- Κοινές ανησυχίες Ελληνοκύπριων και Τουρκοκύπριων χρηστών σε περίπτωση λύσης
- Ενα οδοιπορικό σε Γερόλακκο, Σκυλλούρα, Φιλιά, Κατωκοπιά, Ζώδια, Μόρφου και τ/κ συνοικία Λάρνακας
Ρεπορτάζ: Μιχάλης Μιχαήλ και Κώστας Α. Κωνσταντίνου
Η λύση του Κυπριακού βρίσκεται στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης. Και είναι δουλειά των ηγετών των δύο κοινοτήτων να βρουν λύση που θα ανταποκρίνεται στις ανησυχίες του λαού μας, για να μπορεί και να γίνει αποδεκτή και να είναι και βιώσιμη. Αυτά σε πολιτικό επίπεδο.
Ο κόσμος, η κοινωνία μας, πώς αντιδρά; Αυτό επιχειρούμε με το σημερινό μας ρεπορτάζ. Να φωτίσουμε κι αυτή την πτυχή του κυπριακού προβλήματος. Πήγαμε στον Γερόλακκο, στη Σκυλλούρα, τη Φιλιά, την Κατωκοπιά, στη Ζώδια και στη Μόρφου, αλλά και στην τ/κ συνοικία της Λάρνακας. Αποφύγαμε επιμελώς να έρθουμε σε επαφή με οργανωμένα σύνολα ή πολιτικές οργανώσεις και κόμματα, διότι εκείνο που επιδιώκαμε ήταν να μάθουμε και να μεταφέρουμε τις θέσεις των απλών πολιτών. Και τις μεταφέρουμε ατόφιες. Αληθινές, όπως ειπώθηκαν. Και πολλές φορές, δραματικές.
Κοινές ανησυχίες έχουν οι Ε/κύπριοι και Τ/κύπριοι χρήστες περιουσιών στα κατεχόμενα και στις ελεύθερες περιοχές. Και στις δύο περιοχές οι άνθρωποι που ενδέχεται να μετακινηθούν σε περίπτωση λύσης του Κυπριακού από τα σπίτια και τις περιουσίες που χρησιμοποιούν φαίνεται να σκέφτονται με τον ίδιο τρόπο. Κι αυτό αφού θα έχουν να αντιμετωπίσουν και οι δύο ομάδες παρόμοιες καταστάσεις.
Το Περιουσιακό είναι κεφαλαιώδους σημασίας για την επιτυχή ή αποτυχημένη έκβαση της διαδικασίας, και ουσιώδες ως προς τη στάση της κοινής γνώμης απέναντι στη διαδικασία καθαυτή, ένθεν κακείθεν της διαχωριστικής γραμμής.
Κάτι απολύτως φυσιολογικό, καθώς πρόκειται για ένα κεφάλαιο, το οποίο συνδέεται απόλυτα, όπως και το Εδαφικό, με την καθημερινότητα του μέσου Κύπριου. Στέγαση, εργασία, κοινωνικό περιβάλλον, δάνεια, οικονομική κατάσταση. Ολα όσα συνθέτουν, θα έλεγε κάποιος, τη «ζώνη ασφάλειας» του καθενός μας.
Η «Χαραυγή» επισκέφθηκε επηρεαζόμενους τόσο στα κατεχόμενα όσο και στις ελεύθερες περιοχές. Στα κατεχόμενα επισκεφθήκαμε τα ακριτικά χωριά Γερόλακκος, Σκυλλούρα, Φιλιά, Κατωκοπιά, Ζώδια και Μόρφου. Η επιλογή δεν ήταν τυχαία, καθώς οι περιοχές αυτές περιλαμβάνονταν πάντα στον κατάλογο ως υπό επιστροφή στην υπό ελληνοκυπριακή διοίκηση περιοχές. Μάλιστα, το τελευταίο διάστημα γίνεται αρκετή συζήτηση ιδιαίτερα για τη Μόρφου.
Στις ελεύθερες περιοχές επισκεφθήκαμε την τουρκοκυπριακή συνοικία της Λάρνακας όπου εκεί κατοικούν Ε/κ πρόσφυγες, οι οποίοι χρησιμοποιούν τ/κ περιουσίες ως κατοικίες ή ως επαγγελματικές μονάδες.
Αγνοια για τις θεραπείες του Περιουσιακού
Συμπέρασμα: Και στις δύο πλευρές οι πλείστοι των ενδιαφερομένων δεν έχουν γνώση και δεν είναι ενημερωμένοι για το τι έχει συμφωνηθεί μέχρι στιγμής στις συνομιλίες ή σε ποια σημεία υπάρχουν συγκλίσεις, τουλάχιστον στα σημεία που αφορούν το Περιουσιακό, την επιστροφή των εκτοπισμένων και τις θεραπείες που προτείνονται.
Φόβος για τον εθνικισμό
Ενα άλλο κοινό στοιχείο που εντοπίσαμε κατά τις επαφές μας και στις δύο πλευρές είναι οι ανησυχίες τους από την άνοδο του εθνικισμού και στις δύο κοινότητες. Οι συνομιλητές μας εξέφρασαν ανησυχίες για τις ενέργειες των εθνικιστών στις ελεύθερες περιοχές και την ατιμωρησία που επιδεικνύεται από το ίδιο το κράτος και την κυβέρνηση η οποία την ίδια ώρα καταβάλλει προσπάθειες για να λύσει το Κυπριακό.
Ανησυχία προκαλούν και οι κατά καιρούς δηλώσεις του Αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου του οποίου οι δηλώσεις τυγχάνουν ιδιαίτερης εκμετάλλευσης από τους Τ/κ εθνικιστές τον οποίο προβάλλουν ως πρότυπο εθνικισμού και εχθρότητας προς τους Τ/κ.
Την ίδια ώρα, στις ελεύθερες περιοχές υπάρχει ο φόβος για τους Γκρίζους Λύκους και άλλες εθνικιστικές δυνάμεις, οι οποίες ενδέχεται να αναλάβουν δράση σε περίπτωση λύσης του Κυπριακού και επιστροφής προσφύγων υπό τ/κυπριακή διοίκηση.
Ασφάλεια και Εγγυήσεις
Μια άλλη κοινή διαπίστωση και στις δύο πλευρές αποτελεί το κεφάλαιο της Ασφάλειας και των Εγγυήσεων. Και πάλι κοινή θέση είναι ότι με τη λύση δεν πρέπει να παραμείνει κανένας Τούρκος ή Ελληνας στρατιώτης στην Κύπρο.
Την ίδια ώρα όμως οι Ε/κ εκφράζουν ανησυχία από μια επανάληψη του παρελθόντος και πιθανή επέμβαση της Τουρκίας, ενώ οι Τ/κ εκφράζουν φόβους για επανάληψη περιστατικών που έγιναν από το 1964 – 74 με τις δολοφονίες και εξαφανίσεις Τ/κυπρίων.
Παρά τη θέση τους για μη παραμονή στρατού, οι Τ/κ δεν είναι αρνητικοί για την παρουσία ενός τμήματος τουρκικού στρατού για ένα χρονικό διάστημα, μέχρι να υπάρξει σιγουριά ότι όλα θα κυλήσουν ομαλά.
«Ολα είναι εδώ…»
Στη Μόρφου συναντήσαμε μια ομάδα Τουρκοκυπρίων στο καφενείο των δασκάλων της KTÖS. Ο συνταξιούχος Χασάν από τα Πολεμίδια, διπλώνοντας το τάβλι, θυμήθηκε τα Ελληνικά του.
Δεν ήταν αρνητικός στο θέμα της επιστροφής των Μορφιτών. Ωστόσο, όπως επεσήμανε, η επιστροφή Ελληνοκυπρίων στις κοινότητες γύρω από τη Μόρφου είναι ευκολότερη παρά στην ίδια την πόλη. Και ο λόγος, κατά τον ίδιο, είναι ότι στα γύρω χωριά η αναλογία Τουρκοκυπρίων και εποίκων είναι 50%-50%, ενώ στη Μόρφου είναι σε αναλογία 90% (Τ/κ) – 10% (έποικοι). Σύμφωνα με τον ίδιο είναι πιο εύκολο να φύγουν οι έποικοι, αφού είναι εντελώς ξένοι προς την Κύπρο παρά οι Τουρκοκύπριοι.
Ο ίδιος, είπε, δύσκολα θα εγκαταλείψει τον τόπο όπου διαμένει εδώ και 42 χρόνια, για να επιστρέψει στα Πολεμίδια. «Ολα είναι εδώ, εδώ δούλεψα, μεγάλωσα, έκανα οικογένεια. Είναι δύσκολο».
Στην τουρκοκυπριακή συνοικία της Λάρνακας ο Γιώργος Γεωργίου από τα Λιμνιά Αμμοχώστου και ο Γεώργιος Χαραλάμπους από τον Γαϊδουρά μάς είπαν περίπου τις ίδιες απόψεις. Δεν υπάρχει πρόβλημα να έρθουν οι νόμιμοι ιδιοκτήτες και να διεκδικήσουν την περιουσία τους, καθότι το θεωρούν ως κάτι το φυσιολογικό.
Το θέμα, τόνισαν, είναι να βρεθούν τέτοιες ρυθμίσεις να μην υπάρξουν αδικίες. Εξέφρασαν δε τη θέση ότι μπορεί να διεκδικηθούν περιουσίες εκατέρωθεν αλλά δεν σημαίνει ότι οπωσδήποτε οι ιδιοκτήτες θα επιστρέψουν πίσω για μόνιμη εγκατάσταση.
Ο Ρετζέπ που κατάγεται από την Αξίλου της Πάφου, αλλά έζησε στη Λεμεσό λέει ότι έκτισε σπίτι στη Λεμεσό το οποίο δεν πρόλαβε να χαρεί.
Σημειώνει ότι ο ίδιος θα ήθελε να εγκατασταθεί στη Λεμεσό, όμως, όπως είπε, υπάρχουν και αρκετοί οι οποίοι δεν θέλουν να εγκαταλείψουν τις περιοχές που διαμένουν τώρα, ιδιαίτερα στο διαμέρισμα Μόρφου.
Ούτε ο Οζτάν Χότζιας έχει πρόβλημα με την επιστροφή των Ελληνοκυπρίων στα σπίτια τους.
Αν και ο ίδιος δεν ξεκαθάρισε ακόμα αν θέλει να φύγει από τη Μόρφου ή να παραμείνει, διερωτάται ποιες διευθετήσεις θα γίνουν ώστε να μη νιώσει κανένας αδικημένος.
Η κυρία Μαρία από την Ασσια δηλώνει ότι θέλει να επιστρέψει στο χωριό της και να αξιοποιήσει την περιουσία της. Μάλιστα, όπως είπε, έχει κάνει και σχέδια γι’ αυτή την αξιοποίηση. Δεν είναι αρνητική στο να έρθει ο ιδιοκτήτης και να ζητήσει την περιουσία του, όμως θέτει θέμα αποζημίωσης των εξόδων που οι ίδιοι έκαναν στο σπίτι. Πιστεύει παράλληλα ότι οι ιδιοκτήτες δεν θα έρθουν για να κατοικήσουν. Ταυτόχρονα τονίζει ότι δεν θα είναι δίκαιο αν με την όποια διευθέτηση οι Τ/κ πάρουν τις περιουσίες τους, αλλά η ίδια και άλλοι Ε/κ να μην τις πάρουν. Δεν την ενοχλεί επίσης να επιστρέψει στην Ασσια υπό τ/κ διοίκηση.
Ο Γιάννος Μιλίτζιης από τη Λύση υπέδειξε ότι δεν γνωρίζει το χωριό του και ότι για τον ίδιο η γειτονιά του είναι η συγκεκριμένη περιοχή. «Η ζωή μας είναι στη Λάρνακα και όχι στη Λύση», τόνισε χαρακτηριστικά. Σε ό,τι δε αφορά την περίπτωση ανταλλαγής περιουσιών εκτίμησε ότι αυτή θα είναι δυσανάλογη αφού η αξία της γης στη Λάρνακα είναι μεγαλύτερη απ’ ό,τι θα είναι στη Λύση.
Σημαντικός ο χώρος εργασίας
Μια άλλη παράμετρος είναι αυτή της εργασίας. Και στις δύο πλευρές προβληματίζει αυτός ο παράγοντας. Ο Οζτάν Χότζιας από το Κτήμα, διατηρεί στη Μόρφου ένα μικρό μαγαζί γενικού εμπορίου. Εξυπηρετεί καθημερινά αρκετούς Ελληνοκύπριους πελάτες, με τους οποίους διατηρεί άριστες σχέσεις. Δεν μπορεί όπως είπε, να αφήσει στη μέση μια επιχείρηση 40 και πλέον χρόνων. Αφησε ωστόσο ανοικτό το ενδεχόμενο να παραχωρήσει το υποστατικό στον νόμιμο ιδιοκτήτη εάν συμφωνήσουν σε ένα λογικό ενοίκιο, για να μη χάσει τους πελάτες του.
Το ίδιο θέμα έθεσε και ένα άλλος Χασάν, από τη Λεμεσό αυτός, ο οποίος τόνισε ότι στις διαπραγματεύσεις και στις θεραπείες πρέπει να ληφθεί υπόψιν ο παράγοντας χώρος εργασίας διότι από αυτόν εξαρτάται η ζήση και των Ε/κ και των Τ/κ στους χώρους που κατοικούν τώρα.
Η Μαρία από την Ασσια σημείωσε ότι έχουν δραστηριοποιηθεί επαγγελματικά στο χώρο κατοικίας τους και διερωτήθηκε πώς θα υπάρξει διευθέτηση αυτού του θέματος.
Προβληματισμοί Βαρωσιωτών
Δύο Βαρωσιώτες, ο Φώτος Δημητρίου και ο Ευθύμιος Συμεού είναι ιδιοκτήτες χώρων εργασίας στην τ/κ συνοικία της Λάρνακας.
Ο πρώτος προβληματίζεται πώς θα διευθετηθεί το δικό του πρόβλημα αφού σε ένα κομμάτι της μικρής περιουσίας που διαθέτει στην Αμμόχωστο κτίστηκε μέρος ενός πανεπιστημίου. Πέραν τούτου, το σπίτι στο οποίο διέμεναν ήταν το πατρικό και σ’ αυτό διέμενε όλη η οικογένεια. «Πού θα επιστρέψω εγώ, αφού δεν έχω δικό μου σπίτι», διερωτήθηκε, προσθέτοντας ότι το σπίτι έχει μεταβιβαστεί στις αδελφές του.
Χωρίς να είναι αρνητικός στη λύση και στην επιστροφή των ιδιοκτητών στις περιουσίες τους ένθεν και ένθεν, τονίζει ότι θα πρέπει να δοθεί χρόνος στους χρήστες για να μη βρεθούν εξ απροόπτου. Προσθέτει ότι θέλει μια δίκαιη λύση από την οποία δεν θα αδικηθούν κάποιοι, ενώ κάποιοι άλλοι θα επωφεληθούν, δημιουργώντας έτσι νέες αδικίες. «Αν ο ιδιοκτήτης συμφωνήσει να αγοράσω το σπίτι, ευχαρίστως θα το κάνω εκτός κι αν η απαίτησή του είναι παράλογη» σημειώνει, θέτοντας την παράμετρο ότι το υποστατικό που κατέχει ως εργαστήριο ανήκει σε πολλούς ιδιοκτήτες και όχι σε έναν. Πώς θα γίνει διευθέτηση, διερωτήθηκε;
Από την πλευρά του ο Ευθύμιος Συμεού προβληματίζεται για το τι θα γίνει δεδομένου ότι, όπως είπε, ο ίδιος δεν διαθέτει κανένα περιουσιακό στοιχείο στην Αμμόχωστο για να προβεί σε ανταλλαγή.
Το μόνο περιουσιακό του στοιχείο είναι το συγκεκριμένο υποστατικό στη συνοικία.
Αλλη προσφυγοποίηση;
Η Ελενα Λεοντίου, νέα στην ηλικία, γεννήθηκε και μεγάλωσε στην τ/κ συνοικία. Οι γονείς της κατάγονται από την Εγκωμη Αμμοχώστου. Θεωρεί πως είτε το θέλουμε είτε όχι τα 42 χρόνια δημιούργησαν δεδομένα που δύσκολα ανατρέπονται και ότι οι όποιες θεραπείες προτείνονται θα είναι επώδυνες. «Σίγουρα θα υπάρξουν αδικίες», σημειώνει, τονίζοντας ότι η ίδια δεν θα ήθελε να προσφυγοποιηθεί από το χώρο που γεννήθηκε και μεγάλωσε. «Ακόμα και στην Εγκωμη να πάω θα είναι για μένα προσφυγοποίηση γιατί εδώ γεννήθηκα και μεγάλωσα», αναφέρει προσθέτοντας ότι με μια διευθέτηση μπορεί να ικανοποιηθεί το αίτημα των γονιών της για επιστροφή στην Εγκωμη, όμως για την ίδια τα πράγματα είναι αντίστροφα.
Στην περίπτωση που ο ιδιοκτήτης θα της επιτρέψει να μείνει στο σπίτι έναντι ενοικίου θα το αποδεχθεί με βαριά καρδιά, όπως ανέφερε, ενώ φοβερά επώδυνο θα είναι για την ίδια αν της ζητηθεί να εγκαταλείψει το σπίτι. Σημειώνει κι αυτή με τη σειρά της ότι έκαναν μεγάλα έξοδα και μπήκαν σε χρέη για να διορθώσουν την κατοικία και διερωτάται πώς θα υπάρξει θεραπεία αυτής της πτυχής.
Παρεμβάλλει κι έναν άλλο παράγοντα: Οτι αρκετά σπίτια έχουν γκρεμιστεί και στη θέση τους έχουν ανεγερθεί πολυκατοικίες.
Ο Γιάννος Μιλίτζιης από τη Λύση, νέος σε ηλικία δραστηριοποιήθηκε επαγγελματικά στη Λάρνακα διατηρώντας ένα κέντρο στην παραλιακή γραμμή της συνοικίας. Δηλώνει ότι το τελευταίο πράγμα που θα ήθελε να σκεφτεί είναι ότι θα χάσει το χώρο εργασίας της οικογένειας και τον κύκλο εργασίας, αφού όπως ανέφερε θα είναι πολύ δύσκολη η επαγγελματική επαναδραστηριοποίηση όταν επιστρέψουν στο χωριό.
Δεν επιστρέφει η νέα γενιά
Ο Χασάν από τα Πολεμίδια διερωτάται τι θα γίνει με τα παιδιά του που απασχολούνται επαγγελματικά στα κατεχόμενα.
Οι Γ. Γεωργίου και ο Γ. Χαραλάμπους γνωρίζουν από δική τους εμπειρία ότι τα παιδιά τους δεν θα επιστρέψουν στα χωριά τους, αφού έχουν κτίσει τις δικές τους ζωές στο χώρο της σημερινής κατοικίας, δηλώνοντας ότι «εμείς μπορεί να επιστρέψουμε, τα παιδιά μας όμως όχι».
Παρόμοιες απόψεις έχει και ο Ρετζέπ, ο οποίος δηλώνει ότι τα παιδιά του δημιούργησαν σπίτια και δουλειές στη Μόρφου και θα είναι πολύ δύσκολο μέχρι και αδύνατο να μετοικήσουν στη Λεμεσό ή την Πάφο.
Την ίδια άποψη έχει ο Χασάν από τη Λεμεσό που δηλώνει υπέρμαχος της λύσης και της ειρήνης. «Τα παιδιά μου είναι Μορφίτες», δηλώνει χαρακτηριστικά . «Οι δύο μου κόρες, 38 και 35 ετών, έχουν τη δουλειά τους στη Λευκωσία. Πού να βρουν δουλειά στη Λεμεσό;» Γι’ αυτό, εισηγείται το κτίσιμο μιας νέας Μόρφου, ώστε να μη διαταραχθεί η ζωή ούτε αυτών που διαμένουν ούτε αυτών που θα έρθουν.
Παρόμοιοι και οι προβληματισμοί της Μαρίας, η οποία σημειώνει ότι δεν πιστεύει πως τα παιδιά της θα εγκαταλείψουν τις εργασίες και τη ζωή τους στη Λάρνακα για να επιστρέψουν μαζί της στην Ασσια.
Ο Μουσταφά από την Αφάνεια διαχειρίζεται ένα καφενείο στο κέντρο του Γερολάκκου, μια κοινότητα στην οποία διαμένουν αρκετοί κρατικοί υπάλληλοι, αλλά και πολλοί έποικοι. Δεν έδειξε και τόσο ενθουσιώδης στο ενδεχόμενο επιστροφής στο χωριό του, ούτε από το ενδεχόμενο επιστροφής των νόμιμων κατοίκων του Γερολάκκου. Θέτοντας παράλληλα κι αυτός το θέμα της νέας γενιάς, η οποία θεωρεί τον Γερόλακκο ως γενέτειρα γη.
Οι Εγγυήσεις και οι εθνικιστές
Μια άλλη παράμετρος είναι αυτή της Ασφάλειας και των Εγγυήσεων.
Ο Χασάν από τα Πολεμίδια και ο συνονόματός του από τη Λεμεσό συνέδεσαν την παραμονή ή όχι του στρατού με τη δράση των γνωστών εθνικιστικών κύκλων, αλλά και των δηλώσεων του Αρχιεπισκόπου. Μπορεί όπως μας ανέφεραν να μην υπάρχει πλέον πόλεμος και φασαρίες, όμως στην ελληνοκυπριακή πλευρά υπάρχουν εθνικιστικές ομάδες, που δημιουργούν προβλήματα. Επεσήμαναν ότι η δράση των ελληνοκυπριακών ακραίων κύκλων είναι πιο επικίνδυνη, μιας και οι Γκρίζοι Λύκοι στα κατεχόμενα δεν ενοχλούν ούτε κάνουν ζημιές σε περιουσίες Ελληνοκυπρίων.
Οπως μας ανέφερε ο Χασάν από τη Λεμεσό, πάντοτε οι Τουρκοκύπριοι φοβούνταν τους Ελληνοκύπριους, καθώς ήταν πάντοτε η μεγαλύτερη κοινότητα.
Η Μαρία δήλωσε ότι δεν την ενοχλεί αν θα παραμείνει ένας αριθμός Τούρκων στρατιωτών, αρκεί όπως είπε να μην ενοχλούν και να μην υπάρξει ενδεχόμενο νέου πολέμου ή ταραχών μεταξύ ακραίων στοιχείων. Ο στρατός να είναι σε στρατόπεδα και όχι να ελέγχει περιοχές.
Γιώργος Γεωργίου και Γεώργιος Χαραλάμπους σημείωσαν ότι δεν έχουν πρόβλημα με τους Τ/κ ή τους Τούρκους, όμως δεν είναι θετικοί ως προς την παρουσία τουρκικού στρατού, εκτός κι αν θα είναι πάνω σε προσωρινή βάση.
Ως και είμαστε μόνοι μας στην Κύπρο…
Η Ελενα Λεοντίου δηλώνει αρνητική στην παρουσία τουρκικού στρατού, έστω και σε προσωρινή βάση. Οπως ανέφερε, η παρουσία στρατού θεωρητικά εξυπακούεται πάντοτε μια ανασφάλεια και τον κίνδυνο ότι ανά πάσα στιγμή μπορεί να γίνει οποιαδήποτε σύγκρουση.
Σημειώνει παράλληλα «νιώθω ότι δεν έχουμε την παιδεία για λύση, δεν είμαστε έτοιμοι για λύση. Συμπεριφερόμαστε λες και είμαστε μόνοι μας στην Κύπρο. Είναι λάθος το ότι δεν έχουμε ετοιμαστεί και περιμένουμε να μάθουμε και να έχουμε άποψη την παραμονή της λύσης. Μεγάλη ευθύνη φέρουν οι γονείς και η εκπαίδευση».
Ο δε Μουσταφά ανέτρεξε στις μαύρες δεκαετίες του κυπριακού προβλήματος, υποστηρίζοντας ότι τα μυαλά των Ελληνοκυπρίων συνεχίζουν να σκέφτονται με τις λογικές της ένωσης και της ΕΟΚΑ. Αυτά, είπε, μαθαίνουν τα παιδιά από τα σχολικά βιβλία.
Aκολουθήστε μας στο Google News
Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy
