Πώς φτάσαμε στο ψήφισμα της Βουλής για την Ένωση το 1967-Ο διεθνής παράγοντας και η πολιτική Μακαρίου 

Διαδηλώσεις ενίσχυσης της προσπάθειας προστασίας από τουςΝΑΤΟϊκούςσχεδιασμούς για να παραμείνει το κυπριακό στο πλαίσιο του ΟΗΕ. 

(Μέρος 4ο) 

 Του Μιχάλη Μιχαήλ

Πολλές φορές ασχολούμαστε με τις συνθήκες που επικρατούσαν στο εσωτερικό της Κύπρου χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη τη στάση του διεθνούς παράγοντα και ιδιαίτερα των υπερδυνάμεων και των εξαρτημάτων της στο πρόβλημα που ονομάζεται κυπριακό. 

Για το ρόλο των ΗΠΑ, της Μ. Βρετανίας και του ΝΑΤΟ αναφερθήκαμε στα προηγούμενα σημειώματα της σειράς και στο ότι ουσιαστικά με το πρόσχημα της ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα προωθούσαν διχοτομικά σχήματα με προεξάρχοντα τα σχέδια Μπολ και Άτσεσον. 

Θα ήταν όμως ωφέλιμο να εξετάσουμε και το τι επικρατούσε στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής τη δεκαετία του 1960. 

 

Η τουρκική στάση 

Η Τουρκία ήταν δυσαρεστημένη από την κατάσταση που δημιουργήθηκε το 1963 στην Κύπρο και που με την αποχώρηση των τ/κυπρίων από την κυβέρνηση το κράτος μετατράπηκε σε ε/κυπριακό. 

Με τις εξελίξεις και τον νέο αγώνα που ξεκίνησε για την ένωση, η Τουρκία θεωρούσε ότι κινδύνευαν τα στρατηγικά της συμφέροντα. Έτσι έθεσε ως στόχο να πετύχει τη συγκυριαρχία στην Κύπρο μαζί με την Ελλάδα και για τον σκοπό αυτό επιδίωκε απευθείας διαπραγματεύσεις με την Ελλάδα. Και από τότε στόχευε στη λύση της συνομοσπονδίας ή να της δοθεί μια μεγάλη στρατιωτική βάση στο πλαίσιο ενός ομοσπονδιακού συνεταιρισμού1 

 

Η στάση της Ελλάδας 

Ο άλλος βασικός παράγοντας, η Ελλάδα δεν μπορούσε να έχει αυτόνομη πολιτική στην Κύπρο, αφού επηρεαζόταν άμεσα από τα συμφέροντα της ΝΑΤΟϊκής συμμαχίας. 

Όσο και να ήθελε η Ελλάδα να συμπαρασταθεί στην Κύπρο αυτό ήταν δύσκολο αφού τα συμφέροντα της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας έγερναν προς τα συμφέροντα της Τουρκίας. 

Επιπλέον η Ελλάδα βρισκόταν σε δύσκολη θέση λόγω της στήριξης της Κύπρου τόσο από τη Σοβιετική Ένωση όσο και από το Κίνημα των Αδεσμεύτων 

Πέραν τούτων η Ελλάδα δεν ήθελε να εμπλακεί σε πόλεμο με την Τουρκία για το χατίρι της Κύπρου αλλά και λόγω των πιέσεων που δεχόταν από το ΝΑΤΟ για να μη θέσει σε κίνδυνο τη νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ. 

Συνεπεία τούτων η Ελλάδα προσπαθούσε να θέσει την κυπριακή κυβέρνηση υπό έλεγχο και απαιτούσε από τη Λευκωσία να αναγνωρίσει την Αθήνα ως το Εθνικό Κέντρο.2 

 

Η Σοβιετική Ένωση 

Τη διαμάχη στη νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ αξιοποίησε η Ρωσία η οποία βρήκε την ευκαιρία με την αραβοϊσραηλινή διένεξη και σύγκρουση να κατέβει με τον στόλο της στη Μεσόγειο, αφαιρώντας την αποκλειστικότητα ελέγχου της Ανατολικής Μεσογείου από τον 6ο Αμερικανικό Στόλο. 

