Ποιες είναι οι µεγάλες αλλαγές που έρχονται στην Τοπική Αυτοδιοίκηση;

Οι νέες αρµοδιότητες των δήµων, η συµπλεγµατοποίηση υπηρεσιών στις κοινότητες και η νέα δοµή των Επαρχιακών Οργανισµών

 

Του Γιάννη Κακαρή

Εδώ και χρόνια όλοι παραδέχονται ότι το υφιστάµενο σύστηµα Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Κύπρο δεν µπορεί να ανταποκριθεί σε βασικές ανάγκες των πολιτών, αφού την ώρα που η κοινωνία εξελίσσεται και ο κοινωνικός ιστός µεταβάλλεται, αυτό παραµένει στάσιµο. Οι αδυναµίες αυτές άφηναν ελεύθερο το πεδίο στην κεντρική εξουσία να χειραγωγεί τις εκλεγµένες τοπικές Αρχές, να παρεµβαίνει και, συχνά, να λειτουργεί ως τροχοπέδη στις προσπάθειες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Μετά το πέρας διαβουλεύσεων που διήρκεσαν πάνω από µια δεκαετία και αλλεπάλληλων µελετών, η Βουλή ενέκρινε τελικά τη µεταρρύθµιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Τα τρία νοµοσχέδια (Δήµοι, Κοινότητες και Επαρχιακοί Οργανισµοί) που εγκρίθηκαν την Πέµπτη στόχο έχουν να επιφέρουν µια µεταρρύθµιση που να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες αναπτυξιακές και κοινωνικές ανάγκες.

Οι αλλαγές που έγιναν είναι ριζικές και πλέον οι εκλεγµένοι στις τοπικές Αρχές, αλλά και η Πολιτεία γενικότερα, καλούνται να προετοιµάσουν το έδαφος ώστε το νέο θεσµικό πλαίσιο να εφαρµοστεί τον Μάιο του 2024.

Σε ό,τι αφορά τους δήµους, εκτός από τις συνενώσεις που µονοπώλησαν τη δηµόσια συζήτηση, οι σηµαντικότερες αλλαγές είναι:

∆ιοικητική και οικονοµική αυτοτέλεια

Πλέον οι δήµοι θα έχουν διοικητική και οικονοµική αυτοτέλεια για να µπορούν, παρακάµπτοντας τη γραφειοκρατία του κεντρικού κράτους, να εφαρµόζουν τους σχεδιασµούς τους. Σηµειώνεται ότι το ΑΚΕΛ κατέθεσε πρόταση ώστε η εποπτεία του εκάστοτε Υπουργού Εσωτερικών στους δήµους να εφαρµόζεται µόνο σε περιπτώσεις που παραβιάζεται η νοµοθεσία, ώστε να αποφευχθεί η χειραγώγηση και η εξάρτηση που βλέπαµε µέχρι σήµερα. Ωστόσο απορρίφθηκε από την πλειοψηφία της Βουλής.

Κάποιες από τις σηµαντικότερες αρµοδιότητες που θα έχουν οι νέοι δήµοι είναι η λειτουργία δηµοτικής αστυνοµίας, η παροχή υπηρεσιών κοινωνικής πρόνοιας και φροντίδας (π.χ. διαχείριση παιδοκοµικών σταθµών, κέντρων απασχόλησης παιδιών, γηροκοµείων, κέντρων φροντίδας) καθώς και η διαχείριση παραλιών, ενώ αναλαµβάνουν το σύνολο των αδειοδοτικών αρµοδιοτήτων των Επαρχιακών ∆ιοικήσεων και τον έλεγχο επαγγελµατικών υποστατικών ως προς την τήρηση υγειονοµικών απαιτήσεων. Θα αναλάβουν επίσης, σε µεταγενέστερο στάδιο, τις αρµοδιότητες των σχολικών εφορειών για διαχείριση και συντήρηση των σχολικών υποδοµών.

Επίσης, η οικονοµική αυτονοµία των δήµων ενισχύεται, αφού περιορίζεται η εξάρτησή τους από την κρατική χορηγία µε: α) τη µεταφορά πόρων που αντιστοιχούν στο κόστος άσκησης νέων αρµοδιοτήτων, β) την απόδοση στους δήµους των εσόδων από τα τέλη κυκλοφορίας οχηµάτων και γ) την αναπροσαρµογή υφιστάµενων τελών. Στους δήµους θα κατανέµεται συνολικά το ποσό των €117 εκατοµµυρίων κάθε έτος.

Σηµαντικό στοιχείο είναι και το ότι, µαζί µε τα πιο πάνω, θεσµοθετούνται νέοι µηχανισµοί ελέγχου, διαφάνειας και λογοδοσίας.

∆ηµοτικά Διαµερίσµατα

Ένα νέο στοιχείο στους νέους δήµους θα είναι τα ∆ιαµερίσµατα. Κάθε υφιστάµενος δήµος ή κοινότητα που συµµετέχει στον νέο δήµο θα αποτελεί ξεχωριστό Διαµέρισµα µε αρµοδιότητες και δικό του κοµµάτι στον προϋπολογισµό. Κάθε Διαµέρισµα θα εκπροσωπείται στο νέο ∆ηµοτικό Συµβούλιο µε αντιδήµαρχο και δηµοτικούς συµβούλους, µε τον αριθµό των συµβούλων να καθορίζονται ανάλογα µε τον αριθµό εκλογέων. Ο δήµαρχος θα εκλέγεται σε ενιαία εκλογή.

Σε κάθε δηµοτικό διαµέρισµα του νέου δήµου θα συσταθεί Επιτροπή ∆ιαµερίσµατος, µέλη της οποίας θα είναι ο αντιδήµαρχος του ∆ιαµερίσµατος και οι δηµοτικοί του σύµβουλοι. Ο ρόλος της επιτροπής θα είναι να εκφράζει γνώµες και διατυπώνει προτάσεις, είτε µε δική της πρωτοβουλία είτε κατόπιν παραποµπής από τα αρµόδια όργανα του δήµου, αναφορικά µε την άσκηση των αρµοδιοτήτων των δήµων, στο µέτρο που αφορούν το Δηµοτικό Διαµέρισµα.

Έπειτα από πρόταση του ∆ΗΚΟ (που κανείς όµως δεν ξέρει πώς θα εφαρµοστεί), η Επιτροπή θα είναι τουλάχιστον πενταµελής. Σε περίπτωση που στο ∆ηµοτικό ∆ιαµέρισµα έχουν εκλεγεί λιγότεροι από 5, τότε το κενό θα καλύπτεται από άλλα πρόσωπα, τα οποία θα αναλαµβάνουν ως µέλη στην εν λόγω Επιτροπή.

Αριθµός δηµοτικών συµβούλων και αλλαγή στον τρόπο εκλογής

Σηµαντικές είναι και οι αλλαγές που θα επέλθουν στον τρόπο εκλογής και αντιπροσώπευσης στον νέο δήµο. Ο αριθµός των συµβούλων που θα συµµετέχουν στο ∆ηµοτικό Συµβούλιο, περιλαµβανοµένων των αντιδηµάρχων, δεν µπορεί να είναι µικρότερος των δεκαέξι (16) και µεγαλύτερος των τριάντα (30) και αυτό εξαρτάται από τον αριθµό των ψηφοφόρων. Συγκεκριµένα:

– σε δήµους των oπoίωv οι εκλογείς δεν υπερβαίvoυv τις 10.000, θα εκλέγονται 16 σύµβουλοι

– σε δήµους των oπoίωv οι εκλογείς υπερβαίvoυv τις 10.000, αλλά δεν υπερβαίvoυv τις 20.000, θα εκλέγονται 20 σύµβουλοι

– σε δήµους των oπoίωv οι εκλογείς υπερβαίvoυv τις 20.000, αλλά δεν υπερβαίvoυv τις 30.000, θα εκλέγονται 24 σύµβουλοι

– σε δήµους των oπoίωv οι εκλογείς υπερβαίvoυv τις 30.000, θα εκλέγονται 30 σύµβουλοι.

Στον αριθµό των δηµοτικών συµβούλων περιλαµβάνεται και ο αντιδήµαρχος κάθε Δηµοτικού Διαµερίσµατος, ο οποίος θα εκλέγεται από τους πολίτες µε ξεχωριστό ψηφοδέλτιο.

Σηµειώνεται ότι στις εκλογές εισάγεται η απλή αναλογική. Σε ό,τι αφορά τη δεύτερη κατανοµή εδρών, ο δήµος θα θεωρείται ως µια εκλογική περιφέρεια. Επίσης, δεν θα απαιτείται από τους υποψηφίους/ συνδυασµούς η συγκέντρωση συγκεκριµένου ποσοστού για να συµµετέχουν.

Ακόµα, κάποιος θα µπορεί να βάλει υποψηφιότητα και για τη θέση του δηµάρχου αλλά και για τη θέση αντιδηµάρχου και συµβούλου σε δήµο εντός του οποίου έχει την επαγγελµατική του στέγη για τουλάχιστον πέντε χρόνια.

Όριο τριών θητειών, αλλά…

Η Ολοµέλεια της Βουλής έχει καθορίσει όριο τριών θητειών για τους προέδρους και τα µέλη των Δηµοτικών και Κοινοτικών Συµβουλίων. Από τον περιορισµό αυτό εξαιρούνται οι κατεχόµενες κοινότητες και οι κοινότητες των οποίων ο αριθµός εκλογέων δεν ξεπερνά τους 100.

Ωστόσο, µετά από τροπολογία του ∆ΗΚΟ, η θητεία των δηµάρχων, των κοινοταρχών και των συµβούλων που η θητεία τους ξεκίνησε το 2016 και τελειώνει το 2024 δεν θα υπολογίζεται στις τρεις θητείες!

Δεν θα ρωτηθούν οι πολίτες

Δυστυχώς με 29 ψήφους υπέρ και 25 εναντίον η Ολομέλεια της Βουλής αποφάσισε τη µη διεξαγωγή δημοψηφισμάτων, έπειτα από την υπαναχώρηση του ∆ΗΚΟ.

Η θέση του ∆ΗΣΥ και της ∆ΗΠΑ ήταν καλά γνωστή ενάντια στα δημοψηφίσματα. Το ∆ΗΚΟ ήταν µεταξύ των κοµµάτων που από την αρχή της συζήτησης ήθελαν να διεξαχθούν τοπικά δημοψηφίσματα. Ήταν έκπληξη, λοιπόν, η κατάθεση τροπολογίας µε την οποία ζητούσε τη διεξαγωγή ενός… παγκύπριου δημοψηφίσματος. Ιδιαίτερα λαμβάνοντας υπόψη ότι το ∆ΗΚΟ ήταν µεταξύ των κοµµάτων που καταψήφισαν παρόμοια κυβερνητική πρόταση µόλις τον Απρίλιο του 2021.

Ωστόσο, κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή, ως αποτέλεσμα του οργιώδους παρασκηνίου, το ∆ΗΚΟ απέσυρε και αυτή την τροπολογία του, προφασιζόμενο ότι ενδέχεται να αναπεμφθούν οι νόμοι από τον Πρόεδρο της ∆ημοκρατίας. Έτσι, ∆ΗΣΥ, ∆ΗΠΑ και ∆ΗΚΟ καταψήφισαν τη διεξαγωγή… οποιουδήποτε δημοψηφίσματος!

Προσπαθώντας ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ∆ΗΚΟ, Πανίκος Λεωνίδου, να εξηγήσει την αναδίπλωση του κόµµατός του, ανέφερε ότι «τα προβλήματα και οι ανατροπές, σε αντίθετη περίπτωση, θα είναι τεράστιες, µε αποτέλεσμα να οδηγηθεί η μεταρρύθμιση σε ένα φαύλο κύκλο, ενδεχομένως και αναπομπή από τον Πρόεδρο της ∆δημοκρατίας, κάτι που ασφαλώς και απευχόμαστε όλοι».

Από την άλλη, ήταν η κοινή πρόταση ΑΚΕΛ – ΕΔΕΚ – Οικολόγων για διενέργεια τοπικών δημοψηφισμάτων.

Σημειώνεται ότι ο Ευρωπαϊκός Χάρτης Τοπικής Αυτοδιοίκησης -τον οποίο έχει κυρώσει η Κυπριακή ∆ηµοκρατία- προνοεί με σειρά αναφορών τη δυνατότητα προσφυγής σε τοπικά δημοψηφίσματα ως έκφραση της αρχής της συμμετοχής των πολιτών στις υποθέσεις της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Μάλιστα αυτή η δυνατότητα αναφέρεται ως η κατάλληλη διαδικασία, ιδιαίτερα σε σχέση με αποφάσεις που τροποποιούν τα εδαφικά όρια ή που συγχωνεύουν έναν οργανισμό Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Προσφυγή σε δημοψηφίσματα προβλεπόταν και στον µέχρι τώρα σε ισχύ Περί ∆ήµων Νόµο. Πολλές κοινότητες που είναι σήμερα δήμοι, έγιναν δήμοι μέσα από δημοψηφίσματα (π.χ. το 1993 ανακηρύχθηκαν με δημοψήφισμα ως δήμοι η Αγία Νάπα, η Δερύνεια, η Γερμασόγεια, η Γεροσκήπου, η Πέγεια, ενώ το 2011 έγινε, με δημοψήφισμα, η συνένωση Μενεού και Δρομολαξιάς σε δήμο).