Πολύχρωμες Πτήσεις: Ταξιδεύοντας στον μαγευτικό Μουτουλλά

  • «Ο Ι. Μουτουλλάς ήταν πλούσιος άνθρωπος, γιατί η εργασία του είχε να κάνει με βασιλείς και ευγενείς»
  • «Γύρω στη δεκαετία του ’50 ο Μουτουλλάς είχε περίπου 40 σκαφάδες.  Κατασκεύαζαν σκάφες οι οποίες ήταν φτιαγμένες από πεύκο και τις πωλούσαν σε διάφορα πανηγύρια»
  • «Κόβαμε τον πεύκο από τη μέση σε τέσσερα κομμάτια συνήθως. Αφαιρούσαμε τα περιττά κομμάτια από μέσα και κρατούσαμε μόνο το εξωτερικό δηλαδή τις βούρνες. Κάποιοι εργάτες δούλευαν από το πρωί μέχρι το βράδυ, ακονίζοντας του κόφτες»
  • «Ο Μουτουλλάς παρήγαγε ένα είδος αχλαδιών, τα δροσάπιδα, τα οποία οι γυναίκες τα έκαναν γλυκό»

 

Στον Μουτουλλά της επαρχίας Λευκωσίας βολτάρουν σήμερα οι «Πολύχρωμες Πτήσεις» με τη Χριστίνα Γεωργίου. Σε μια κοινότητα την οποία διασχίζουν δύο ποτάμια, ο Κατούρης, και ο Σέτραχος. Πρόκειται για ένα χωριό που το βρίσκει κανείς σε απόσταση μόλις περίπου εβδομήντα χιλιομέτρων από την πόλη της Λευκωσίας, χωμένο στην κοιλάδα της Μαραθάσας, με γειτονικά χωριά τον Καλοπαναγιώτη, τον Οίκο και άλλα τόσο δα μικρά χωριά, συνάμα ξεχωριστά.

Πέραν του φημισμένου νερού του Μουτουλλά, θα μπορούσε κανείς να το ονομάσει ως το χωριό της τέχνης, ως χωριό με μπόλικη, βαθιά ιστορία, ως χωριό των αχλαδιών αλλά και ως το αγαπημένο χωριό του Κώστα Μόντη.

Ονομασία της κοινότητας

Συνομιλώντας με τον κοινοτάρχη του χωριού, Μαρίνο Χριστοδούλου, μας εξήγησε ότι το χωριό πήρε το όνομά του από τον πρώτο κάτοικό του, τον Ιωάννη Μουτουλλά, ο οποίος ήταν ο κτήτορας της Παναγίας του Μουτουλλά. Η δουλειά του Ιωάννη Μουτουλλά ήταν να εκπαιδεύει γεράκια. Αναφορικά με την εκκλησία, πρόκειται για μια πετρόκτιστη και γραφική εκκλησία του 13ου αιώνα, η οποία περιλαμβάνεται στον κατάλογο των μνημείων της Πολιτιστικής Κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ.

Παλιά επαγγέλματα Μουτουλλιωτών

Παλαιότερα πολλοί κάτοικοι στον Μουτουλλά ήταν γεωργοί, σκαρπάρηδες, μεταξάδες, πογιατζήδες και μεταλλωρύχοι, σύμφωνα με τον κ. Μαρίνο.

Συναντώντας τον κ. Ιωάννη, έναν από τους σκαφάδες του Μουτουλλά, μας ανέφερε ότι το έναυσμα της κατασκευής των σκαφών ήταν τα ξύλινα φτυάρια, τα οποία βοηθούσαν στο ανέμισμα των αλωνιών. Γιατί λοιπόν να μην προχωρήσουν και στην κατασκευή των σκαφών, οι οποίες χρησιμοποιούνταν για το ζύμωμα, για το πλύσιμο των ρούχων, για το φαγητό των ζώων αλλά και για το λούσιμο;

Κάποια από τα εργαλεία που χρησιμοποιούνταν για τις σκάφες ήταν τα εξής: σκεπάρνι, ξινάρι, κουδούτσι, καταρράκτης, ρουκάνι και ράσπα.

 

Το μετάξι στον Μουτουλλά

Σύμφωνα με τον κ. Μαρίνο γύρω στο 1940 υπήρξε μία ανάπτυξη του μεταξιού στην κοινότητα. Παρ’ όλ’ αυτά, σήμερα μεταξάδες στην κοινότητα δεν υπάρχουν. Οι «Πολύχρωμες Πτήσεις» φρόντισαν να συναντήσουν την κα Ελένη, η οποία εκτρέφει μεταξοσκώληκες.

«Για να βγει ο μεταξοσκώληκας πρέπει να υπάρχει συγκεκριμένη θερμοκρασία.  Όταν είναι μικρός πρέπει να τρέφεται με μικρά κομμάτια φύλλου και όταν κοιμάται έχει το κεφάλι του πάνω. Τότε καταλαβαίνεις πότε θα του βάλεις φαγητό. Μετά όταν μεγαλώσει, βγάζεις το κουκούλι και γίνεται το μετάξι».

Με τα κουκούλια ωστόσο, κατασκευάζονται και κάδρα τα οποία παριστάνουν ζώα, λουλούδια και άλλες παραστάσεις.

Οι παραγωγές του Μουτουλλά

 

Το χωριό παλιότερα φημιζόταν για τα δροσάπιδα, όμως τα συγκεκριμένα δέντρα, όπως σημείωσε νωρίτερα ο κ. Χριστοδούλου, είναι ελάχιστα έως καθόλου.

Άλλες παραγωγές της κοινότητας ήταν τα κεράσια, τα μήλα, τα ροδάκινα και οι μαραπέλλες.

Το 1ο ερχόμενο Φεστιβάλ Μουτουλλά

Ο κοινοτάρχης γνωστοποίησε ότι ετοιμάζονται για τη διοργάνωση του φεστιβάλ με τίτλο: «Οι δρόμοι του νερού και του δάσους», το οποίο πιθανόν να πραγματοποιηθεί το τελευταίο Σαββατοκύριακο του Αυγούστου.

Πολλές είναι οι προσπάθειες που καταβάλλονται τόσο από το Κοινοτικό Συμβούλιο όσο και από τους κατοίκους για να κρατηθούν ζωντανές οι ομορφιές του χωριού.  Μέχρι το τέλος του 2019 αναμένεται να ολοκληρωθεί ένα μουσείο που έχει ως στόχο την ανάδειξη της σχέσης του νερού με την κοινότητα. Μιλώντας στις «Πολύχρωμες Πτήσεις» ο πρόεδρος για την κατασκευή Κέντρου Τουριστικής Ενημέρωσης Μουτουλλά, με τίτλο «Δρόμοι του νερού», Φειδίας Κουντούρης, ανέφερε ότι η ολοκλήρωση της κατασκευής του κέντρου βρίσκεται σε εξέλιξη.

Το μονοπάτι, τα «Λουτρά της Ρήγαινας» και το «Χλιό»

Στο χωριό ένας επισκέπτης μπορεί να περπατήσει στο μονοπάτι της φύσης του Μουτουλλά.  Πρόκειται για ένα ολοπράσινο, κυκλικό μονοπάτι, έκτασης περίπου ενάμιση χιλιόμετρου. Περιλαμβάνει σημεία ενδιαφέροντος όπως είναι τα «Λουτρά της Ρήγαινας» και το «Χλιό».

Στα βορειοανατολικά του Μουτουλλά βρισκόταν ο μεσαιωνικός οικισμός Μάραθος που έμενε ο Ρήγας και οι άρχοντες, τότε, του τόπου. Σύμφωνα με τον κ. Κουντούρη, η απογραφή των Βενετών του 1565 δίνει πληθυσμό για τον Μάραθο 27 Φραγκομάτους (ελεύθεροι καλλιεργητές).

Η Ρήγαινα, όπως και πολλές γυναίκες οι οποίες την συνόδευαν, λούζονταν στο γνωστό «Μαειρισσίν», στα θειούχα νερά.

Η κα Αφρούλλα, 90 ετών, ανέφερε ότι πήγαινε και αυτή στα «Λουτρά της Ρήγαινας» παρέα με πολλές γυναίκες της ηλικίας της. Το «Μαειρισσίν» ήταν ένας μεγάλος κύκλος ο οποίος έβγαζε θειούχο νερό. «Να θυμάσαι: Μέσα στους ποταμούς, το καλοκαίρι είναι ένα θαύμα», μας είπε.

Για το «Χλιό» μαθαίνουμε ότι το όνομά του προήλθε από τη φράση του χλιαρού νερού,  λόγω του θειούχου νερού που υπάρχει στο χώρο. Το νερό, εξίσου και το όνομα, είναι πιο θερμό από το νερό του ποταμού που κυλάει παραπλεύρως.  «Μέχρι και το 1960 πηγαίναμε εκεί για να πλένουμε τα ρούχα μας», ανέφερε η κα Αφρούλλα.

