Πλατεία Ελευθερίας: Ολημερίς την χτίζανε…

* Καθυστερήσεις, κακός σχεδιασμός και πανάκριβη απευθείας ανάθεση εργασιών

Της Ελένης Κωνσταντίνου

Η Πλατεία Ελευθερίας εξελίχθηκε στη μορφή που γνωρίζαμε μέχρι πριν λίγα χρόνια μετά από πολλές σταδιακές επεμβάσεις. Το άνοιγμα αυτό στα ενετικά τείχη δημιουργήθηκε το 1882 για να συνδέσει την παλιά Λευκωσία με τα κτίρια της αποικιακής διοίκησης και τις νέες συνοικίες που άρχισαν να αναπτύσσονται έξω από την πόλη.

Αρχικά είχε τη μορφή μιας μικρής ξύλινης γέφυρας που περνούσε πάνω από την τάφρο, ενώ αργότερα διαπλατύνθηκε με επιχωματώσεις. Η Πλατεία λειτούργησε για πολλά χρόνια ως σημείο αναφοράς, ως ο παραδοσιακός χώρος για την πραγματοποίηση κοινωνικών, πολιτιστικών και πολιτικών εκδηλώσεων, ενώ συνεχίζει να αποτελεί το σημαντικότερο σημείο σύνδεσης της παλιάς Λευκωσίας με τη σύγχρονη πόλη.

Οι προσπάθειες ανάπλασης της πλατείας ξεκίνησαν το 1972 με αρχιτεκτονικό διαγωνισμό που προκήρυξε η τότε Δημοτική Επιτροπή, η διαδικασία όμως υλοποίησης του έργου διεκόπη από τα γεγονότα του 1974. Ακολούθησαν και άλλες απόπειρες υλοποίησης του έργου, χωρίς όμως αποτέλεσμα μέχρι το 2003…

Τότε που άρχισαν όλα…
Στις 22 Σεπτεμβρίου 2003 το Υπουργικό Συμβούλιο αποφάσισε την προκήρυξη αρχιτεκτονικού διαγωνισμού για την ανάπλαση της Πλατείας και την κρατική συμμετοχή στο κόστος κατά 80%. Το συνολικό κόστος εκτιμήθηκε τότε στα €6.492.685 περίπου (£3.800.000).

Η προκήρυξη του διαγωνισμού έγινε από τον τότε δήμαρχο Λευκωσίας Μιχαλάκη Ζαμπέλα, την 1 Νοεμβρίου 2003. Στο διαγωνισμό συμμετείχαν συνολικά 46 Γραφεία και στις 21 Απριλίου 2005 ανακοινώθηκε το πρώτο βραβείο που απονεμήθηκε στο αρχιτεκτονικό Γραφείο της Ζaha Hadid. Η ανάθεση έγινε στις 28/12/2005.

Ο νέος σχεδιασμός απέκτησε γρήγορα σφοδρούς πολέμιους και ένθερμους υποστηρικτές.

Ενόψει της υλοποίησης του έργου, επί δημαρχίας πλέον της Ελένης Μαύρου, ξεκίνησαν στις 9 Ιουλίου 2008 ανασκαφικές εργασίες στο χώρο, που έφεραν στο φως το αυθεντικό «αυτί» του καρδιόσχημου προμαχώνα Ντ’ Αβίλα. Τα νέα δεδομένα επέβαλαν ένα νέο κύκλο δημόσιας διαβούλευσης και τροποποίηση των αρχικών σχεδίων.

Το έργο είχε στο μεταξύ εξασφαλίσει συγχρηματοδότηση κατά 85% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης 2007–2013 (υπό την προϋπόθεση να έχουν ολοκληρωθεί οι εργασίες μέχρι τις 31.12.2015), το Δήμο Λευκωσίας και την Κυπριακή Δημοκρατία. Σε αυτό περιλαμβανόταν η ανάπλαση της Πλατείας Ελευθερίας και η τοπιοτέχνηση της Τάφρου και η κατασκευή διώροφου χώρου στάθμευσης στη Λεωφόρο Ομήρου, ο οποίος θα εξυπηρετούσε τόσο την Πλατεία Σολωμού όσο και την Πλατεία Ελευθερίας.

Τελικά στις 22 Νοεμβρίου 2011, μετά από δημόσιες προσφορές, ο Δήμος Λευκωσίας ανέθεσε το έργο στον χαμηλότερο προσφοροδότη που ήταν η εταιρεία Miltiades Neophytou Civil Engineering Contractors & Developers Ltd για το ποσό των €22.969.825.

Οι εργασίες ξεκίνησαν τελικά επί δημαρχίας Κωνσταντίνου Γιωρκάτζη στις 13 Φεβρουαρίου του 2012 και το όλο έργο αναμενόταν να ολοκληρωθεί σε δύο χρόνια (μέχρι τις 6.2.2013 η γέφυρα και μέχρι τις 6.2.2014 ολόκληρο το έργο).