Μετά τον ισραηλινοαραβικό πόλεμο του 1967 και τις εξελίξεις σε μια σειρά πετρελαιοπαραγωγές χώρες της Μ. Ανατολής, όπως το Ιράκ, η Λιβύη, η Αλγερία και το Ιράν, οι οποίες προχωρούσαν σε εθνικοποιήσεις των πετρελαιοπηγών τους τις οποίες μέχρι τότε εκμεταλλεύονταν αγγλικές, αμερικανικές και γαλλικές εταιρίες, προκάλεσαν περισσότερα προβλήματα στους δυτικούς και ένα πιο ευνοϊκό κλίμα για τη Σοβιετική Ένωση. 

 

Η αλλαγή σκηνικού στην Ανατολική Μεσόγειο 

Οι αλλαγές στην ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή οδήγησαν στην αναβάθμιση της στρατηγικής σημασίας που είχε η Κύπρος για τη Δύση. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αποκτήσουν μεγαλύτερη σημασία οι Βρετανικές στρατιωτικές Βάσεις, που ήταν και στην υπηρεσία του ΝΑΤΟ και του CEN.T.O.3 για την αντιμετώπιση της σοβιετικής απειλής, όπως είχε δηλώσει εκπρόσωπος των βρετανικών βάσεων τόσο στις 11 Απριλίου 1963 όσο και στις 16 Ιανουαρίου 19654. 

 

Πρέπει επίσης να σημειώσουμε ότι η Κύπρος υποστήριζε τις αραβικές χώρες στη διαμάχη τους με το Ισραήλ, ενώ αυτές υποστήριζαν την Κύπρο σε διεθνές επίπεδο. 

Ενώ ο δυτικός παράγοντας και το ΝΑΤΟ εξύφαιναν σχέδια για τη διχοτόμηση της Κύπρου υπό τον μανδύα της ένωσης, στην Κύπρο διοργανώνονταν μεγάλες πορείες Ειρήνης και ενάντια στο ΝΑΤΟ και τις Βρετανικές βάσεις.

ΑΚΕΛ εναντίον Σοβιετικής Ένωσης για την ομοσπονδία 

Παράλληλα η ΕΣΣΔ αναγνωρίζοντας τη νέα τάξη πραγμάτων στην Κύπρο υποστήριζε την κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας, ενώ στο πλαίσιο των ενεργειών της για αναβάθμιση των σχέσεων της με την Τουρκία, δεν δίστασε αργότερα (21/1/1965) να εισηγηθεί και μια ομοσπονδιακή λύση, εισήγηση που δεν έγινε αποδεκτή ούτε από το ΑΚΕΛ5. 

Επιπλέον η σοβιετική ηγεσία την περίοδο εκείνη μιλούσε για την ύπαρξη στην Κύπρο δύο εθνικών κοινοτήτων, γεγονός που προκάλεσε και πάλι την έντονη αντίδραση του ΑΚΕΛ το οποίο θεωρούσε πως τέτοιες αναφορές έπλητταν την ανεξαρτησία της Κύπρου.  

Σε μία από τις τρεις ανακοινώσεις του Π.Γ. του ΑΚΕΛ της περιόδου εκείνης, το ΑΚΕΛ τόνιζε ότι «…Η στάση αυτή της Σοβιετικής Ένωσης και των άλλων σοσιαλιστικών χωρών είναι για το Π.Γ. της Κ.Ε. του ΑΚΕΛ και για τον Κυπριακό λαό ολότελα λανθασμένη και έρχεται σε αντίθεση με επανειλημμένες προηγούμενες διακηρύξεις τους περί σεβασμού της αδέσμευτης και πλήρους, χωρίς ξένες επεμβάσεις και αναμίξεις, ανεξαρτησία της Κύπρου, προκαλεί δε δικαιολογημένην απογοήτευσιν στον Κυπριακό λαό»6.   

 

Εξάλλου σε απόφαση της Κ.Ε. του ΑΚΕΛ αναφερόταν μεταξύ άλλων ότι η θέση Γκρομίκο ήταν λανθασμένη και ανεφάρμοστη και πρόσθετε ότι « Η ουσία του εθνικού ζητήματος της Κύπρου δε βρίσκεται στη δημιουργία χωριστής εθνικής οντότητας με ξεχωριστή εθνική συνείδηση, αλλά στην εθνική αποκατάσταση του κυπριακού λαού, που στην καταπληκτική πλειοψηφία είναι ελληνική. Ο τουρκικός πληθυσμός της νήσου αποτελεί το 18% μόνο του συνόλου και είναι διασκορπισμένος σ’ όλη την έκταση της Κύπρου, πράμα που καθιστά αδύνατη τη συγκρότηση οποιωνδήποτε χωριστών τοπικών κρατικών ομάδων…»7. 

