Πόσο θωρακισμένοι είμαστε απέναντι σε απειλές για τη Δημόσια Υγεία;

Αναγκαία η ίδρυση Εθνικού Κέντρου Παρακολούθησης και Πρόληψης Νοσημάτων

Της Ελένης Κωνσταντίνου

Αναγκαία φαίνεται ότι είναι η ίδρυση Εθνικού Κέντρου Παρακολούθησης και Πρόληψης Νοσημάτων στον τόπο μας, ιδιαίτερα μετά και τα περιστατικά του ιού του Δυτικού Νείλου. Όπως επισημαίνει η Δρ Ανδρούλλα Ελευθερίου, ο ορισμός της Δημόσιας Υγείας καθορίζεται από τη σημασία των δύο λέξεων που τον συναπαρτίζουν. Η Υγεία ορίζεται εξαρχής ως κοινωνικό δικαίωμα και, ως εκ τούτου, προσεγγίζεται ως αγαθό αξίας για την προστασία του οποίου απαιτείται η βιώσιμη ανάπτυξη αντίστοιχων δημόσιων δομών. Συνεπώς, αποστολή της Δημόσιας Υγείας είναι η προστασία, διατήρηση και προαγωγή της υγείας του πληθυσμού.

Μετά από πολλούς αιώνες κατακτήσεων στην Ιατρική, προσθέτει η Δρ Ελευθερίου, που οδήγησαν σε εντυπωσιακές προόδους κατά των ασθενειών που παλιότερα μάστιζαν την ανθρωπότητα και συνέβαλαν στην ανάπτυξη των θεμελίων του τομέα της Δημόσιας Υγείας, σήμερα βρισκόμαστε σε παγκόσμιο επίπεδο ενώπιον μιας σημαντικής μείωσης των μολυσματικών νοσημάτων, η οποία έχει οδηγήσει στη θεαματική αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης και βελτίωση της ποιότητας ζωής των ανθρώπων.

Οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν για τη Δημόσια Υγεία, κυρίως από τη μετάδοση και εξάπλωση εκατοντάδων γνωστών και άγνωστων ιών και παθογενειών, κάθε άλλο παρά έχουν εξαλειφθεί. Αναφερόμενη στα επιβεβαιωμένα κρούσματα ιού του Δυτικού Νείλου στην ευρύτερη περιοχή της Λευκωσίας και παρότι για την ώρα οι Υπηρεσίες Δημόσιας Υγείας εμφανίζονται καθησυχαστικές, η εξέλιξη αυτή εγείρει ερωτήματα και προβληματισμό.

«Πόσο καλά είναι θωρακισμένη η χώρα μας απέναντι σε πιθανές απειλές για τη Δημόσια Υγεία; Είναι αποτελεσματικές οι υφιστάμενες υποδομές για την ορθή διαχείριση των αναδυόμενων προκλήσεων για τη Δημόσια Υγεία και των επιπτώσεών τους στον γενικό πληθυσμό, τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα; Αν μου έθετε κανείς τα παραπάνω ερωτήματα, η απάντησή μου θα ήταν μάλλον αρνητική.

Άποψή μου είναι πως οι δομές της Δημόσιας Υγείας στη χώρα μας, όπως βέβαια και σε άλλα κράτη, χρειάζονται επιπρόσθετη στήριξη, ενίσχυση και εκσυγχρονισμό, ιδιαίτερα σε πρωτογενές επίπεδο ως προς την πρόληψη και τον έλεγχο των μεταδιδόμενων αλλά και μη-μεταδιδόμενων νοσημάτων, ως επίσης και σε δευτερογενές επίπεδο ανακόπτοντας στον μέγιστο δυνατό βαθμό την προοδευτική πορεία πολλών χρόνιων παθήσεων. Είναι καιρός, για να μην πω έχουμε καθυστερήσει αισθητά, να εξετάσουμε αν οι διάφορες αδυναμίες ή ελλείψεις του τομέα της Δημόσιας Υγείας θα ήταν σκόπιμο να εμπίπτουν στην ευθύνη και να αντιμετωπιστούν μέσα από τη λειτουργία και ενός καλά οργανωμένου και συντονισμένου Εθνικού Κέντρου Παρακολούθησης και Πρόληψης Νοσημάτων, στα πρότυπα όλων των προηγμένων ευρωπαϊκών χωρών και της γειτονικής μας Ελλάδας».

Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, όπως σημειώνει η Δρ Ελευθερίου,  δείχνει να έχει αναγνωρίσει εδώ και πολλά χρόνια τη σημασία και την αναγκαιότητα ύπαρξης ενός τέτοιου φορέα, αφού το πρώην Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) και νυν Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) μετρά ήδη πάνω από 25 χρόνια ζωής και λειτουργίας. Για να υλοποιηθεί κάτι αντίστοιχο στην Κύπρο, απαραίτητη προϋπόθεση θα ήταν μια τεκμηριωμένη μελέτη και αξιολόγηση των δεδομένων και των αναγκών της χώρας μας στο πλαίσιο μιας Εθνικής Στρατηγικής για τη Δημόσια Υγεία, πάντοτε όμως με γνώμονα τη μείωση των ανισοτήτων ως προς την πρόσβαση σε ισότιμες υγειονομικές υπηρεσίες και τη βελτίωση της υγείας των πολιτών.

«Εφόσον η δρομολόγηση και εφαρμογή του Γενικού Συστήματος Υγείας που αποτελούσε αδήριτη ανάγκη για την κοινωνία μας, υπό την εποπτεία των καθ’ ύλην αρμόδιων ΟΑΥ και ΟΚΥΠΥ και παρά τις υφιστάμενες δυσκολίες, είναι πλέον γεγονός, το Υπουργείο Υγείας θα πρέπει να επικεντρωθεί άμεσα στην προώθηση αναπτυξιακών στρατηγικών και σχεδίων για τον τομέα της Δημόσιας Υγείας που άπτονται, άλλωστε, του νέου ρόλου και της δικαιοδοσίας του».

Όχι πανικός αλλά επαγρύπνηση

Σε ό,τι αφορά τον ιο του Δυτικού Νείλου, στις ελεγχόμενες από τη Δημοκρατία περιοχές έχουν καταγραφεί τέσσερα επιβεβαιωμένα κρούσματα. Ένα περιστατικό νοσηλεύεται στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας, ένα στην Παθολογική Κλινική του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας και δύο σε ιδιωτικά νοσηλευτήρια της Λευκωσίας, το ένα εξ αυτών σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας. Επίσης, πέμπτο περιστατικό στην περιοχή Αμμοχώστου βρίσκεται υπό διερεύνηση. Όλα τα περιστατικά αφορούν ηλικιωμένους άντρες. Την ίδια ώρα αύξηση παρουσιάζουν τα κρούσματα στα κατεχόμενα, ενώ ήδη έχει καταγραφεί και ένας θάνατος από τον ιό. Ο επιδημιολόγος δρ Μιχάλης Βωνιάτης επεσήμανε στη «Χαραυγή» πως δεν υπάρχει λόγος πανικού, υπάρχει όμως λόγος επαγρύπνησης για αντιμετώπιση και πρόληψη του φαινομένου. Όχι μόνο από τις αρμόδιες υπηρεσίες, αλλά και από τους ίδιους τους πολίτες, οι οποίοι καλούνται να λαμβάνουν προληπτικά μέτρα. Την ίδια ώρα ο δρ Βωνιάτης εκτιμά πως τα κρούσματα θα αυξηθούν, αφού οι ψηλές θερμοκρασίες στην Κύπρο συνήθως διαρκούν μέχρι και τον Οκτώβριο. Επίσης έκανε λόγο για πρώτη φορά ενδογενούς μετάδοσης του ιού, αφού στο παρελθόν, όπως είπε, τα αρχικά κρούσματα αφορούσαν πρόσωπα που είχαν ταξιδέψει στο εξωτερικό, ενώ αυτή τη φορά φαίνεται ότι ο ιός εκδηλώθηκε εντός Κύπρου. Αξίζει να σημειωθεί πως ο ιός δεν μεταφέρεται από άτομο σε άτομο, αλλά μέσω τσιμπήματος μολυσμένων κουνουπιών.

Οι πιο σοβαρές εκδηλώσεις εμφανίζονται συνήθως σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, ασθενείς και ανοσοκατασταλμένους. Στην πλειοψηφία του πληθυσμού δεν εκδηλώνονται κάποια συμπτώματα, ενώ μόλις ένας στους πέντε θα εκδηλώσει κάποια ήπια συμπτώματα, σημειώνει ο δρ Βωνιάτης, όπως είναι πυρετός, διάρροια, πονοκέφαλος, κνησμός, πόνους στο σώμα και τις αρθρώσεις και εμετός. Συνήθως μετά από 4-5 μέρες τα συμπτώματα αυτά υποχωρούν από μόνα τους.

Εάν όμως τα συμπτώματα αυτά επιμένουν τότε, όπως είπε ο δρ Βωνιάτης, θα πρέπει να συμβουλευτούμε τον γιατρό μας, αφού μπορεί η νόσος να εξελιχθεί και να οδηγήσει σε σοβαρή, ακόμη και σε κωματώδη κατάσταση τον ασθενή. Ένα ποσοστό λιγότερο από 1% θα εμφανίσει εγκεφαλίτιδα που ενδεχομένως θα οδηγήσει σε θάνατο. Δεν υπάρχει ειδική θεραπευτική αγωγή για τον ιό του Δυτικού Νείλου, ούτε έχει εφευρεθεί μέχρι στιγμής ειδικό εμβόλιο.

Ωστόσο, ο δρ Βωνιάτης είπε πως μπορούν να ληφθούν προληπτικά μέτρα και από τους ίδιους τους πολίτες.

Ατομικά μέτρα πρόληψης και προστασίας στο σπίτι:

Οι Ιατρικές Υπηρεσίες και Υπηρεσίες Δημόσιας Υγείας συνεχίζουν να λαμβάνουν όλα τα απαραίτητα μέτρα και προτρέπουν το κοινό όπως ακολουθεί τα προληπτικά ατομικά μέτρα και μέτρα προστασίας στο σπίτι, τα οποία συνίστανται στα ακόλουθα και αφορούν κατά κύριο λόγο την προστασία από τα κουνούπια:

• Κατάλληλα ρούχα με μακριά μανίκια και παντελόνια, κυρίως από το σούρουπο μέχρι το χάραμα.
• Σε περίπτωση που το πρόβλημα είναι πολύ έντονο, μπορεί να χρησιμοποιηθεί εντομοαπωθητικό σε εξωτερικούς χώρους. Εντομοαπωθητικά που περιέχουν DEET, picaridin, IR3535 ή αιθέρια έλαια ευκαλύπτου διαρκούν περισσότερο. Ακολουθήστε τις οδηγίες χρήσης στη συσκευασία. Οι έγκυες και οι θηλάζουσες θα πρέπει να ακολουθούν τις οδηγίες του γιατρού τους, ενώ εντομοαπωθητικά με DEET αντενδείκνυνται σε βρέφη κάτω των δύο μηνών και θα πρέπει να χρησιμοποιούνται με προσοχή σε παιδιά κάτω των 12 ετών. Εντομοαπωθητικά με αιθέρια έλαια ευκαλύπτου αντενδείκνυνται σε παιδιά μικρότερα των 3 ετών.
• Μέτρα προστασίας στο σπίτι όπως:

-Τοποθέτηση αντικουνουπικών πλεγμάτων (σήτες) που εμποδίζουν τη δίοδο των κουνουπιών στα παράθυρα και τις πόρτες.

-Χρήση κουνουπιέρας σε περιοχές με μεγάλη πυκνότητα κουνουπιών ή σε περιπτώσεις που αντενδείκνυται η χρήση άλλων προστατευτικών μέσων (όπως για παράδειγμα η χρήση εντομοαπωθητικών με DEET, σε βρέφη μικρότερα των 2 μηνών).

• Απομάκρυνση του στάσιμου νερού από λεκάνες, βάζα, γλάστρες, παλιά λάστιχα, υδρορροές και άλλα μέρη του κήπου, ώστε να μην έχουν πρόσβαση τα κουνούπια σε λιμνάζοντα νερά, που αποτελούν σημεία εναπόθεσης των αυγών τους.

– Χρήση ανεμιστήρων ή κλιματιστικών. Ο δροσερός αέρας μειώνει τη δραστηριότητα των κουνουπιών, αλλά δεν τα σκοτώνει. Η χρήση ανεμιστήρων (ιδίως οροφής) δυσκολεύει την προσέγγιση των εντόμων.

• Κούρεμα γρασιδιού, θάμνων και φυλλωσιών (σημεία που βρίσκουν καταφύγιο τα ενήλικα κουνούπια).
• Το πότισμα να γίνεται κατά προτίμηση κατά τις πρωινές ώρες.
• Χρήση λαμπτήρων κίτρινου χρώματος για το φωτισμό εξωτερικών χώρων (προσελκύουν λιγότερο τα κουνούπια).
• Χρήση εντομοκτόνων. Περιέχουν πυρεθροειδή (π.χ. περμεθρίνη). Υπάρχουν στο εμπόριο στις εξής μορφές: αερόλυμα (αεροζόλ), ταμπλέτες, εξατμιζόμενο διάλυμα, σπιράλ («φιδάκια») κ.λπ. Τα εντομοκτόνα δεν πρέπει να εφαρμόζονται στο δέρμα. Σε όλες τις περιπτώσεις θα πρέπει να ακολουθούνται οι οδηγίες χρήσης του σκευάσματος ή της συσκευής.
• Αντικατάσταση των σπασμένων σωλήνων νερού που έχουν διαρροή και απομάκρυνση ή διόρθωση παλιών ελαστικών που συσσωρεύουν νερό.
• Κάλυψη με σήτες των αγωγών εξαερισμού των βόθρων.
• Αν υπάρχει στο σπίτι πισίνα ή σιντριβάνι τότε γίνεται καθημερινή ενεργοποίηση των φίλτρων καθαρισμού για απομάκρυνση αυγών και προνυμφών κουνουπιών.