Του Μιχάλη Μιχαήλ
Μέσα στην οξυμένη κατάσταση που δημιουργήθηκε σε Κύπρο και Ελλάδα με πρωταγωνιστή τον Γρίβα, και μετά τα όσα συνέβαιναν και στην ίδια την Κύπρο, ήρθαν να προστεθούν και πληροφορίες για εκδήλωση ανατρεπτικής ενέργειας από πλευράς Γρίβα ή φιλογριβικών ομάδων εναντίον του Μακαρίου.
Οι πληροφορίες έφταναν στον Μακάριο από διάφορες πλευρές και ο Μακάριος είχε πειστεί ότι όντως υπήρχε πρόθεση για κίνηση εναντίον του. Παράλληλα έγινε γνωστή και η ίδρυση της οργάνωσης (Κυπριακό Ενωτικό Μέτωπο) το οποίο δεν φαινόταν να είχε και τόσο αγαθές κινήσεις.
Ήδη κυκλοφορούσαν φήμες για προετοιμασία ένοπλων ομάδων από πρώην στελέχη της ΕΟΚΑ. Αυτά, μαζί με την επιστολή Κυριακίδη, αύξησαν την ένταση.
2. Η εφημερίδα «Έθνος» της Κύπρου γράφει πρωτοσέλιδα στις 6 Αυγούστου 1959 για την απόφαση του Γρίβα να ιδρύσει πολιτικό κόμμα που θα αντιπολιτεύεται την ελληνική κυβέρνηση.
Η προειδοποίηση Φουτ για επικείμενο πραξικόπημα
Ο Μακάριος στις 13 Αυγούστου βρισκόταν στην Μονή Κύκκου για να περάσει εκεί τη γιορτή της 15ης Αυγούστου. Μαζί του βρίσκονταν και στελέχη του ΕΔΜΑ.
Στον Κύκκο εμφανίστηκε ξαφνικά ο βρετανός κυβερνήτης Σερ Χιου Φουτ ο οποίος ζήτησε επειγόντως να δει τον Μακάριο.
Σύμφωνα με αξιόπιστους μάρτυρες, διαβίβασε πληροφορίες των αγγλικών αρχών ότι την επομένη θα γινόταν πραξικόπημα με στόχο την εκκαθάριση εκείνων των οποίων τα ονόματα βρίσκονταν στον κατάλογο προγραφών , στον οποίο αναφερθήκαμε σε προηγούμενο σημείωμα.
Ο Α. Παυλίδης αναφερόμενος στη συνάντηση αυτή, γράφει ότι στις 13 Αυγούστου, ημέρα των γενεθλίων του, ο Μακάριος βρισκόταν στο μοναστήρι του Κύκκου κι εκεί δέχθηκε την επίσκεψη Φουτ, ο οποίος χρησιμοποίησε ως πρόσχημα τα γενέθλια του Μακαρίου και ότι πήγε για να του ευχηθεί.
Ο Α. Παυλίδης παραθέτει τον εξής διάλογο που έγινε μεταξύ Μακαρίου και Φουτ:
«- Μακαριότατε, οι Βρετανικές αρχές έχουν πληροφορίες ότι επίκειται εκδήλωση κινήματος…
– Πώς;
– Οι πληροφορίες των Βρετανών αρχών αναφέρουν ότι έχει ετοιμασθεί κατάλογος προγραφών. Ο κατάλογος περιέχει αρκετά ονόματα, σχεδιάζεται εκκαθάριση εκείνων που τα ονόματα τους βρίσκονται στον κατάλογο…»
Και συνεχίζει: «Οι Άγγλοι, οι οποίοι ήσαν ακόμα υπεύθυνοι για την ασφάλεια και παρέμειναν μέχρι που όλες οι εξουσίες παραδόθηκαν στην Κυπριακή Κυβέρνηση στις 16 Αυγούστου 1960, είχαν ακόμα σε λειτουργία τους μηχανισμούς και είχαν τον τρόπο να βλέπου και ν’ ακούγουν. Στην περίπτωση όμως αυτή, κανένας δεν ξέρει πόσο βάσιμε ήταν οι Αγγλικές πληροφορίες για κίνημα και εκκαθαρίσεις και προγραφές που επρόκειτο, σύμφωνα με τον Κυβερνήτη, να ξεσπάσουν ακριβώς τον Δεκαπενταύγουστο. Δεν είναι γνωστό ούτε πώς αντιμετωπίστηκε από τον Αρχιεπίσκοπο το ζήτημα αυτό. Το πιο πιθανό είναι πως οι Άγγλοι σταμάτησαν το κίνημα – αν πραγματικά επρόκειτο να γίνει. Ωστόσο ο Αρχιεπίσκοπος αντελήφθη πώς έπρεπε εκείνος πρώτος να κάμει την πρώτη κίνηση για άρση κάθε παρεξήγησης με τον Στρατηγό Γρίβα και για συμφιλίωση, προς το συμφέρον της Κύπρου…»
Από την πλευρά του ο Π. Πετρίδης σημειώνει ότι δεν αποκλείεται πολλές από τις πληροφορίες για προγραφές και συνωμοσίες να ήταν υποβολιμαίες με σκοπό τη διάσπαση του Κυπριακού Μετώπου και τη διευκόλυνση της επιβολής απόψεων σε θέματα που συζητούνταν. Το περίεργο είναι ότι στον κατάλογο προγραφών αναφερόταν, σύμφωνα με τις φήμες που κυκλοφορούσαν, και το όνομα του Παύλου Παυλάκη, προς τον οποίο απευθυνόταν επίσης η επιστολή Κυριακίδη. Αυτή η αντίφαση δεν εξηγήθηκε ποτέ.
Ωστόσο θεωρείται λίγο απίθανο οι Άγγλοι να διέσπειραν ψευδείς ειδήσεις στον Μακάριο, αφού ήδη το εσωτερικό μέτωπο ήταν κάθετα διασπασμένο.
Σύμφωνα με τον τύπο της εποχής στα θέματα που συζητούνταν για την ολοκλήρωση των συμφωνιών, υπήρχαν μεν δυσχέρειες, αλλά τα πράγματα δεν οδηγούνταν σε αδιέξοδο.
Σε ανταπόκριση από τη Λευκωσία η αθηναϊκή «Ελευθερία», έγραφε στις 9 Αυγούστου 1959 ότι σε συνέντευξή του ο αναπληρωτής αρχηγός της τουρκικής αντιπροσωπείας στη Συνταγματική Επιτροπή, Σουάτ Μπιλγκέ, επιβεβαίωσε την ύπαρξη δυσχερειών, διέψευσε όμως κατηγορηματικά ότι υπάρχουν ασυμβίβαστες συμφωνίες. Είχε δηλώσει χαρακτηριστικά ότι «Μόνον όσοι ευρίσκονται μακράν της επκρατούσης εις την Συνταγματικήν Επιτροπήν πραγματικότητος και εν γένει της ατμοσφαίρας εντός της οποίας διεξάγονται αι συνεδριάσεις, δύνανται να ομιλούν περί ασυμβιβάστων διαφωνιών. Καταρτίζοντες ωλοκληρωμένον Σύνταγμα δια μίαν νέαν Πολιτείαν επιτελούμεν λεπτότατον έργον και είναι φυσικό να υπάρχουν ορισμέναι δυσχαίρειαι, τας οποία όμως εν πνεύματι συνεργασίας και αμοιβαίας κατανοήσεως υπερεπηδήσαμεν μέχρι τούδε, υπερνικώμεν και τώρα».
Άλλωστε το ότι στη συνέχεια υπήρξε συμφωνία στον καταρτισμό των προνοιών του Συντάγματος, δείχνει ότι δεν είχε δημιουργηθεί τέτοια ατμόσφαιρα που να δικαιολογεί την πρόθεση εκφοβισμού εκ μέρους των Βρετανών.
Οι στόχοι του ΚΕΜ
Την κατάσταση ήρθε να επιδεινώσει και η ίδρυση του ΚΕΜ, που σύμφωνα με τον Νίκο Κρανιδιώτη «Εξτρεμιστικά στοιχεία της ΕΟΚΑ προσκείμενα στον Γρίβα συνέπηξαν τότε μυστική οργάνωση, το “Κυπριακό Ενωτικό Μέτωπο” (ΚΕΜ) και κυκλοφόρησαν υβριστικά φυλλάδια εναντίον του Μακαρίου, ενώ οι Δήμαρχοι κηρύχθηκαν ανοικτά κατά των Συμφωνιών και του Αρχιεπισκόπου».
Τα ξένα πρακτορεία μετέδιδαν ότι πίσω από τη νέα οργάνωση βρίσκονταν φανατικοί οπαδοί του Γρίβα. Το περιεχόμενο των φυλλαδίων στρεφόταν κατά του Μακαρίου και όλων των άλλων που η οργάνωση θεωρούσε υπεύθυνους για την «προδοσία» του κυπριακού αγώνα σημειώνει ο Μακάριος Δρουσιώτης .
Οι πληροφορίες αυτές δημοσιοποιήθηκαν αργότερα στο Κυπριακό Πρακτορείο Ειδήσεων και σύμφωνα με αυτές τις πληροφορίες, στο σχέδιο του ΚΕΜ προβλεπόταν πως μετά την αποκήρυξη των Συμφωνιών από τον Γρίβα στα τέλη Ιουλίου, θα ακολουθούσαν λαϊκές κινητοποιήσεις που θα δικαιολογούσαν ένοπλη επέμβαση υποστηρικτών του Γρίβα. Σύμφωνα με το ΚΥΠΕ «την νύχτα της 14ης Αυγούστου ένοπλοι ομάδες κρούσεως των συνωμοτών θα προέβαιναν εις την σύλληψιν του Αρχιεπισκόπου κ. Μακαρίου, του Ηγουμένου της Μονής Κύκκου κ. Χρυσοστόμου, του Πάτροκλου Σταύρου, των Υπουργών Τάσσου Παπαδόπουλου, Πολύκαρπου Γιωρκάτζη και Πασχάλη Πασχαλίδη, καθώς και άλλων από μια λίστα 60 ονομάτων υπό τον τίτλον “το σκότιον περιβάλλον του Αρχιεπισκόπου”» .
Μετά τις συλλήψεις, σύμφωνα με το ίδιο σενάριο, θα ακολουθούσε η δολοφονία του Μακαρίου και άλλων στενών συνεργατών του και θα εγκαθίστατο ο μητροπολίτης Κερύνειας στην Αρχιεπισκοπή.
Στη συνέχεια, το ΚΥΠΕ, μετέδωσε ότι δια του πραξικοπήματος οι εμπνευστές του επιδίωκαν να επιτύχουν την αναγνώριση του ως εκπρόσωποι του κυπριακού λαού και να καταστούν ρυθμιστές της τύχης της Κύπρου και να αναλάβουν επίσημα τη διαχείριση του κυπριακού με επικεφαλής τον Κερύνειας Κυπριανό. Σε περίπτωση που αποτύγχαναν θα προκαλούσαν ναυάγιο των συμφωνιών Ζυρίχης και Λονδίνου και με τον τρόπο αυτό θα παρέμενε η βρετανική κυριαρχία, θα μπορούσαν να συνεχίσουν την ένοπλη δράση τους για την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα .
Διάψευση από τον Γρίβα
Η μεταβατική κυβέρνηση του Μακαρίου μεταβίβασε τις πληροφορίες που είχε για το ΚΕΜ και στην ελληνική κυβέρνηση. Όπως θα δούμε στο επόμενο σημείωμα, το ΚΕΜ φέρεται να έστειλε απειλητικές επιστολές και στην Αθήνα, με έναν από τους παραλήπτες τον Υπουργό Εξωτερικών Ευάγγελο Αβέρωφ.
Την ίδια ώρα που γνωστοποιούνταν οι πληροφορίες, ο Γρίβας διέψευσε ότι είχε οποιαδήποτε σχέση με το ΚΕΜ, δηλώνοντας ότι «Αυτή είναι μία από τας συνήθεις συκοφαντίας των εχθρών μου προς υπονόμευσιν του γοήτρου μου».
Το πρακτορείο Ρόιτερς μετέδωσε στις 13 Αυγούστου από την Κέρκυρα ότι ο στρατηγός Γρίβας «διέψευσεν οιανδήποτε γνώσιν του περί του σχηματισμού της νέας Ελληνικής Κυπριακής Οργανώσεως ΚΕΜ. Εις την διάψευσιν αυτήν προέβη απαντών εις ερώτησιν αν έχη σχέδιν με την οργάνωσιν, που έθεσεν εις κυκλοφορίαν προκηρύξεις εναντίον του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου εν Λευκωσίας προχθές Τρίτην. Πληροφορίαι, εν τούτοις, ληφθείσαι εκ Λευκωσίας αναφέρουν ότι το ΚΕΜ ωργανώθη υπό “φανατικών φίλων” του στρατηγού Γρίβα. (…) Αι πληροφορίαι προσθέτουν ότι η δράσις του ΚΕΜ θα στραφή αποκλειστικώ εναντίον της σημερινής Ελληνοκυπριακής ηγεσίας υπό τον Αρχιεπίσκοπον Μακάριον, και όχι εναντίον των Βρετανών ή των Τούρκων» .
Aκολουθήστε μας στο Google News
