Πολυποίκιλη η προσφορά του Αν. Πανάτου στον πολιτισμό μας

Μια συνοπτική σκιαγράφηση του εκλιπόντος πνευματικού ανθρώπου από τον λεμεσιανό λογοτέχνη Πάμπη Αναγιωτό

Συνέντευξη στον Χρήστο Μαυρή

Πλούσιο χαρακτηρίζει το έργο, αλλά και πολυποίκιλη την προσφορά του Ανδρέα Πανάτου στον πολιτισμό του τόπου μας, ο λογοτέχνης Πάμπης Αναγιωτός, που υπήρξε για αρκετά χρόνια φίλος και στενός συνεργάτης του εκλιπόντος πνευματικού ανθρώπου.
Μια αναφορά στην πλούσια δράση του Πανάτου, αναφέρει ο Π. Αναγιωτός, «θα αποτελέσει ένα φωτεινό πρότυπο για τους νέους του τόπου μας» και εισηγείται ταυτόχρονα όπως κάποιος οργανισμός ή φορέας, που ο Πανάτος υπηρέτησε αφιλοκερδώς, εκδώσει μέρος από το αδημοσίευτο, αλλά αρκετά σημαντικό συγγραφικό έργο του.

-Ο Ανδρέας Πανάτος έχει παράξει σημαντικό λογοτεχνικό έργο, αλλά ελάχιστο είναι εκδομένο σε βιβλία. Το εκδομένο έργο του, έστω και αυτό το ελάχιστο, νομίζεις ότι έχει πάρει τη θέση που του αξίζει στην κυπριακή γραμματολογία;

-Διαβάζοντας ξανά τελευταία τα διηγήματά του, όταν διενεργούσα την έρευνά μου για τη ζωή και το έργο του, διαπίστωσα πως αποτελούν μια πολύ σημαντική κατάθεση στην κυπριακή πεζογραφία. Πιστεύω, όμως, πως δεν έχουν πάρει τη θέση που τους αξίζει στα κυπριακά γράμματα. Αυτό ίσως να οφείλεται στο γεγονός ότι μονάχα ένα βιβλίο έχει εκδώσει, ενώ αρκετά διηγήματά του είναι σκορπισμένα σε διάφορα τεύχη της «Νέας Εποχής», με την οποία, ειρήσθω εν παρόδω, συνεργαζόταν από το πρώτο τεύχος έκδοσής της, και πιθανόν άλλα δεν έχουν δει το φως της δημοσιότητας.

-Τι πρέπει να γίνει, κατά την άποψή σου, με το λογοτεχνικό έργο που άφησε ανέκδοτο στα συρτάρια του και αφορά όλα τα είδη του λογοτεχνικού λόγου;

-Επειδή κάποια αξιόλογα διηγήματά του μένουν ακόμα αδημοσίευτα, κάποιες υποδειγματικές μελέτες-διαλέξεις του για σημαντικότατους λογοτέχνες -όπως ο Νερούντα, ο Αραγκόν, ο Ρίτσος, ο Σεφέρης, ο Ελύτης, ο Βρετάκος- δεν είδαν ποτέ το φως της έντυπης δημοσιότητας, διάφορα μικρά διαμαντάκια από άρθρα του στον ημερήσιο Τύπο αξίζει να διασωθούν από τον πρόσκαιρο κόσμο του εφήμερου, ακόμα και γιατί μια αναφορά της πλούσιας δράσης του θα αποτελέσει ένα φωτεινό πρότυπο για τους νέους του τόπου μας, εισηγούμαι όπως κάποιος ή από κοινού κάποιοι Οργανισμοί και Φορείς, τους οποίους ο Ανδρέας Πανάτος υπηρέτησε αφιλοκερδώς και τίμησε με τη δράση του, ως ελάχιστο φόρο τιμής για τον εκλιπόντα, αποθησαυρίσουν και εκδώσουν σ’ έναν τόμο κάποια από τα προαναφερθέντα, μαζί με τη βιογραφία και εργογραφία του. Ιδιαίτερα στις δύσκολες μέρες που περνά ο τόπος μας, ο τόμος αυτός θα αποτελέσει μια φωτεινή απόδειξη πως οι επίγονοι δεν είναι επιλήσμονες και πως, μέσα από τον πνευματικό σκοταδισμό και την εξαθλίωση, μπορούν να αναγεννηθούν και να ανθίσουν η κοινωνική ευημερία και το πνευματικό φως.

-Είναι γνωστό ότι είχε έντονη κοινωνική και εκπαιδευτική δράση και προσφορά. Ως ένας από τους φίλους και στενούς συνεργάτες του, αλλά τώρα και μελετητής της ζωής και του έργου του, μπορείς να μας σκιαγραφήσεις συνοπτικά αυτή τη δράση και προσφορά του;

-Μέσα στο λίγο χρόνο και χώρο που μας παρέχει η συνέντευξη αυτή, είναι πολύ δύσκολο να αναφέρω το πλούσιο έργο που επιτέλεσε και την πολυποίκιλη προσφορά του στον πολιτισμό του τόπου μας. Θα αναφερθώ επιγραμματικά στα κυριότερα: 50 χρόνια συνεργάτης και αρθρογράφος στην εφημερίδα «Χαραυγή», από την αρχή της έκδοσής της. Επί 15 περίπου χρόνια, γράφει ένα άρθρο την εβδομάδα, κάθε Παρασκευή, στην εφημερίδα «Ο Φιλελεύθερος», στη στήλη «7 μέρες – 7 απόψεις». Πάμπολλες κριτικές ποίησης και πεζογραφίας στη «Νέα Εποχή». Επιμέλεια εκδόσεων άλλων βιβλίων και ανθολόγηση Κύπριων διηγηματογράφων για τον ουγγρικό οίκο «Εκτορας».

Ακόμη, από την τηλεοπτική εκπομπή του Ρ.Ι.Κ. «Από μέρα σε μέρα», στις αρχές της δεκαετίας του ’80, παρουσίαζε στο πλατύ κοινό του τόπου μας νέες εκδόσεις. Οι εκατοντάδες ομιλίες και οι διαλέξεις που έδωσε σε κάθε γωνιά του νησιού μας, για πολλούς Κύπριους, Ελληνες, αλλά και διάσημους ξένους λογοτέχνες, αποτελούν ακόμη έναν πυλώνα της πλούσιας δράσης του, για διάδοση της λογοτεχνίας και γενικότερα του πολιτισμού στα ευρύτερα λαϊκά στρώματα. Οι πολύπλευρες γνώσεις του, οι διοικητικές ικανότητές του, αλλά και η δυναμικότητα του χαρακτήρα του τον καταξίωσαν ως μέλος πολλών Διοικητικών Συμβουλίων και σωμάτων, όπως του Θ.Ο.Κ., της Ενωσης Λογοτεχνών Κύπρου, της Επιτροπής Βραβείων Τεύκρου Ανθία-Θεοδόση Πιερίδη, της οποίας διετέλεσε και πρόεδρος, της Συμβουλευτικής Επιτροπής για τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας, της Συντακτικής Επιτροπής του περιοδικού «Νέα Εποχή», της «Επιλογής», του Συντονιστικού Συμβουλίου Πολιτιστικών Φορέων Λεμεσού, του οποίου επίσης υπήρξε πρωτεργάτης στην ίδρυσή του και που για αρκετά χρόνια υπηρέτησε ως συν-αντιπρόεδρος.

-Πες μας δυο λόγια για τον άνθρωπο και φίλο Ανδρέα Πανάτο.

-Με τον Ανδρέα υπήρξαμε συνεργάτες και φίλοι για 40 χρόνια περίπου, από τον καιρό των φοιτητικών μου χρόνων. Ο Ανδρέας πίστευε στους νέους ανθρώπους και προσπαθούσε με κάθε τρόπο να τους βοηθήσει. Η μετάδοση εμπειριών και γνώσεων χωρίς το ενοχλητικό δασκαλίστικο ύφος, η καθοδήγηση χωρίς τη χειραγώγηση, η υπόδειξη των λαθών και των αδύνατων σημείων, πάντα με αγάπη και ενδιαφέρον για ένα καλύτερο αποτέλεσμα, αυτές ήσαν οι μέθοδοι του Ανδρέα στις φιλικές μας συναντήσεις.

Θυμάμαι τις ατέλειωτες ώρες των συζητήσεών μας, μπροστά από ένα φλιτζάνι καφέ ή ένα ποτήρι κρασί, παρέα με την Ελένη Θεοχάρους, μαζί σου, αγαπητέ Χρήστο, τους νεότερούς μας Γιώργο Φράγκο και Ρένο Χριστοφόρου και άλλους, ανταλλάσσοντας γνώμες για βιβλία που διαβάσαμε, για θεωρητικά κείμενα λογοτεχνίας και τέχνης, για τον λαϊκό μας πολιτισμό, αλλά και για τα απλά και καθημερινά. Αν και θα μπορούσε ηλικιακά να ήταν πατέρας μας, στις συνάξεις μας αυτές ήταν περισσότερο σύντροφος, συνάδελφος και φίλος. Γι’ αυτό ήταν πειστικότερος, γι’ αυτό τον εμπιστευόμασταν, για το λόγο αυτό ακούγαμε με σεβασμό τη γνώμη και την άποψή του, γι’ αυτό και οι παρατηρήσεις και οι πολύτιμες συμβουλές του ήσαν για μας τροφή για σκέψη, προβληματισμό και βελτίωση της συγγραφικής δουλειάς μας.

-Τον τελευταίο καιρό έγινε στη Λεμεσό ένα φιλολογικό μνημόσυνο για τον Ανδρέα Πανάτο. Ποιοι είχαν την πρωτοβουλία για αυτή την εκδήλωση;

-Το φιλολογικό αυτό μνημόσυνο, εφτά μήνες από την αποδημία του, διοργανώθηκε με πρωτοβουλία του Δήμου Λεμεσού, του Συντονιστικού Συμβουλίου Πολιτιστικών Φορέων Λεμεσού και της Πολιτιστικής Κίνησης «Επιλογή». Ηταν άρτιο από οργανωτικής άποψης και μίλησαν σ’ αυτό η ευρωβουλευτής Ελένη Θεοχάρους, η κόρη του εκλιπόντος Ειρήνη Παναγιώτου Σαΐτ, ο λογοτέχνης και κριτικός Θωμάς Συμεού και εγώ. Συμμετείχε επίσης η χορωδία της «Επιλογής», της οποίας ο Ανδρέας Πανάτος υπήρξε πρώτος πρόεδρος.