέσα από μύθους, παραμύθια και δοξασίες, μέσα από πικρές ιστορίες και αληθινά φαντάσματα που μόνο οι γυναίκες μπορούν να δουν και να διηγηθούν, ξεδιπλώνεται η ιστορία των μανάδων των αγνοουμένων της Κύπρου, η ματαίωση, η αναμονή, οι αλήθειες και τα ψέματα της ζωής. Πικρά παραμύθια μιας χώρας που δεν έχουν ποτέ καλό τέλος.

Η Πικρία Χώρα ήρθε να συμπληρώσει την τριλογία των βιβλίων μου για το πως οι γυναίκες στην Κύπρο μιλούν για τον Πόλεμο. Μαζί με το Αϊσέ πάει Διακοπές και τις Φωνές από Χώμα, το βιβλίο αυτό γεννήθηκε για να δώσει φωνή σε αυτές που έμειναν πίσω από τα χαρακώματα, έπλυναν και έθαψαν τους νεκρούς και έπιασαν ξανά το νήμα της ζωής για να συνεχίσουμε να υπάρχουμε. Χαίρομαι πολύ που και τα τρία βιβλία είχαν την χαρά να ταξιδέψουν στο θεατρικό σανίδι και χαίρομαι ακόμα περισσότερο που η διασκευή αυτή της Πικρίας Χώρας ταξιδεύει σήμερα στα σανίδια του υπέροχου Σατιρικού Θεάτρου με τον Αιμίλιο καπετάνιο και οδηγό και σπουδαίες ηθοποιούς και άλλους συντελεστές να πλαισιώνουν την παράσταση.

Τέλος θέλω να σημειώσω, πως αγαπώ πολύ τους ήρωες όλων των βιβλίων μου. Αλλά ειδικά τις γυναίκες της Πικρίας Χώρας της έχω πολύ βαθιά στην καρδιά μου. Ίσως επειδή βάσισα πολύ τους χαρακτήρες στην μάνα μου που την έχασα όταν έβγαινε το βιβλίο. Ίσως επειδή όπως γράφω και στον επίλογο, στο μυαλό μου ήταν οι μεγάλες αθώες σε αυτό τον πόλεμο:

«Γιατί τόσα χρόνια, όλο τούτο που έζησα, τόσα χρόνια που τόσα για τους χαμένους τα βίωσα, ένα πράμα μόνο αν ένιωσα, αν υπάρχουν αθώοι είμαστε εμείς, εγώ, η Σπασούλα και οι άλλες που περιμέναμε, εγώ, η Σπασούλα και οι άλλες που καρτερούσαμε, εγώ και η Σπασούλα και οι άλλες. Αθώες. Μόνο εμείς».

Κωνσταντία Σωτήριου

Λευκωσία, Πάνω Σκηνή Σατιρικού Θεάτρου

Πρεμιέρα: Παρασκευή 7 Οκτωβρίου, 8μ.μ. 

Κάθε Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή στις 8μ.μ. μέχρι τις 30 Οκτωβρίου

Σατιρικό Θέατρο

Σκηνοθεσία: Αιμίλιος Χαραλαμπίδης

Σκηνογραφία: Σωσάννα Τομάζου, Ενδυματολογία: Ελένη Τζιρκαλλή, Κινησιολογία: Εύα Καλομοίρη, Σχεδιασμός φωτισμού: Καρολίνα Σπύρου, Μουσική σύνθεση και ηχητικό πεδίο: Δημήτρης Ζαχαρίου, Φωτογραφίες: Χρίστος Αβρααμίδης. Σχεδιασμός αφίσας: Χριστιάνα Καραγιάννη

Παίζουν: Λένια Σορόκου, Πόπη Αβραάμ, Έλενα Δημητρίου, Μυρσίνη Χριστοδούλου και Κύνθια Παυλίδου.