Πολιτική οικονοµία: Κριτική των αστικών θεωριών για την αξία (β)

Κάποιοι δαπανούν λιγότερη εργασία ή δεν εργάζονται καθόλου και όµως ιδιοποιούνται πολύ περισσότερα προϊόντα παραγωγής

Μια πιο σύγχρονη θεωρία, που επισταµένα προπαγανδίζεται από τους αστούς οικονοµολόγους, δηλώνει ότι η αξία παρουσιάζεται ως το αποτέλεσµα της εµπλοκής τριών παραγόντων στη διαδικασία της παραγωγής, δηλ. της εργασίας, του κεφαλαίου και της γης.

Όµως η επιστηµονική προσέγγιση απαιτεί πρώτιστα να διακρίνονται η οικονοµική και τεχνική πλευρά της παραγωγής. Φυσικά στην παραγωγή της αξίας χρήσης συµβάλλουν και οι τρεις προαναφερθέντες παράγοντες. Όµως σ’ αυτή την περίπτωση µάς ενδιαφέρει όχι η αξία χρήσης των εµπορευµάτων, αλλά η αξία τους, δηλ. εκείνες οι σχέσεις, οι οποίες διαµορφώνονται µεταξύ των ανθρώπων κατά τη διαδικασία της παραγωγής εµπορευµάτων.

Η αξία δεν είναι το αποτέλεσµα της εργασίας, που δαπανήθηκε γενικά, αλλά το αποτέλεσµα της δαπανώµενης κοινωνικής εργασίας. Εποµένως, µπορεί κάποιοι να δαπανούν λιγότερη εργασία ή να µην εργάζονται καθόλου και όµως ιδιοποιούνται πολύ περισσότερα προϊόντα παραγωγής απ’ ό,τι εκείνοι, οι οποίοι εργάζονται. Στόχος δε της πολιτικής οικονοµίας συνίσταται να αποκαλύψει την ουσία των σχέσεων µεταξύ των ανθρώπων που δηµιουργούνται στη διαδικασία της παραγωγής, της κατανοµής, της ανταλλαγής και της κατανάλωσης των προϊόντων.

Η µαρξιστική πολιτική οικονοµία αντιµετωπίζει την αξία ως έκφραση των αντικειµενικών κοινωνικών σχέσεων µεταξύ των ανθρώπων κατά τη διαδικασία της εργασίας.

Η θεωρία των «τριών παραγόντων της παραγωγής» απλώς έχει έναν καθαρά απολογητικό, αντιδραστικό προορισµό γιατί προσπαθεί να αποδείξει ότι δεν υπάρχει εκµετάλλευση στον καπιταλισµό. Σύµφωνα λοιπόν µε αυτή τη θεωρία, ο κάτοχος του κάθε παράγοντα προσλαµβάνει δήθεν το ισοδύναµο εκείνου που δηµιουργεί. Έτσι ο εργάτης τάχατες προσλαµβάνει το ισοδύναµο της εργασίας του (το µισθό του), ενώ ο κάτοχος της γης και του κεφαλαίου αντίστοιχα εκείνο που παράγεται από το κεφάλαιο και τη γη (κέρδος και ενοίκιο). Ξεκινώντας από τη θεωρία των «τριών παραγόντων της παραγωγής» οι εκπρόσωποί της κηρύσσουν την αρµονία των ταξικών συµφερόντων µέσα στον καπιταλισµό.

Αρκετά διαδοµένη στην αστική πολιτική οικονοµία είναι η θεωρία της «ακραίας ωφελιµότητας». Σύµφωνα µε αυτή την εκχυδαϊσµένη θεωρία, η αξία είναι ένα ψυχολογικό φαινόµενο, που εµφανίζει την υποκειµενική εκτίµηση του εµπορεύµατος, η οποία µε τη σειρά της προσδιορίζει την ωφελιµότητά του. Η βαθµίδα δε της ωφελιµότητας εξαρτάται δήθεν από την ποσότητα των εµπορευµάτων, δηλ. όσο αυτά είναι ολιγότερα τόσο περισσότερη είναι η ωφελιµότητά τους και αντιθέτως. Η αξία δε των εµπορευµάτων, δηλώνουν οι θιασώτες της, προσδιορίζεται από την ακραία (ολιγότερη) ωφελιµότητά τους. Η δεδοµένη θεωρία απορρίπτει τον κοινωνικό χαρακτήρα της παραγωγής και τις κοινωνικές σχέσεις, που αναπτύσσονται µεταξύ των ανθρώπων.