Πώς φτάσαμε στο ψήφισμα της Βουλής για την Ένωση το 1967 

Ελληνοκύπριοι μέλη της Εθνοφρουράς σε αυτοσχέδιο φυλάκιο κατά τη διάρκεια των ένοπλων συγκρούσεων με τους Τουρκοκύπριους.

Του Μιχάλη Μιχαήλ

 (Μέρος 1ο) 

 

Πολλά λέγονται για το ψήφισμα υπέρ της Ένωσης που ψήφισε η Βουλή των Αντιπροσώπων τον Ιούνιο του 1967. 

Από τ/κυπριακής πλευράς χρησιμοποιείται ως ένα από τα επιχειρήματα για να τεκμηριώσει την θέση της ότι οι Ε/κύπριοι προωθούσαν την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα μετά την ανεξαρτησία. Κι αυτό είναι ως ένα βαθμό αλήθεια, αφού υπάρχουν οι αναφορές τόσο του Μακαρίου όσο και κυβερνητικών στελεχών για τον τελικό στόχο επίλυσης του κυπριακού που θα ήταν η ένωση, όσο και κομμάτων, του ΑΚΕΛ μη εξαιρουμένου. 

 

Από ε/κυπριακής πλευράς υπάρχουν απόψεις που συνηγορούν προς αυτή την κατεύθυνση με τελικό συμπέρασμα πως για όσα έγιναν στην Κύπρο από το 1960 και μετά, την απόλυτη ευθύνη την φέρει η Ε/κυπριακή πλευρά που προωθούσε την ένωση. 

Κι αυτό έχει ως ένα βαθμό την πραγματική του διάσταση αφού είναι γνωστό ότι από το 1960 μέχρι το 1967 είχαν ιδρυθεί αρκετές οργανώσεις με στόχο την ένωση, ενώ σημαντική θέση κατέχει σε αυτή την προσπάθεια η Οργάνωση «Ακρίτας», όπως επικράτησε να λέγεται, με ιδρυτή τον Μακάριο και συναρχηγούς τους Π. Γιωρκάτζη, Τ. Παπαδόπουλο και Γλ. Κληρίδη. Στόχος του «Ακρίτα» όπως αναφέραμε σε 10σέλιδη έρευνα που δημοσιεύσαμε στη «Χαραυγή» από τις 28 Δεκεμβρίου 2019 μέχρι τις 29 Φεβρουαρίου 2020, ήταν η κατάργηση των συνθηκών Εγγύησης και Συμμαχίας και η κήρυξη μονομερώς της ένωσης με την Ελλάδα. Όμως τα σχέδια ματαιώθηκαν λόγω των διακοινοτικών συγκρούσεων που ξεκίνησαν στα τέλη του Δεκεμβρίου του 1963. 

 

Αναγκαία η μελέτη των συνθηκών της εποχής 

Σημειώνουμε με έμφαση ότι είναι απαραίτητη η παράθεση του σκηνικού που δημιουργήθηκε και οι συνθήκες μέσα στις οποίες εξελίχθηκαν τα πράγματα, προκειμένου να αντιληφθούμε τις πραγματικές διαστάσεις των πραγμάτων και να κατανοήσουμε το πώς και γιατί οδηγήθηκε η Κυπριακή Βουλή στην υιοθέτηση του ψηφίσματος για την ένωση μερικά χρόνια αργότερα, τον Ιούνιο του 1967. 

Η ξεκομμένη και αποκομμένη από τα γεγονότα της εποχής εξέταση των γεγονότων που προηγήθηκαν σε καμιά περίπτωση μπορεί να οδηγήσει στην πλήρη κατανόηση των όσων έγιναν. Και θα υπάρξουν παρερμηνείες και προσαρμογές των γεγονότων στο αφήγημα του καθενός ο οποίος έχει ήδη προαποφασίσει τι έγινε, χωρίς να λαμβάνει υπόψη τις συνθήκες της εποχής. Και η πρακτική της παράθεσης των συνθηκών σε καμία περίπτωση μπορεί να λειτουργήσει ως δικαιολογητικό για κάποια ενέργεια που μελλοντικά κρίθηκε ως λανθασμένη. 

Όταν ξέσπασαν οι διακοινοτικές ταραχές οι βρετανικές δυνάμεις στην Κύπρο ανέλαβαν το ρόλο του ειρηνευτή. Βρετανία και ΗΠΑ επιδίωκαν να θεσμοθετήσουν παρουσία του ΝΑΤΟ.