Μέλη της Ειρηνευτικής Δύναμης του ΟΗΕ σε… φιλανθρωπικό έργο.

Οι συνομιλίες Ελλάδας και Τουρκίας 

Μετά την αποτυχία εφαρμογής των σχεδίων Άτσεσον το κυπριακό πέρασε σε μια άλλη φάση όπου πλέον συζητείτο μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας. 

Παρά την απόρριψη του σχεδίου Άτσεσον, η ελληνική κυβέρνηση των Αποστατών ξεκίνησε στις 5 Ιουλίου 1966 συνομιλίες με την Τουρκία για την επίλυση του κυπριακού στη βάση του απορριφθέντος σχεδίου. 

Οι πρώτες συνομιλίες έγιναν στο Μιλάνο μεταξύ του Πρέσβη Γ. Χριστόπουλου και του τούρκου ομολόγου του Τουρκμέν. 

Συνεχίστηκαν στο Άμστερνταμ στις 8 και 9 Οκτωβρίου. Και στις δύο φάσεις η συζήτηση περιστρεφόταν στα ανταλλάγματα που θα έπαιρνε η Τουρκία για να επιτρέψει την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Ανάμεσα σε αυτά που συζήτησαν ήταν και το ενδεχόμενο παροχής μίας στρατιωτικής βάσης της Τουρκίας στην Κύπρο. 

Οι συνομιλίες θα συνεχιστούν στις 17 Δεκεμβρίου 1966 στο Παρίσι σε συνάντηση των ΥΠΕΞ. Η ελληνική πλευρά θα προτείνει την ένωση με ταυτόχρονη πλήρη κατοχύρωση των συμφερόντων της μειονότητας και της ασφάλειας των Τ/κυπρίων με την Τουρκία να απαντά ότι οι επιλογές ήταν δύο, ένωση ή διχοτόμηση αλλά τα δεδομένα δεν επιτρέπουν ούτε το ένα ούτε το άλλο. Οι τούρκοι πρότειναν την αφαίρεση της εξωτερικής κυριαρχίας της Κύπρου και αυτή να αναληφθεί από μικτή ελληνοτουρκική επιτροπή. Με άλλα λόγια η διεθνής εκπροσώπηση της Κύπρου θα αναλαμβανόταν από τις δύο χώρες. Η πρόταση απορρίφθηκε από την ελληνική πλευρά, ενώ ως υπαλλακτική λύση να δώσει η Μ. Βρετανία στην Τουρκία τη βάση της Δεκέλειας8 

 

Η πολιτική Μακαρίου 

Ο Μακάριος είχε αντιταχθεί σε αυτή την πρακτική υποστηρίζοντας ότι το κυπριακό δεν ήταν θέμα ελληνοτουρκικής διαφοράς και ότι θα έπρεπε να λυθεί όχι στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ αλλά μέσα στο πλαίσιο του ΟΗΕ. 

Επίσης υποστήριζε ότι το πρόβλημα αφορά τις δύο κοινότητες της Κύπρου και ότι οι διαφορές θα έπρεπε να επιλυθούν με διάλογο μεταξύ των δύο κοινοτήτων της Κύπρου. 

Ο Μακάριος τασσόταν επίσης εναντίον της παραχώρησης κυπριακού εδάφους στην Τουρκία με κυριαρχικά δικαιώματα ή με ενοίκιο. Απέρριπτε επίσης ως απαράδεκτη τον διοικητικό διαχωρισμό της Κύπρου τον οποίο θεωρούσε ως διχοτομική κίνηση που θα διασπούσε την ενότητα του κυπριακού κράτους. 

Παράλληλα υποστήριζε ως μόνη αποδεχτή λύση την αδέσμευτη ανεξαρτησία με δικαίωμα αυτοδιάθεσης. Τη θέση αυτή υποστήριζε και το ΑΚΕΛ. Ωστόσο αυτό ερμηνευόταν ως κατάληξη στην ένωση αφού σε περίπτωση άσκησης του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης η πλειοψηφία του κυπριακού λαού (οι ε/κύπριοι) ήταν σχεδόν σίγουρο ότι θα επέλεγαν την ένωση. 

 

 

 

 

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy