Πρόεδρος Ανωτάτου στη «Χ»: Ιδιαίτερα ανησυχητική η καθυστέρηση απονομής δικαιοσύνης

Παρ’ όλο που το επίπεδο της απόδοσης δικαιοσύνης στην Κύπρο είναι υψηλό, όπως έχει διαπιστωθεί και από τους θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κατά τις ενταξιακές μας διεργασίες, εντούτοις οι καθυστερήσεις που παρατηρούνται στην απονομή της δικαιοσύνης είναι ιδιαίτερα ανησυχητικές, τονίζει σε συνέντευξή του στη «Χαραυγή» ο πρόεδρος του Ανωτάτου Δικαστηρίου, Αντώνης Λιάτσος.

Αναγνωρίζει ότι τον τε­λευταίο καιρό η δικαιοσύνη βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, λόγω των μεγάλων μεταρρυθμίσεων που λαμβάνουν χώρα στον τομέα της Δικαιοσύνης.

Η αποτελεσματικότητα και η ποιότητα του δικαιοδοτικού έργου και ο τρόπος άσκησης των αρμοδιοτήτων των δι­καστικών οργάνων είναι άμεσα συνυφασμένα με την καθημερινότητα του πολίτη, αφού επιδρούν καθοριστικά στα ανθρώπινα δικαιώμα­τα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες του.

Είναι κυρίως γι’ αυτούς τους λόγους, πρόσθεσε, αλλά ακόμη και ως μορφή λογοδοσίας προς τους πολίτες, που η Δικαιοσύνη, ως ο βασικός εγγυητής του δημοκρατικού χαρακτήρα κάθε σύγχρονου πολιτεύματος, οφείλει να διατηρεί ανοικτούς δίαυλους επικοινωνίας με την κοινωνία των πολιτών, από τους οποίους εκπορεύεται και χάριν των οποίων απονέμεται.

Συνέντευξη στον Μιχάλη Μιχαήλ

Κύριε Λιάτσο, σε ποιο επίπεδο βρίσκεται σήμερα η κυπριακή Δικαιοσύνη; Πώς το αξιολογείτε;

Είναι ευρέως αποδεκτό ότι το επίπεδο δικαι­οσύνης στην Κύπρο είναι υψηλό. Αυτό έχει δια­πιστωθεί και από τους θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κατά τις ενταξιακές μας διεργασίες. Η πλήρης και συνταγματικά κατοχυρωμένη αρχή της δικαστικής ανεξαρτησίας στην Κύπρο, και η ύπαρξη ενός αμερόληπτου και έντιμου Δικαστι­κού Σώματος παρέχουν τα εχέγγυα για δίκαιη και αποτελεσματική απονομή της δικαιοσύνης και διασφαλίζουν το κράτος δικαίου. Εντούτοις, η καθυστέρηση στην απονομή της δικαιοσύνης είναι δυνατόν να δημιουργήσει την εντύπωση ότι η τελική δικαίωση δεν αποκαθιστά πλήρως τη δικαιοσύνη. Είναι ακριβώς για αυτόν το λόγο που αρκετές μεταρρυθμιστικές τομές μας, μέσα στο όλο πλαίσιο των πολυσύνθετων μεταρρυθ­μιστικών έργων που υλοποιούνται, αφορούν και έχουν ως στόχο μεταξύ άλλων και τη βελτί­ωση της ταχύτητας απονομής της δικαιοσύνης.

Λέγεται ότι δικαιοσύνη που δεν αποδί­δεται στην ώρα της δεν είναι δικαιοσύνη. Ποια είναι τα πιο σημαντικά προβλήματα που αφορούν την καθυστέρηση στις εκδι­κάσεις υποθέσεων, σε ό,τι αφορά το Ανώ­τατο Δικαστήριο;

Στη χώρα μας, η καθυστέρηση στην απονο­μή της δικαιοσύνης είναι ιδιαίτερα ανησυχη­τική σε ό,τι αφορά τις υποθέσεις αστικής και διοικητικής φύσης. Σοβαρά προβλήματα κα­θυστέρησης εντοπίζονται και στο επίπεδο της εκδίκασης εφέσεων στο Ανώτατο Δικαστήριο.

Η καθυστέρηση στην απονομή της δικαιο­σύνης είναι ένα φαινόμενο που παρατηρείται σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένων κρα­τών-μελών της ευρωπαϊκής μας οικογένειας.

Στη χώρα μας, τα πενιχρά μέσα που η Πο­λιτεία, για σειρά ετών, παρείχε στη δικαιοσύνη, σε συνδυασμό με τον μεγάλο όγκο υποθέσεων που καταχωρήθηκαν αμέσως μετά την κρίση του Χρηματιστηρίου, περί το 2000, και την κα­τάρρευση του τραπεζικού συστήματος το 2013, συνιστούν τους κύριους λόγους πρόκλησης των υπό συζήτηση καθυστερήσεων.

Υπάρχει τρόπος να βελτιωθεί η ταχύτη­τα της απονομής δικαιοσύνης;

Προς αντιμετώπιση της ανοικτής αυτής πληγής στο σώμα της Δικαιοσύνης, το Ανώτατο Δικαστήριο τα τελευταία δέκα σχεδόν χρόνια προώθησε και έλαβε σειρά από μέτρα. Έχο­ντας την αμέριστη συμπαράσταση του κράτους κατέστη δυνατή η ίδρυση δύο νέων Δικαστη­ρίων, του Διοικητικού και του Διεθνούς Προ­στασίας, δρομολογήθηκε η σύσταση Εμπορικού Δικαστηρίου και Ναυτοδικείου, αυξήθηκαν οι θέσεις Δικαστών, προωθήθηκε η αναθεώρηση των Θεσμών Πολιτικής Δικονομίας στο πρότυ­πο των σύγχρονων αγγλικών Κανονισμών και υιοθετήθηκαν όλες οι εισηγήσεις για τη «Γενι­κή Μεταρρύθμιση των Δικαστηρίων», έργο που χρηματοδοτήθηκε από την ΕΕ και ολοκληρώ­θηκε με την παράδοση της Έκθεσης των Ιρλαν­δών εμπειρογνωμόνων, η οποία εδράζεται στην εμπειρία άλλων χωρών στον υπό συζήτηση το­μέα. Περαιτέρω, η ίδρυση τμήματος μεταρρύθ­μισης, καθώς επίσης και η επίσημη λειτουργία της Σχολής Δικαστών Κύπρου, τον Αύγουστο του 2020, βοήθησαν τα μέγιστα στην προώ­θηση των μεταρρυθμιστικών τομών και στην ετοιμασία προγραμμάτων εκπαίδευσης τόσο σε Δικαστές, όσο και στο υπόλοιπο προσωπικό των Δικαστηρίων και σε δικηγόρους, σε ετήσια βάση. Η εφαρμογή του ενδιάμεσου ηλεκτρονι­κού συστήματος (i-justice) και η αναμενόμενη ολοκλήρωση της Ηλεκτρονικής Δικαιοσύνης (e-justice), θα οδηγήσουν σε μια νέα εποχή, με ευεργετικά αποτελέσματα ως προς την επιτά­χυνση απονομής της Δικαιοσύνης. Ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δοθεί στη στελέχωση των Δικαστηρίων με το απαραίτητο προσωπικό, στην κάλυψη των στεγαστικών αναγκών, πρώ­τιστα σε ό,τι αφορά το Επαρχιακό Δικαστήριο Λευκωσίας και στην παροχή, ιδίως στους πρω­τόδικους Δικαστές, των απαραίτητων μέσων προς διευκόλυνση της αποστολής τους.

Υπάρχουν σκέψεις από το Ανώτατο Δι­καστήριο για να συσταθούν εξειδικευμένα δικαστήρια, όπως είναι το οικογενειακό, το εμπορευματοδικείο και άλλα;

Η εκκαθάριση των καθυστερημένων υπο­θέσεων είναι το στοίχημα που πρέπει να κερ­δηθεί, προκειμένου να τελεσφορήσει το έργο της μεταρρύθμισης. Η αντιμετώπιση του κο­λοσσιαίου αυτού έργου αποτέλεσε αντικείμενο πολύχρονης μελέτης από το Ανώτατο Δικαστή­ριο. Κρίθηκε ότι η παραδοσιακή διαχείριση των υποθέσεων αυτών είναι αδύνατο να οδηγήσει στην εκκαθάρισή τους. Μέσα σε αυτά τα πλαί­σια αναζητήθηκαν καινοτόμες λύσεις, μεταξύ των οποίων και η δημιουργία μιας πρόσθετης ομάδας Δικαστών, αποτελούμενης από αριθμό αφυπηρετησάντων δικηγόρων, σχετικός κατά­λογος των οποίων έχει ήδη αποσταλεί από τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο. Απομένει ο διορισμός κάποιων από αυτών, αφού βεβαίως προηγηθεί η έγκριση των σχετικών κονδυλίων από το αρμόδιο Υπουργείο και αφού προηγου­μένως διασφαλισθεί το αμερόληπτο της δικής τους συμμετοχής.

Στην επιτάχυνση απονομής της Δικαιοσύ­νης θα συντείνει σε μεγάλο βαθμό η υιοθέτηση και εφαρμογή εναλλακτικών μορφών επίλυσης διαφορών, όπως για παράδειγμα διαιτησία και διαμεσολάβηση. Προς την κατεύθυνση αυτή, το Ανώτατο Δικαστήριο, σε πρόσφατη συνε­δρία του, συμφώνησε κατ’ αρχήν με την εισα­γωγή της διαδικασίας ODR (Online Dispute Resolution), υπό την αίρεση βεβαίως της έγκρι­σης ασφαλούς, κανονιστικού δικτύου λειτουρ­γίας της. Πλην όμως παρατηρείται απροθυμία των εμπλεκόμενων μερών προς αναζήτηση δι­ευθέτησης των μεταξύ τους διαφορών σε άλλα πλαίσια από την προσφυγή στο Δικαστήριο. Οι λόγοι θα πρέπει να προβληματίσουν. Έχω την άποψη ότι σημαντικός παράγοντας είναι η απουσία ενημέρωσης των πολιτών, αλλά και η προσπάθεια που πρέπει να γίνει προς την κα­τεύθυνση δημιουργίας αξιόπιστου συστήματος εναλλακτικής επίλυσης διαφορών, προκει­μένου να εμπεδωθεί το απαραίτητο αίσθημα εμπιστοσύνης στους εμπλεκόμενους πολίτες και όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη.

Επιπλέον, το Ανώτατο Δικαστήριο έχοντας πλήρη επίγνωση των δεδομένων και της ση­μασίας που ενέχει στην επιτυχία του όλου μεταρρυθμιστικού έργου η εξάλειψη των κα­θυστερημένων υποθέσεων (backlog), ανέθεσε στον πρώην πρόεδρο του Ανωτάτου Δικαστη­ρίου, κ. Στέλιο Ναθαναήλ, -προς τον οποίο, με την ευκαιρία, εκφράζω για ακόμα μία φορά τις ευχαριστίες μου για την προθυμία και την αγα­στή συνεργασία μας- την ευθύνη συντονισμού της προσπάθειας εκδίκασης των πιο πάνω υπο­θέσεων. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια τέθηκαν σε εφαρμογή οι καινοτόμες λύσεις που έχω προ­αναφέρει και προωθείται σειρά άλλων εισηγή­σεων.

Τον περασμένο Ιούλιο αποφασίστηκε η μεταρρύθμιση στη Δικαιοσύνη σε ανώτα­το επίπεδο. Πού βρίσκεται η πορεία εφαρ­μογής της μεταρρύθμισης;

Η ψήφιση των Μεταρρυθμιστικών της Δι­καιοσύνης Νόμων το καλοκαίρι του 2022, επέφερε τη λειτουργία μιας νέας δικαστηρια­κής διάρθρωσης, η οποία αναμένεται να ολο­κληρωθεί την 1.7.2023, με την καθίδρυση στη Δημοκρατία δύο νέων ανώτατων δικαστικών οργάνων και ενός Δευτεροβάθμιου Εφετείου. Απαραίτητη, βεβαίως, προϋπόθεση επιτυχίας είναι η στελέχωση τόσο των δύο Ανωτάτων Δικαστηρίων, όσο και του Εφετείου, με καθόλα άξιους Δικαστές. Στις 30.12.2022 ο πρόεδρος της Δημοκρατίας διόρισε τον πρόεδρο και τους Δικαστές του Ανωτάτου Συνταγματικού Δικα­στηρίου και του νέου Ανωτάτου Δικαστηρίου. Οι κενές θέσεις και στα δύο Ανώτατα Δικαστή­ρια πληρώθηκαν από τον Πρόεδρο της Δημο­κρατίας, αφού προηγουμένως έλαβε υπόψιν τις σχετικές εισηγήσεις του μεταβατικού Γνωμοδο­τικού Συμβουλίου, οι οποίες είναι, εκ του Νό­μου, συμβουλευτικού χαρακτήρα. Περαιτέρω, το μεταβατικό Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο προχώρησε, στις 30.1.2023, στη στελέχωση του Εφετείου με το διορισμό 16 νέων μελών.

Επιπρόσθετα, ετοιμάστηκαν και εγκρίθηκαν οι νέοι κανονισμοί λειτουργίας των υπό ίδρυση Δικαστηρίων, προετοιμάζονται τα Πρωτοκολ­λητεία για το διαχωρισμό των υποθέσεων και έχουν γίνει ήδη συναντήσεις με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, συμπεριλαμβανομέ­νων των αρμόδιων Υπουργείων και Κρατικών Υπηρεσιών, προκειμένου να τροχιοδρομηθεί και να διασφαλιστεί η έγκαιρη τοποθέτηση του απαραίτητου προσωπικού, αλλά και η παροχή των αναγκαίων μέσων προς ομαλή έναρξη λει­τουργίας των υπό αναφορά Δικαστηρίων, την 1.7.2023. Αντιλαμβάνεστε το πολυεπίπεδο των διεργασιών και τα πιεστικά χρονικά όρια προς ολοκλήρωσή τους.

Η ανάγκη για την εμπιστοσύνη του κοινού στο Δικαστικό Σύστημα είναι ζωτικής σημασίας για κάθε κοινωνία

Ποια είναι η δική σας άποψη σε ό,τι αφορά τα ζητήματα ασυμβίβαστου για τις υποθέσεις που Δικαστές εκδικάζουν υποθέσεις τις οποίες χειρίζονται δικηγο­ρικά γραφεία και παρουσιάζονται δικη­γόροι, οι οποίοι έχουν συγγένεια πρώ­του βαθμού με τους Δικαστές;

Οι Δικαστές, σε ό,τι αφορά τις αποφάσεις τους και τη διαδικασία λήψης αυτών, πρέπει να είναι και να φαίνονται ότι είναι αμερόλη­πτοι, ήτοι απαλλαγμένοι από οποιεσδήποτε προκαταλήψεις, είτε στο υποκειμενικό, είτε στο αντικειμενικό σκέλος. Οι εγγυήσεις αυ­τές κατοχυρώνονται και θωρακίζονται από το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, τις αποκρυσταλλωμένες δεσμευτικές αρχές της νομολογίας μας και από τον Οδηγό Δικαστι­κής Συμπεριφοράς του 2019.

Δεν υπάρχει περίπτωση εκδίκασης υπο­θέσεων από Δικαστή όπου συγγενικό του πρόσωπο εμφανίζεται ως δικηγόρος ή διά­δικος. Συγκεκριμένα, η Δικαστική Πρακτική, ημερομηνίας 17.3.1988, όπως αυτή τροπο­ποιήθηκε με μεταγενέστερες αποφάσεις του Ανωτάτου Δικαστηρίου, διαφυλάττει, μαζί με την πάγια νομολογία μας, το αμερόληπτο της δικαστικής διαδικασίας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο και, ακόμη, προς αποκλεισμό οποιασ­δήποτε πιθανότητας σύγκρουσης συμφερό­ντων ο Δικαστής εξαιρείται όταν ενώπιόν του εμφανίζεται δικηγόρος μέλος της οικογένειάς του, υπό την ευρύτητα που δόθηκε στον όρο «οικογένεια του Δικαστή», αλλά και δικηγό­ροι οι οποίοι είναι εργοδότες ή εργοδοτούμε­νοι ή συνέταιροι ή δικηγόροι που εργάζονται κάτω από την ίδια επαγγελματική στέγη με τον δικηγόρο αυτό. Με την 4η τροποποίηση του Οδηγού Δικαστικής Συμπεριφοράς, η Δι­καστική αυτή Πρακτική, ενσωματώθηκε πλή­ρως στον Οδηγό και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του.

Ο Οδηγός Δικαστικής Συμπεριφοράς υιο­θετήθηκε το 2019 και αναθεωρήθηκε μέχρι σήμερα πέντε φορές για σκοπούς περαιτέρω βελτίωσης και εμπλουτισμού του. Περιέχει βασικές κατευθυντήριες αρχές δικαστικής συμπεριφοράς προς ενίσχυση της Δικαστικής Ακεραιότητας. Οι κατευθυντήριες γραμμές του Οδηγού είναι δεσμευτικές, αποτελούν την πεμπτουσία της δικαστικής συμπεριφο­ράς και παράβασή τους μπορεί να οδηγήσει σε πειθαρχική ευθύνη.

Ποια θεωρείτε την πιο δύσκολη υπό­θεση που χειρίστηκε το Ανώτατο Δικα­στήριο επί δικής σας προεδρίας;

Για τους Δικαστές όλες οι υποθέσεις είναι σημαντικές, αφού πίσω από καθεμία από αυ­τές υπάρχουν συμπολίτες μας, για τους οποί­ους το αποτέλεσμα της δικαστικής κρίσης, πολλές φορές, επιδρά καταλυτικά στη ζωή τους. Σίγουρα κάποιες από τις υποθέσεις, λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους και της ευρύτερης επίδρασής τους, αφήνουν το αποτύπωμά τους στην κοινωνία, στη νο­μολογία αλλά και στην εύρυθμη λειτουρ­γία της Πολιτείας. Υπό το πρίσμα αυτό, θα ξεχώριζα δύο πρόσφατες αποφάσεις της Πλήρους Ολομέλειας του Ανω­τάτου Δικαστηρίου (Πρόεδρος της Δημοκρατίας ν. Βουλής των Αντι­προσώπων, Προσφυγή Αρ. 1/2022, ημερ. 20.7.2022 και Γενικός Εισαγ­γελέας της Δημοκρατίας ν. Βουλής των Αντιπροσώπων, Προσφυγή Αρ. 4/2021, ημερ. 24.1.2022), στο επίκεντρο των οποίων ήταν το Άρθρο 139 του Συντάγματος, που αφορά σε σύγκρουση ή αμφισβήτηση εξουσίας μεταξύ οργάνων της Δημοκρατίας. Στην πρώτη, κρίθηκε ότι δεν νοείται η εκ μέρους του Προέδρου της Δημοκρατίας εκ των υστέρων αμφισβήτηση, επιλεκτικά, ως αντισυνταγματικών, προνοιών του νόμου τον οποίο είχε υπογράψει προηγουμένως προς δημοσίευση στην Επίσημη Εφημερίδα. Στη δεύτερη, κρίθηκε ότι απόφαση της Βουλής των Αντιπροσώπων, για δημοσίευση πορί­σματος ερευνητικής επιτροπής, παραβίαζε τις συνταγματικά κατοχυρωμένες εξουσίες του Γενικού Εισαγγελέα και έπληττε τις αποκλει­στικές αρμοδιότητές του και το ανέλεγκτο της εξουσίας του, όπως κατοχυρώνεται από τα Άρθρα 112-114 του Συντάγματος.

Αποτελεί διαπίστωση ότι τα τελευταία χρόνια έχει πληγεί η αξιοπιστία των θε­σμών του κράτους. Αυτό έχει επηρεάσει και τον τομέα της Δικαιοσύνης; Πώς μπορεί να αποκατασταθεί η τραυματι­σμένη εμπιστοσύνη των πολιτών προς τους θεσμούς και το κράτος δικαίου;

Το κύρος των θεσμών συναρτάται άμεσα με τη διαφάνεια στη λειτουργία τους, τη λο­γοδοσία, αλλά ιδίως με τη συμπεριφορά και το ειδικό βάρος των προσώπων που τους εκ­προσωπούν. Οι επικεφαλής τους θα πρέπει να ανταποκρίνονται στα υψηλότερα πρότυπα ευγένειας και σεβασμού, με πλήρη συναί­σθηση ότι το τίμημα του μεγαλείου είναι η ευθύνη. Κατά προέκταση, βαρύνονται με τη θεσμική υποχρέωση να ηγούνται διά του πα­ραδείγματος, έχοντας πάντοτε κατά νουν ότι ο νόμος καθορίζει τα ελάχιστα, χαμηλότερα επίπεδα συμπεριφοράς και η ηθική τα υψη­λότερα.

Η ανάγκη για την εμπιστοσύνη του κοινού στο Δικαστικό Σύστημα είναι ζωτικής σημασίας για κάθε κοινωνία. Έχω χρέος, υπό την ιδιό­τητά μου, να σας διαβεβαιώσω για τον απόλυτο σεβασμό όλων των δι­καστικών λειτουργών στις θεσμικές εγγυήσεις της ανεξαρτησίας, της αμεροληψίας και της ακεραιότητας της Δι­καιοσύνης. Το Δικαστικό Σώμα της Κύπρου απέδειξε, διαχρονικά, ότι έχει πλήρη συναί­σθηση του βάρους του λειτουργήματός του.

Ποια είναι η άποψή σας για τη συ­μπερίληψη των Δικαστών στη λίστα των ελεγχόμενων προσώπων για τη διαφθο­ρά, καθώς και για τα θέματα μισθοδοσίας και συντάξεων των Δικαστών;

Τονίζω, προς επιβεβαίωση, ότι δεν παρου­σιάστηκε κανένα ίχνος διαφθοράς, οποιασ­δήποτε μορφής, στην ιστορική διαδρομή της Κυπριακής Δικαιοσύνης. Αντιθέτως, η συ­μπεριφορά των λειτουργών της, ιδιωτική και δημόσια, χαρακτηρίζεται από ανώτερο ήθος, ευπρέπεια και εντιμότητα.

Το Ανώτατο Δικαστήριο, δεδομένης της νομολογίας ότι η έκδοση Κανονισμού, με τον οποίο ρυθμίζεται η υποβολή δήλωσης περιουσιακών στοιχείων από τους δικαστι­κούς λειτουργούς στο πλαίσιο του πόθεν έσχες, εμπίπτει στην αποκλειστική αρμο­διότητα και δικαιοδοσία της Δικαστικής Εξουσίας, προχώρησε στη σύσταση Επιτρο­πής, η οποία υπέβαλε εισήγηση για ετοιμα­σία σχετικού Κανονισμού και η οποία έγινε αποδεκτή από το Ανώτατο Δικαστήριο. Ο Κανονισμός βρίσκεται στο στάδιο της προε­τοιμασίας του και θα δημοσιευτεί το προσε­χές διάστημα.

Η δικαστική ανεξαρτησία δεν απονέμεται ως προσωπικό προνόμιο του Δικαστή, αλλά ασκείται προς όφελος του λαού. Συνεπώς, η ανεξαρτησία αλλά και η ποιότητα της Δικα­στικής Λειτουργίας αποτελούν απαραίτητη εγγύηση σε ένα κράτος δικαίου. Διαφυλάσ­σονται, μεταξύ άλλων, και από τον τρόπο διορισμού των Δικαστών, τη μονιμότητα αυ­τών, τη διοικητική αυτονομία της Δικαστικής Εξουσίας, αλλά και από την οικονομική της ανεξαρτησία. Όλα αυτά συνιστούν ένα ισχυρό πλέγμα, προκειμένου η δικαιοσύνη να είναι σε θέση να εκπληρώνει το αυτονόητο χρέος της προς τους πολίτες και την κοινωνία, απε­ρίσπαστη από οποιεσδήποτε παρεμβάσεις, αλλά και θωρακισμένη έναντι οποιωνδήποτε κρουσμάτων διαφθοράς.

Τρόπος ζωής από τα νεανικά μου χρόνια, γυμναστική και καθημερινό περπάτημα

Κύριε Λιάτσο, ποια είναι τα προσω­πικά σας ενδιαφέροντα; Πώς αξιοποιεί­τε τον ελεύθερό σας χρόνο;

Σεβόμενος τους περιορισμούς που το ίδιο το αξίωμά μου επιβάλλει, θεωρώ ότι είναι σημαντικό και προς αυτή την κατεύθυνση να λειτουργώ, να έχω όσο το δυνατό μεγα­λύτερη επαφή με την κοινωνία και τους συμπολίτες μας. Στα πλαίσια αυτά προσπα­θώ να ενημερώνομαι σε βάθος για τις τρέ­χουσες εξελίξεις στη χώρα μας, αλλά και ανά το παγκόσμιο, μελετώντας σχετι­κή αρθρογραφία, παρακολουθώντας ενημερωτικές εκπομπές και συζητώ­ντας. Επίσης, η παρακολούθηση αθλητικών γεγονότων και η γυμναστική, πιο πολύ, τελευταία, το καθημερινό περπάτημα, είναι για εμένα τρόπος ζωής από τα νεανικά μου χρόνια. Αγαπημένη συνήθεια που με αναζωογονεί και με αποφορτίζει από την ένταση της ημέρας.