Οι νέες συνθήκες του 1964 

Χρονικά, λοιπόν, βρισκόμαστε στον απόηχο των εξελίξεων που ξεκίνησαν από το τέλος του 1963 και συνεχίστηκαν το 1964 με την εμμονή των Ε/κυπρίων στην ένωση και των Τ/κυπρίων στη διχοτόμηση. 

Στο προσκήνιο έρχεται η απαίτηση του Μακαρίου για κατάργηση των συνθηκών Εγγύησης και Συμμαχίας, τις οποίες τελικά κατάγγειλε. 

Από τις 15 Ιανουαρίου μέχρι τις 10 Φεβρουαρίου 1964 πραγματοποιήθηκε η πενταμερής διάσκεψη του Λονδίνου1. 

Στη διάσκεψη εκείνη η Τ/κυπριακή πλευρά κατέθεσε πρόταση για μετακίνηση πληθυσμών και τη δημιουργία αμιγώς τουρκικών περιοχών με δική τους κυβέρνηση2. Η Τ/κ πλευρά δεν απέκλειε τη διχοτόμηση αλλά δήλωνε ότι θα μπορούσε να συμβιβαστεί με ένα καθεστώς συνομοσπονδίας με έλεγχο από μέρους τους του 38% του εδάφους3. 

 

Η Ε/κυπριακή πλευρά απορρίπτοντας τις Τ/κ προτάσεις ως διχοτομικές, πρότεινε την πλήρη κατάργηση του δικοινοτικού κράτους και των Συνθηκών Εγγύησης και Συμμαχίας. 

Ελληνοκύπριοι μέλη της Εθνοφρουράς σε αυτοσχέδιο φυλάκιο κατά τη διάρκεια των ένοπλων συγκρούσεων με τους Τουρκοκύπριους.

Η απόρριψη του βρετανικού Σχεδίου Σαντς – Μπολ  

Ο δυτικός παράγοντας και ιδιαίτερα η Μεγάλη Βρετανία και οι ΗΠΑ επιδιώκουν να στεριώσουν τον έλεγχο της Κύπρου κυρίως με διχοτομικές προτάσεις, γεγονός που βρίσκει αντίθετη την Ε/κυπριακή πλευρά. 

Η Ε/κ πλευρά απέρριψε επίσης πρόταση του προέδρου της Διάσκεψης Ντάκαν Σαντς, για ένταξη της Κύπρου στο ΝΑΤΟ και εγκατάσταση στο νησί ΝΑΤΟϊκής στρατιωτικής δύναμης με το επικάλυμμα της ειρηνευτικής δύναμης. Απορρίφθηκε επίσης και το σχέδιο του Σαντς που προνοούσε ένα συμβιβασμό μεταξύ των δύο πλευρών στην Κύπρο. Το σχέδιο του προνοούσε επίσης κατάργηση όλων των μικτών χωριών με τη μετακίνηση 14.000 Τ/κυπρίων και 4.700 Ε/κυπρίων.4

 

Οι βρετανοί επιδιώκοντας να παρεμποδίσουν περαιτέρω συγκρούσεις μεταξύ των δύο κοινοτήτων, σε συνεννόηση με τους Αμερικανούς πρότειναν ένα σχέδιο για την έλευση στην Κύπρο μιας ειρηνευτικής δύναμης 10.000 ανδρών από χώρες του ΝΑΤΟ και τη διαμεσολάβηση από χώρα του ΝΑΤΟ, εκτός των εγγυητριών δυνάμεων και των ΗΠΑ. Στη δύναμη αυτή θα συμμετείχε και η Κυπριακή Κυβέρνηση5. 

Το αντιαμερικανικό αίσθημα ήταν αυξημένο στην Ελλάδα την περίοδο μετά το 1960. Διαδηλωτές στην Αθήνα παρουσιάζουν τον Πρόεδρο Τζόνσον ως φιλότουρκο.

Σχέδιο Σαντς – Μπολ  

Στη σύνταξη των προτάσεων Σαντς συνέβαλε και ο Αμερικανός Υφ. Εξωτερικών Τζωρτζ Μπολ και έτσι ονομάστηκε Σχέδιο Σαντς – Μπολ. 

Αυτό το σχέδιο το ενέκρινε η Τουρκίαυπό όρους και η Υπηρεσιακή Κυβέρνηση της Ελλάδας υπό τον Ιωάννη Παρασκευόπουλο καθώς και τα δύο μεγάλα κόμματα της Ελλάδας υπό τον Γ. Παπανδρέου και Π. Κανελλόπουλο. 

 

Το σχέδιο απέρριψε η Κυπριακή Κυβέρνηση, παρά τις απειλές που δεχόταν απ’ όλους τους εμπλεκόμενους που έκαναν λόγο ακόμα και σε κίνδυνο τουρκικής εισβολής και αποχώρηση των Βρετανικών στρατευμάτων από τις Βάσεις τους στην Κύπρο. Ορθά η Κυπριακή Κυβέρνηση υποστήριζε ότι με την εφαρμογή του συγκεκριμένου σχεδίου θα παραγκωνιζόταν η Κυπριακή Κυβέρνηση και θα ετίθετο σε κίνδυνο η Ανεξαρτησία του κράτους. Κι αυτό βασιζόταν κυρίως στο ότι η ειρηνευτική δύναμη, παρόλο που σε αυτήν θα συμμετείχε και η Κύπρος, θα λάμβανε οδηγίες όχι από την Κυπριακή Κυβέρνηση αλλά από μια διακυβερνητική επιτροπή των εμπλεκομένων που θα έδρευε στο Λονδίνο και από την οποία θα απουσίαζε η Κύπρος6. 

 

Ο Τζ. Μπολ επιχείρησε να πείσει τον Μακάριο για την αποδοχή του σχεδίου σε συνάντηση που είχε μαζί του στις 12 και 13 Φεβρουαρίου 1964. 

 

Η προσφυγή στο Συμβούλιο Ασφαλείας. 

Η αποτυχία του Μπολ να πείσει τον Μακάριο άνοιξε τον δρόμο για να οδηγηθεί εκ νέου το κυπριακό στον ΟΗΕ. Έτσι στις 15 Φεβρουαρίου 1964 η Κύπρος προσέφυγε στο Συμβούλιο Ασφαλείας με την προσφυγή να ετοιμάζουν από κοινού οι αντιπρόσωποι της Κύπρου και της Ελλάδας Ζήνωνας Ρωσσίδης και Δημήτρης Μπίτσιος. Αξίζει να σημειωθεί ότι η προσφυγή υποστηρίχθηκε έντονα από τη νέα κυβέρνησης του Γεώργιου Παπανδρέου που διαδέχθηκε τον Φεβρουάριο του ίδιου χρόνου την κυβέρνηση Παρασκευόπουλου. 

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι η προσφυγή στηρίχθηκε και από τον ίδιο τον Γ.Γ. του ΟΗΕ, τον Βιρμανό Ου Θαντ. Ο ίδιος μάλιστα έλαβε ενεργό μέρος διαμορφώνοντας τον σκελετό ενός σχεδίου ψηφίσματος και αντιστάθηκε στις προσπάθειες των ΗΠΑ, της Βρετανίας και της Τουρκίας για να γίνουν αλλαγές. Αυτό το σχέδιο αποτέλεσε τη βάση του ψηφίσματος που εκδόθηκε στις 4 Μαρτίου 1964. 

  

Η αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας 

Η σημαντικότητα του ψηφίσματος συνίστατο στο ότι αναγνωρίστηκε η νομιμότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας και η δυνατότητα της να επιβάλλει τη διατήρηση του νόμου και της τάξης.  

Αποφασίστηκε επίσης η αποστολή Ειρηνευτικής Δύναμης στην Κύπρο από τον ΟΗΕ και όχι από δυνάμεις άλλων χωρών και ιδιαίτερα ΝΑΤΟικών. 

 

Το ψήφισμα καλούσε να μην υπάρξει βία στην Κύπρο και δεν κατονόμαζε την Τουρκία ως υποκινητή της βίας από πλευράς των Τ/κυπρίων, ενώ δεν ζητούσε κατάργηση των Συμφωνιών Εγγύησης. 

 

Το ψήφισμα αυτό ήταν αναμφίβολα πολύ σημαντικό για την Κύπρο που την διατηρούσε ως ανεξάρτητο κράτος. 

Το αρνητικό ωστόσο ήταν ότι με αυτό το ψήφισμα η εξουσία στην Κύπρο περνούσε ουσιαστικά σε ελληνικά χέρια, μετατρέποντας την Κυπριακή Δημοκρατία σε ένα ελληνικό κράτος και άνοιγε τον δρόμο για τη μονοπώληση του κράτους, τις μονομερείς αποφάσεις αλλά και ενθάρρυνση των ριζοσπαστικών ενωτικών δυνάμεων να απαιτούν πιο δυναμικά την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, αφού πλέον οι Τ/κύπριοι δεν αντιπροσωπεύονταν στις κρατικές δομές. 

 

 

 

 

 

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy