Του Νιαζί Κιζίλγιουρεκ
Πριν τη νεοτερικότητα, η πατριαρχία βασιζόταν σε τρεις αλληλένδετες «πατρικές» φιγούρες. Τον πατέρα της οικογένειας, τον πατέρα του κράτους/τον µονάρχη και τον «πατέρα των πατεράδων», τον θεό.
Ο ∆ιαφωτισµός ανέτρεψε και τις τρεις αυτές «πατρικές» φιγούρες. Από την πατριαρχική δοµή παρέµεινε η φιγούρα του πατέρα στο σπίτι, αλλά η παραδοσιακή της θέση έχει δεχθεί σηµαντικές µεταβολές. Για παράδειγµα, τα παιδιά δεν είναι πλέον «ιδιοκτησία» του πατέρα. Την εκπαίδευση των πολιτών την ανέλαβε πλέον το σύγχρονο κράτος και τα παιδιά δεν αφήνονται πλέον στο έλεος και στην πρωτοβουλία της οικογένειας. […]
Κατά τη γνώµη µου, το βασικό πρόβληµα που αντιµετωπίζει η Τουρκία είναι η πολιτική πατριαρχία. Στη σύγχρονη Τουρκία διαπιστώνουµε ότι η φιγούρα του «πατέρα» «δεν δολοφονήθηκε» ποτέ. Τα δύο ιστορικά σηµεία καµπής -η ίδρυση της Τουρκικής ∆ηµοκρατίας από τον Μουσταφά Κεµάλ Ατατούρκ και η άνοδος του Ερντογάν στην εξουσία- όχι µόνο δεν αποδόµησαν την πολιτική πατριαρχία, αλλά την εµβάθυναν.
Παρ’ όλες τις προσπάθειες εκµοντερνισµού, η τουρκική πατριαρχία συνεχίζει να υφίσταται αναλλοίωτη. Για αυτόν το λόγο, οι πολίτες-«παιδιά» αδυνατούν να είναι ελεύθεροι πολίτες. ∆εν δεσµεύονται από ένα κοινωνικό συµβόλαιο που δηµιούργησαν οι ίδιοι, αλλά ζουν στη σκιά των «πατεράδων».
Ο ίδιος ο ιδρυτής της σύγχρονης Τουρκίας άλλωστε, ενώ διέλυσε το σουλτανάτο, αυτοανακηρύχθηκε «πατέρας των Τούρκων» (Atatürk). Συµπεριφέρθηκε σαν κηδεµόνας και µεταχειρίστηκε τους Τούρκους ως ανώριµα παιδιά, όχι ως ελεύθερους πολίτες. Με τον ίδιο τρόπο, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν που αποδόµησε το κεµαλικό κηδεµονικό καθεστώς, αντί να προχωρήσει προς µια πλουραλιστική κοινωνία, δηµιούργησε µια συντηρητική, αυταρχική-πατριαρχική δοµή και ονοµάστηκε «Reis», «Αρχηγός».
Ο σεβασµός στον «πατέρα» αποτελεί ενδογενές χαρακτηριστικό του συντηρητισµού. Η πατριαρχία εξασφαλίζει την «τάξη», που για τη συντηρητική αντίληψη, προέχει της ελευθερίας. Ο Έντµουντ Μπερκ -ο πατέρας του συντηρητισµού που εναντιώθηκε µε έντονο ύφος κατά της Γαλλικής Επανάστασης- τόνιζε µε επιµονή τη σηµασία «του ελέγχου των τάσεων και της βούλησης των ανθρώπων και την καταστολή των επιθυµιών τους», ακριβώς για να συντηρηθεί η «τάξη».
Στην Τουρκία, τόσο στο κεµαλικό µέτωπο όσο και στο συντηρητικό-ισλαµικό, η έννοια του «ελεύθερου πολίτη» δεν εµπεδώθηκε. Και τα δύο ρεύµατα διακατέχονται από την αντίληψη της «κυβέρνησης-πατέρα» που εξαναγκάζει τους πολίτες να συµπεριφέρονται παθητικά σαν άβουλα παιδιά…
Σήµερα, τόσο στο στρατόπεδο των κεµαλιστών, όσο και των ερντογανιστών κυριαρχεί εξίσου η πολιτική πατριαρχία και ο τουρκικός εθνικισµός. Τα δύο µέτωπα µοιράζονται εξίσου ένα «φετιχισµό του κράτους» και επιθυµούν ένα «κράτος ισχύος» παρά µια ελεύθερη κοινωνία.
Στην Κύπρο, η σύγχρονη τουρκοκυπριακή κοινότητα διαµορφώθηκε υπό την επιρροή του Κεµαλισµού και ιδιαίτερα από τις µεταρρυθµίσεις της κοσµικότητας. Η παραδοσιακή µουσουλµανική κοινότητα της Κύπρου εξελίχτηκε στον εικοστό αιώνα σε µια δυναµική, κοσµική, εθνοπολιτική κοινότητα. ∆ιατήρησε τα ιδιαίτερά της χαρακτηριστικά ως µια ξεχωριστή κοινότητα µε κυπριακή υπόσταση. Όταν ο τουρκικός εθνικισµός ήθελε να δει τους Τουρκοκύπριους ως ένα «οργανικό κοµµάτι» του Τουρκικού Έθνους, οι περισσότεροι Τουρκοκύπριοι αντέδρασαν.
Με την άνοδο των Ισλαµιστών στην εξουσία, αυτή τη φορά οι Τουρκοκύπριοι έγιναν στόχος του πολέµου κουλτούρας του Ερντογανισµού. Η κοσµική τουρκοκυπριακή κοινότητα βρέθηκε σε έναν αγώνα για υπεράσπιση της κοσµικής της ταυτότητας. Ιδιαίτερα η ισλαµική κουλτούρα της υποταγής είναι ξένο στοιχείο για τους Τουρκοκύπριους, η µεγαλύτερη πλειοψηφία των οποίων αρνείται να υποκύψει στα φιρµάνια του ΑΚΡ.
Η επιβίωση όµως αυτής της µικρής κοινότητας συνδέεται άρρηκτα µε την επίλυση του Κυπριακού και την επανένωση του νησιού. Μόνο σε µια επανενωµένη Κύπρο µπορούν οι Τουρκοκύπριοι να προστατευτούν από τις επιβολές της Άγκυρας και να εξελιχθούν σε πλήρες πολιτικό υποκείµενο. Η επιβίωση των Τουρκοκυπρίων στην πατρίδα τους ως αυτόνοµου πολιτικού υποκειµένου είναι ο καλύτερος τρόπος για να διασφαλίσουν οι Ελληνοκύπριοι ένα ειρηνικό µέλλον…
Aκολουθήστε μας στο Google News