Όταν ξεκίνησαν τα προβλήματα…
Στις 24 Φεβρουαρίου 2014 ο Δήμος Λευκωσίας και η εταιρεία Miltiades Neophytou Ltd ανακοίνωσαν κοινή συναινέσει τον τερματισμό του συμβολαίου εκτέλεσης του έργου. Στο πλαίσιο του διακανονισμού, ο Δήμος Λευκωσίας κατέβαλε στην εταιρεία ως αποζημίωση το ποσό των €530.000. Ολόκληρο το ποσόν της εκτελεσθείσας εργασίας που πληρώθηκε μέχρι την ημερομηνία λύσης της σύμβασης ήταν €5.564.913.

Μετά τον τερματισμό της σύμβασης ο δήμος προχώρησε σε νέα ζήτηση προσφορών, αυτή τη φορά όμως διαχωρίζοντας το έργο και ελπίζοντας σε επιτάχυνση των εργασιών. Τους επόμενους μήνες τα έργα έγιναν μπαλάκι του πιγκ-πογκ μεταξύ του Δήμου Λευκωσίας από τη μια και του Γενικού Λογιστηρίου και της Αναθεωρητικής Αρχής Προσφορών από την άλλη, με αλλεπάλληλες ακυρώσεις και επαναπροκηρύξεις των προσφορών.

Η ανάπλαση της Πλατείας Ελευθερίας (χωρίς πλέον το χώρο στάθμευσης στη λεωφόρο Ομήρου) ανατέθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 2014 στην LOIS Builders Ltd έναντι €13.505.247. Οι εργασίες άρχισαν στις 14 Ιανουαρίου 2015 και αναμενόταν να ολοκληρωθούν σε 64 εβδομάδες (δηλαδή 6.4.2016).
Η απόφαση για διαχωρισμό του έργου δεν ήταν ούτε ανώδυνη ούτε ανέξοδη. Ο δήμος επικρίθηκε από την Ελεγκτική Υπηρεσία του κράτους (2/12/2016) για χάσιμο «πολύτιμου χρόνου» και ότι παρέλειψε «να περιλάβει την εκτέλεση όλων των αναγκαίων εργασιών στον κάθε διαγωνισμό, ώστε να μπορεί το κάθε έργο να υλοποιηθεί και λειτουργήσει ξεχωριστά».

Αυτό οδήγησε σε ανάθεση εργασιών με απευθείας διαπραγμάτευση για το ποσό των €3.757.634, στον επιτυχόντα προσφοροδότη της Πλατείας Ελευθερίας, την LOIS Builders Ltd. Στη συνέχεια προστέθηκαν άλλες €291.492 για εργασίες που δεν είχαν προβλεφθεί από την αρχή, ανεβάζοντας το αρχικό συμβόλαιο στα €17.554.373.

Όπως σημειώνεται στην έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, «το συνολικό ποσό της ανάθεσης υπερβαίνει κατά 11,3% το ποσό της εκτίμησης δαπάνης. Υπερβαίνει επίσης κατά 40,3% το ποσό της αρχικής εκτίμησης δαπάνης του διαγωνισμού για τον υπόγειο χώρο στάθμευσης, που είχε δημοσιευθεί με την προκήρυξή του». Καταγράφεται ακόμα ότι ως αποτέλεσμα των χειρισμών του δήμου «παραχωρήθηκαν στον εργολάβο σημαντικές παρατάσεις χρόνου, συνοδευόμενες μάλιστα και από σημαντικό ποσό αποζημίωσης».

Οι παρατηρήσεις της Ελεγκτικής Υπηρεσίας προκάλεσαν την αντίδραση του δημάρχου Λευκωσίας, ο οποίος με επιστολή του εξέφρασε έκπληξη, λύπη και απογοήτευση για τις αναφορές του Γενικού Ελεγκτή και για το ότι αφήνει να αιωρείται υπόνοια για κακοδιαχείριση και εσφαλμένες ενέργειες ή και παρατυπίες.

Τα δύο χρόνια έγιναν πέντε και πού ’σαι ακόμα…
Όταν ξεκινούσε το έργο, στις 13 Φεβρουαρίου του 2012, υπολογιζόταν ότι θα ολοκληρωνόταν στο σύνολό του (ανάπλαση της Πλατείας Ελευθερίας και κατασκευή διώροφου χώρου στάθμευσης στη Λεωφόρο Ομήρου) στις 6 Φεβρουαρίου του 2014. Μετρούμε ήδη πέντε χρόνια… για το μισό έργο (!) και κανείς μπορεί να πει με βεβαιότητα πού βρίσκεται το τέλος. Οι αλλεπάλληλες αναβολές καταγράφονται πιο κάτω με δηλώσεις από τον ίδιο τον δήμαρχο Λευκωσίας, Κ. Γιωρκάτζη:

04/02/2013: «Το έργο θα ολοκληρωθεί τέλος του 2014 με αρχές του 2015».

13/11/2013: «Στόχος παραμένει το έργο να ολοκληρωθεί τέλη του 2014 και η γέφυρα στις αρχές του 2014».

20/04/2014: «Θα εργαστούμε σκληρά για να ολοκληρωθεί το έργο πριν από τα τέλη του 2015».

13/02/2015: «Μεγάλος στόχος του Δήμου Λευκωσίας είναι η ολοκλήρωση της Πλατείας Ελευθερίας εντός του χρονοδιαγράμματος που λήγει περί τα τέλη Μαρτίου του 2016».

01/12/2015: «Με βάση το χρονοδιάγραμμα, το έργο θα πρέπει να υλοποιηθεί στις 16 Απριλίου 2016».

26/07/2016: «Ο σχεδιασμός θα ολοκληρωνόταν τέλος του χρόνου, ωστόσο παρουσιάζεται καθυστέρηση μερικών μηνών».

16/09/2016: «Είμαστε στην ευχάριστη θέση να ενημερώσουμε το κοινό ότι το έργο της ανάπλασης της Πλατείας Ελευθερίας εισέρχεται στην τελική φάση».

25/2/2017: «Η ολοκλήρωση του έργου προβλεπόταν τον Μάρτιο του 2017. Όμως, υπάρχουν κάποιες μικρές κατασκευαστικές καθυστερήσεις, οι οποίες αντιμετωπίζονται και το έργο προχωρά προς την ολοκλήρωσή του. Η διαμόρφωση της Ομήρου προχωρεί για προκήρυξη προσφορών πολύ σύντομα».

(Σημ. Αν και ο δήμαρχος διαβεβαιώνει ότι θα προκηρυχθούν σύντομα προσφορές για το άλλο μισό του έργου, το χώρο στάθμευσης της Λεωφόρου Ομήρου, προσφορές δεν έχουν ακόμα προκηρυχθεί και το έργο δεν αναφέρεται πουθενά στην ιστοσελίδα του δήμου –ούτε στα τρέχοντα έργα ούτε στα μελλοντικά!)

2/3/2017: «Πρώτιστος στόχος είναι η ολοκλήρωση της γέφυρας της Πλατείας μέχρι το καλοκαίρι και ολόκληρου του έργου τέλος του 2017. Το χρονοδιάγραμμα αυτό έχει δοθεί στον αρχιτέκτονα, ο οποίος το μελετά, για να δώσει την τελειωτική του απάντηση».

Υπενθυμίζουμε ότι:
* Ολόκληρο το έργο (πλατεία Ελευθερίας & χώρος στάθμευσης Ομήρου) ξεκίνησε στις 13 Φεβρουαρίου του 2012 με ορίζοντα ολοκλήρωσης τα δυο χρόνια, μέχρι δηλαδή τις 6 Φεβρουαρίου 2014.
* Οι εργασίες διεκόπησαν στις 24 Φεβρουαρίου 2014.
* Οι εργασίες για μέρος πλέον του έργου (μόνο για την πλατεία Ελευθερίας) ξεκίνησαν και πάλι στις 14 Ιανουαρίου 2015 με ορίζοντα ολοκλήρωσης τις 64 εβδομάδες, μέχρι δηλαδή τις 6 Απριλίου 2016!!!

Κόστος… το μεγάλο ερωτηματικό
Ακόμα και σήμερα η προσπάθειά μας να εξασφαλίσουμε στοιχεία για το υπολογιζόμενο τελικό κόστος των δύο έργων δεν απέδωσε. Οι απαντήσεις που πήραμε είναι ασαφείς ή αποσπασματικές.

Καταγράφουμε λοιπόν μόνο τα πιο κάτω δεδομένα:
Στον προϋπολογισμό αναπτύξεως του Δήμου Λευκωσίας του 2012 (όταν άρχιζαν τα έργα) καταγράφεται ως εγκεκριμένη δαπάνη για τα δυο έργα, το ποσό των €23.985.130 (Πλατεία Ελευθερίας: €15.996.162 και Χώρος Στάθμευσης Ομήρου: €7.988.968 )
Ο τελευταίος προϋπολογισμός αναπτύξεως του Δήμου Λευκωσίας (2017) ανεβάζει το συνολικό κόστος των δύο έργων στα €45.800.000 (Πλατεία Ελευθερίας: €36.800.000 και Χώρος Στάθμευσης Ομήρου: €9.000.000)