Πρόσθεσε, ωστόσο, ότι στο «Χλιό» έπρεπε να υπάρχει ομαδικότητα, γιατί η δυσκολία δεν ήταν μόνο το πλύσιμο των ρούχων. Άλλες, όπως σημείωσε η κα Αφρούλλα, έβραζαν τα ρούχα σε καζάνι και έπρεπε να μεταφέρουν ξύλα.  «Θυμάμαι από τους γονείς μου να κάνουν και το πάθκιασμα. Έβραζαν στακτό, τον άφηναν ώρα και έπαιρναν το καθαρό νερό και το έβαζαν στις κοφίνες με τα άσπρα ρούχα για ευωδιά και καθαρισμό».

 

Οι δίκες για τον ποταμό Σέτραχο

Στο Μουτουλλά είναι γνωστές και οι περιβόητες δίκες για το νερό του ποταμού Σέτραχου, μεταξύ των χωριών της Μαραθάσας και των Τούρκων κατοίκων της Λεύκας. Οι δίκες διήρκεσαν από το 1879 μέχρι το 1904.

Στο σημείο που βρίσκεται το μονοπάτι ήταν τα διαφιλονικούμενα σημεία. Δηλαδή κατά πόσο θα έπρεπε να αφήνεται το νερό να τρέχει προς τη Λεύκα και πότε δικαιούνταν οι Μαραθεύτες να έχουν το νερό.

Το αποτέλεσμα δόθηκε στο Ανακτοσυμβούλιο στην Αγγλία το 1904.  Η απόφαση δικαίωσε τους Μαραθεύτες.

Ο Κώστας Μόντης και ο Μουτουλλάς

Βολτάροντας στο μονοπάτι, μπορεί κάποιος να το χαρακτηρίσει ως το «μονοπάτι του Κώστα Μόντη», μιας και ο μεγάλος ποιητής είχε ιδιαίτερη σχέση με τον Μουτουλλά. Φοιτητής τότε ο ποιητής, περνούσε τα καλοκαίρια του στο χωριό ήδη από το 1930.

Σύμφωνα με τον κ. Κουντούρη, το 2014, όταν ανακηρύχθηκε το «έτος Μόντη», το Κοινοτικό Συμβούλιο Μουτουλλά και ο Σύνδεσμος Αποδήμων της κοινότητας τίμησαν τον ποιητή διοργανώνοντας μία μεγάλη εκδήλωση τον Ιούνιο του 2014.  Επίσης, έγιναν και τα εγκαίνια ενός μνημείου του Κώστα Μόντη. Ήταν μια βραδιά με φεγγάρι, γεμάτη τραγούδια και ποιήματα αφιερωμένα στον Μόντη.

Ο ποιητής μεταξύ του 1936 μέχρι και τη δεκαετία του ’60 έγραψε τέσσερα πεζά κείμενα και τρία ποιήματα, τα οποία σχετίζονται άμεσα με τον Μουτουλλά.  Εμπνευσμένος λοιπόν από το καταπράσινο τοπίο, τα τρεχούμενα νερά και τα περιβόλια, ο Μόντης μαγεύτηκε και η πένα του έγινε ένα με τον Μουτουλλά.

«Και προχωρείς αναπνέοντας την πράσινη ψυχή της φύσης, την αγνή, προχωρείς όσο που να φτάσεις στο “Μαειρισσίν”. Αγριόδεντρα με δάφνες και μυρσίνια μπλεγμένα σχηματίζουν ένα άντρο υπέργειο για να κρύψουν απ’ τα μάτια του ήλιου κάτι το αρχαίο σκάλισμα βράχου, που μέσα από δυο τρυπίτσες του αθώρητο, βγαίνει ένα θειούχο νερό. […] Και φαντάστηκα μια στιγμή να κάθεται ολόγυμνη μες το σκάλισμα της πέτρας κάποια ξανθή πανώρια βασιλοπούλα και να τη λούζουνε οι σκλάβες της, κρυμμένη μέσα στα φυλλώματα, ενώ απ’ το αντικρινό κλαρί της δάφνης, ένα γαρδέλι ερωτευμένων να τραγουδά τον πόνο της αγάπης του». Αύγουστος 1936

Γι’ αυτό μία εκ των δύο γεφυρών που συναντάει κανείς στο μονοπάτι, πάνω από τον ποταμό Σέτραχο, ονομάστηκε «γέφυρα των ερωτευμένων». Μια γέφυρα αφιερωμένη στους ερωτευμένους, οι οποίοι εκεί κλειδώνουν την αγάπη τους με μία κλειδαριά.

Ας κλειδώσουμε και εμείς το σημερινό ταξίδι και ας επισκεφτούμε τον Μουτουλλά.  Να περπατήσουμε στο μονοπάτι, να μάθουμε την ιστορία του και να ερωτευτούμε ξανά και ξανά.

 

 

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy