Πραξικόπημα 1974: Ο «Αλέξανδρος εισήλθε εις νοσοκομείο»

 

του Νιαζί Κιζίλγιουρεκ

Τη ροή της σύγχρονης κυπριακής ιστορίας θα άλλαζε μια συνθηματική φράση που περιλάμβανε το μήνυμα του ταξίαρχου Γεωργίτση της ΕΛΔΥΚ προς το ελληνικό ΓΕΕΘΑ στις 8:17 το πρωινό της 15ης Ιουλίου του 1974: «Aλέξανδρος εισήλθε εις νοσοκομείο». Η κωδικοποιημένη φράση, γνωστή μόνο σε μερικά πρόσωπα εντός του στρατιωτικού καθεστώτος, σήμαινε «το πραξικόπημα στην Κύπρο έχει ξεκινήσει». Όπως είχε προκαθοριστεί, η επικοινωνία θα συνεχιζόταν ανάλογα με την «πορεία της ασθένειας». Αν όλα πήγαιναν κατ’ ευχήν τότε θα διαβιβαζόταν το σήμα «Αλέξανδρος πάει καλά», σε αντίθετη περίπτωση το μήνυμα θα άλλαζε σε «Αλέξανδρος ασθενεί βαρέως». Ο «Αλέξανδρος» «ανάρρωσε» ταχύτερα του αναμενομένου, εκπληρώνοντας τον στόχο του εντός δύο ωρών και αφήνοντας πίσω του 98 νεκρούς.

Στην πραγματικότητα, το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου δεν συνιστούσε αναπάντεχο γεγονός. Με την ανατροπή του Παπαδόπουλου από τον μανιακό αντικομμουνιστή και εχθρικά διακείμενο στον Μακάριο συνταγματάρχη Δημήτριο Ιωαννίδη τον Νοέμβριο του 1973, το πραξικόπημα αποτελούσε θέμα χρόνου. Με την άνοδό του στην αρχηγία της ελληνικής Χούντας, ο Ιωαννίδης προχώρησε σε πρωτόκολλο συνεργασίας με την ΕΟΚΑ Β’, η οποία ήδη από το 1972 είχε τροχοδρομήσει ενέργειες που απέβλεπαν στην ανατροπή του Αρχιεπισκόπου. Το εν λόγω πρωτόκολλο επιτάχυνε τις αντιμακαριακές ενέργειες και πολλαπλασίασε τις προβοκάτσιες και τις δολοφονίες.

Το πραξικόπημα ξεκίνησε με την επίθεση αρμάτων της Εθνικής Φρουράς κατά του προεδρικού μεγάρου καθ’ υπόδειξη της ελληνικής Χούντας. Οι επιχειρήσεις στις περιοχές όπου συμμετείχε ενεργά η ΕΟΚΑ Β’ δεν συνάντησαν μεγάλη αντίσταση. Βραχύβια αντίσταση υπήρξε και στη γενέτειρα του Μακαρίου Πάφο αλλά και στη Λεμεσό από δύο περίπου χιλιάδες αντιστασιακούς που είχαν έλθει από την Πάφο. Στις βραδινές συγκρούσεις της 15ης Ιουλίου σκοτώθηκαν περίπου 30-40 άτομα. Οι αφοσιωμένοι στον Μακάριο αντιστασιακοί, ο «στρατός της Πάφου» όπως τους αποκάλεσε ο ίδιος, επέστρεψαν στην Πάφο το πρωί της 16ης Ιουλίου, μετά την ήττα που υπέστησαν το προηγούμενο βράδυ. Η ήττα τους σηματοδοτούσε την κατάρρευση και του τελευταίου μετώπου αντίστασης.

Παρ’ όλες τις ενδείξεις που, ήδη από τις αρχές του 1974, προμήνυαν το επερχόμενο πραξικόπημα, ο Μακάριος αρνούνταν να πιστέψει ότι θα συνέβαινε κάτι τέτοιο. Ήταν βέβαιος ότι, σε περίπτωση πραξικοπηματικής ενέργειας, η Τουρκία θα πραγματοποιούσε απόβαση στο νησί και, επομένως, καμιά ελληνική κυβέρνηση δεν θα αποτολμούσε ένα τέτοιο εγχείρημα. Κατά ειρωνεία της τύχης, ο Μακάριος θεωρούσε την πιθανή επέμβαση της Τουρκίας ως την «εξωτερική απειλή» που τον θωράκιζε έναντι κάθε προσπάθειας ανατροπής του. Ο Αρχιεπίσκοπος είχε την πεποίθηση ότι Έλληνες και Ελληνοκύπριοι θα έσπευδαν να συνταχθούν σε ένα ενιαίο μέτωπο για να αντιμετωπίσουν «σύσσωμοι, ως ενιαίο έθνος» την τουρκική απειλή. Μάλιστα, η προσκείμενη στον Μακάριο εφημερίδα Απογευματινή, απευθυνόμενη στην ελληνική Χούντα στις 5 Ιουλίου 1974, έγραφε για τη «χρυσή ευκαιρία» που μια ενδεχόμενη πραξικοπηματική ενέργεια θα πρόσφερε στην Τουρκία για εισβολή στο νησί. Την πεποίθηση του Μακαρίου ότι ο τουρκικός κίνδυνος ήταν αποτρεπτικός για κάθε πρωτοβουλία ανατροπής του θα επιβεβαίωνε και ένα κείμενο που δημοσιεύθηκε στην ελληνική εφημερίδα Το Βήμα στις 24 Ιουλίου 1977, λίγο πριν τον θάνατό του: «Δεν μπορούσα ποτέ να διανοηθώ ότι ήταν δυνατόν να μου συμβεί τέτοιο κακό. Σκεπτόμουν ακόμα και τα επακόλουθα του πραξικοπήματος. Δεν είχα αμφιβολία ότι η Τουρκία θα έβρισκε αφορμή να εισβάλει στην Κύπρο μετά το πραξικόπημα».

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy