Η πρώτη δημόσια σύγκρουση Μακαρίου – Γρίβα
Αγωνιστές της ΕΟΚΑ και ο Α. Γεωργιάδης μεσολαβούν για εκτόνωση της κρίσης
Του Μιχάλη Μιχαήλ
Μέρος 15ο
Η κρίση που σοβούσε ανάμεσα στις σχέσεις του Γρίβα από τη μια και της ελληνικής κυβέρνησης και του Μακαρίου από την άλλη, άρχισε σιγά σιγά να βγαίνει προς τα έξω, να παίρνει περαιτέρω δημοσιότητα μέχρι που εκδηλώθηκε εντελώς φανερά τέλη Ιουλίου με αρχές Αυγούστου 1959.
Όπως γράψαμε στο προηγούμενο σημείωμα τόσο η ελληνική κυβέρνηση όσο και ο Μακάριος έκαναν υπομονή και δεν απαντούσαν ανοικτά στον Γρίβα ο οποίος συνέχιζε να καπηλεύεται τον αγώνα της ΕΟΚΑ και παρασυρμένος από τις τιμές που του έγιναν λίγους μήνες νωρίτερα, θεωρούσε ότι θα μπορούσε να σώσει την Ελλάδα! Να την σώσει όμως από τι και από ποιους;
Έφτασε μάλιστα μέχρι του σημείου, επηρεασμένος από την κόντρα του με την ελληνική κυβέρνηση να κατηγορήσει τον Μακάριο ότι έγινε τυφλό όργανο της ελληνικής κυβέρνησης και ότι ξεπούλησαν την Κύπρο στους Άγγλους και στους Τούρκους[1].
Ελληνική κυβέρνηση προς Γρίβα: «Σεβάσου το κύρος σου…»
Μετά το μπαράζ δηλώσεων του Γρίβα, η ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε να κάνει μια προληπτική παρέμβαση, πριν από τη δημόσια δήλωση Γρίβα για εμπλοκή του στην πολιτική.
Η επίθεση έδειχνε τις ανησυχίες της ελληνικής κυβέρνησης από τις ενέργειες του Γρίβα. Καλούσε τον Γρίβα να σεβαστεί το κύρος του ως ήρωας του αγώνα της Κύπρου και ότι ήταν ένα εθνικό σύμβολο και «να μην κατέλθει στο βαλτώδες πεδίο των κομματικών φανατισμών, αφ’ ετέρου δε με απόπειρες αναίρεσης των ισχυρισμών του ίδιου σχετικά με την εγκατάλειψη των κυπρίων αγωνιστών».
Η εφημερίδα «Ελευθερία» έγραφε ότι «Η προληπτική επίθεσις εναντίον του στρατηγού Γρίβα αποτελεί την πρώτην δημόσιαν εκδήλωσιν της αντιδράσεως, την οποίαν μελετά η κυβέρνησις να προβάλη εις τας πολιτικάς πρωτοβουλίας τούτου. Επί του παρόντος πάντως η κυβέρνησις υπολογίζουσα εις περιωρισμένην έκτασιν τας πολιτικάς συνεπείας, τας οποίας θα έχη τυχόν εκδήλωσις του στρατηγού, αντιμετωπίζει την περίπτωσιν απωλείας της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας της, δια της μεταστάσεως αριθμού βουλευτών της παρατάξεώς της προς τον στρατηγόν…»[2].
Ανάκληση του υπασπιστή του Γρίβα
Σε μια άλλη εξέλιξη, η ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε την ανάκληση του υπασπιστή του Γρίβα, του κύπριου αξιωματικού του ελληνικού στρατού, Όμηρου Παπαδόπουλου. Ο Όμηρος Παπαδόπουλος γνωρίστηκε με τον Γρίβα την περίοδο της κατοχής, όταν ο Γρίβας υπηρετούσε ως διευθυντής στην «Υπηρεσία Στρατιωτικών Αρχείων» που συνέστησε η κατοχική κυβέρνηση Τσολάκογλου.
Στη γνωριμία τους αναφέρθηκε ο ίδιος ο Όμηρος Παπαδόπουλος στην εφημερίδα «Σημερινή» (4/2/1990) και αργότερα η ίδια αναφορά περιλήφθηκε στον 1ο τόμο της βιογραφίας του Γρίβα από τον συγγραφέα Λεωνίδα Λεωνίδου (σελ. 175 – 176).
Περιγράφοντας την γνωριμία, ο Όμ. Παπαδόπουλος είπε:
«Το γραφείο στην οδό Πανεπιστημίου 31 ήταν ένα στενόμακρο δωμάτιο τέσσερα μέτρα μήκος και δύο πλάτος… Κτύπησα την πόρτα, μπήκα μέσα και παρουσιάστηκα. Ο Γρίβας με ρώτησε: “Τον στρατηγό Τηλέμαχο Παπαδόπουλο τι τον έχεις; Τίποτα” απάντησα. “Τον στρατηγό Κώστα Παπαδόπουλο; Τίποτα” ξανά είπα. “Δεν έχω κανένα αξιωματικό συγγενή”.
Στην απάντηση μου αυτή ρώτησε: “Ε, τότε από πού είσαι;» Εγώ επειδή τότε τους Κύπριους οι Γερμανοί τους είχαν στιγματισμένους ως συνεργάτες των Άγγλων και επειδή δεν ήξερα ποιος ήταν ο Γρίβας, δεν ήθελα να αποκαλύψω την καταγωγή μου (…) “Η καταγωγή μου δεν σας ενδιαφέρει κ. Συνταγματάρχα”. Εκείνος όμως επέμενε, είχε αγριέψει, οπότε υπέκυψα. “Ε, ωραία τότε, είμαι από την Κύπρο. Πες το στους Γερμανούς να με συλλάβουν”»[3].
Τότε, συνέχισε ο Όμηρος Παπαδόπουλος, αντί ο Γρίβας να τον επιτιμήσει, τον εκτίμησε και από τότε ξεκίνησε η συνεργασία τους.
Η πληροφορία για ανάκληση του υπασπιστή, είδε το φως της δημοσιότητας από την «Ελευθερία» των Αθηνών:
«Ως πληροφορούμεθα, ο υπασπιστής του στρατηγού Γρίβα, αντισυνταγματάρχης κ. Όμηρος Παπαδόπουλος, διετέχθη να παύση προσφέρων τας υπηρεσίας του εις τον στρατηγόν Γρίβαν και να επιστρέψη εις την υπηρεσίαν του εις τον στρατόν. Ως γνωστόν για την επάνοδόν του κ. Παπαδοπούλου εις την υπηρεσίαν του εις τον στρατόν εγένοντο προς τον στρατηγόν Γρίβαν διαβήματα εκ μέρους του αρχηγού το0υ Γ.Ε.Σ. στρατηγού Σειραδάκη, επίσης δε και υπό του κ. Αβέρωφ. Ο Στρατηγός Γρίβας όμως είχεν επιφυλαχθή να απανήση, εικάζετο δε ότι το ζήτημα θα ερρυθμίζετο μετά την επιστροφήν στρατηγού Γρίβα εκ του τόπου του παραθερισμού του. Δια την ενεργείας της αυτής η κυβέρνησδις φαίνεται ήδη να επιδιώκη όπως θέση τον στρατηγόν προ τετελεσμένου γεγονότος.
Εν τω μεταξύ, ως εγνώσθη, ο υπασπιστής του στρατηγού ανεχώρησε χθες προς συνάντησιν τούτου. Εγνώσθη, εξ άλλου, ότι ο στρατηγός Γρίβας είναι ενδεχόμενον να επιστρέψη εντός των ημερών εις Αθήνας και πιθανόν την Δευτέραν, διακόπτων ούτω τον παραθερισμόν του, προκειμένου να έχη ενταύθα ωρισμένας συναντήσεις. Μετά ταύτα ο στρατηγός θα συνεχίση τον παραθερισμόν του μέχρι τέλους του μηνός»[4].
Μεσολάβηση πρώην μελών της ΕΟΚΑ
Στο μεταξύ στην Κύπρο ανησυχούσαν πολλοί από την ένταση που ολοένα και αυξανόταν μεταξύ των δύο εθνικών συμβόλων της Κύπρου, του Μακάριου και του Γρίβα.
Πρώην μέλη της οργάνωσης, που ήταν κοντά στον Μακάριο, του συνέστησαν ότι θα έπρεπε να κάνει μια κίνηση κατευνασμού και να βρεθεί μια κοινή συνισταμένη, ώστε να τερματιστεί η διαμάχη.
Σε σύσκεψη που έγινε στη Λευκωσία σχηματίστηκε εξαμελής επιτροπή, η οποία θα πήγαινε στην Αθήνα να συζητήσει με τον Γρίβα τρόπους γεφύρωσης των διαφορών.
Η επιτροπή απαρτιζόταν από τους Πολύκαρπο Γιωρκάτζη, Παύλο Παυλάκη, Φώτη Παπαφώτη, Άντη Σωτηριάδη, Γιαννάκη Δρουσιώτη και Κώστα Χριστοδουλίδη[5].
Ταυτόχρονα ο Μακάριος με δηλώσεις του εξέφραζε την εκτίμηση του προς τον Γρίβα καθώς και την απέραντη ευγνωμοσύνη του κυπριακού λαού προς το έργο του. Παράλληλα απέδιδε τα περί διαφωνίας του με τον Γρίβα σε παράγοντες που επιθυμούσαν ρήξη στην Κύπρο.
Επιδεικνύοντας καλή θέληση ο Μακάριος, έστειλε στην Αθήνα τον Υπουργό Συγκοινωνιών και Έργων, Αντώνη Γεωργιάδη, ο οποίος διετέλεσε για ένα διάστημα και υπασπιστής του Γρίβα την περίοδο της ΕΟΚΑ, να τον συναντήσει και να του δώσει εξηγήσεις.
Μακάριος και Γρίβας βλέπουν ξένο δάκτυλο
Σε αυτή τη φάση Μακάριος και Γρίβας κατέβαλαν μια προσπάθεια να αποπυροδοτήσουν την κρίση, επιρρίπτοντας ευθύνες σε ξένο δάκτυλο για την διαφορά που εκδηλώθηκε μεταξύ τους. Επρόκειτο για μια συνήθη τακτική στην Κύπρο όπου όταν τα πράγματα έφταναν σε σημεία σύγκρουσης, να αποδίδονται γενικά και αόριστα ευθύνες σε ξένους και ότι προωθούσαν τη διχόνοια στην Κύπρο. Έτσι η ευθύνη μεταφερόταν σε… ξένες πλάτες!
Ο Μακάριος σε συνέντευξη του στην αθηναϊκή εφημερίδα «Βραδινή» και απαντώντας στην ερώτηση εάν αληθεύουν όσα γράφονται στις εφημερίδες για διαφωνίες με τον Γρίβα, απάντησε: «… Εκφράζω την λύπην μου διότι άλλοι παράγοντες επιδιώκουν να ενσπείρουν ζιζάνια και να δημιουργήσουν εντύπωσιν ότι υφίσταται διαφωνία. Εύχομαι και ελπίζω, ή μάλλον είμαι βέβαιος ότι αυτό δεν θα το πετύχουν»[6].
Μία ημέρα προηγουμένως (16 Ιουλίου 1959) ο Γρίβας μιλώντας στο «Βήμα» των Αθηνών, από το Ναύπλιο όπου παραθέριζε, δήλωσε ότι «Εάν η Ιντέλλιτζενς Σέρβις ενσπείρει τα ζιζάνια, πρέπει να ξέρη ότι θα φάη τα μούτρα της όπως τάφαγε και κατά τον Κυπριακόν αγνώνα και θα υποστεί εξευτελισμόν, τον οποίον δεν υπέστη μέχρι σήμερον».[7]
Διαδόσεις για παραιτήσεις υπουργών μελών της ΕΟΚΑ
Στο μεταξύ στον ελληνικό τύπο εμφανίστηκαν πληροφορίες για παραιτήσεις υπουργών της μεταβατικής κυβέρνησης Μακαρίου, οι οποίοι διετέλεσαν μέλη της ΕΟΚΑ. «Πολιτική κρίσις σοβεί εις την Κύπρον με επίκεντρον την διάστασιν μεταξύ του στρατηγού Γρίβα και του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, η οποία μέχρι στιγμής παραμένει αδιευθέτητος. Η κρίσις θα καταστή δημοσία, εφ’ όσον οι Κύπριοι υπουργοί οι προερχόμενοι εκ της ΕΟΚΑ και τελούντες ήδη υπό παραίτησιν αποχωρήσουν τελικών της μεταβατικής κυβερνήσεων της νήσου»[8].
Την ίδια ώρα, ανακοινώθηκε ότι ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Κωνσταντίνος Καραμανλή σκόπευε, σύμφωνα με τον Ευ. Αβέρωφ, όπως και ο πρωθυπουργός της Τουρκίας Ατνάν Μεντερές, να επισκεφθούν μαζί την Κύπρο, αμέσως μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας[9].
Αυτή η διπλή επίσκεψη, ωστόσο, δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ.
Στο επόμενο σημείωμα θα αναφερθούμε στην αποτυχία των αποστολών από την Κύπρο να πετύχουν την συμφιλίωση μεταξύ Μακαρίου και Γρίβα.
ΛΕΖΑΝΤΕΣ
- Ο Όμηρος Παπαδόπουλος (δεξιά) ανακαλείται από την ελληνική κυβέρνηση και παύει να είναι υπασπιστής του Γρίβα.
- Η αντιπροσωπεία αγωνιστών της ΕΟΚΑ που θα μετέβαινε στην Αθήνα για να συναντηθεί με τον Γρίβα.
- Η Βασιλού Αυξεντίου διαψεύδει δηλώσεις του Γρίβα ότι έμεινε αβοήθητη από την κυπριακή μεταβατική κυβέρνηση. («Ελευθερία» 17 Ιουλίου 1959).
[1] Κρανιδιώτης «Δύσκολα χρόνια», σελ. 422.
[2] «Ελευθερία» Αθηνών, 15 Ιουλίου 1959.
[3] Η αναφορά αυτή, όπως και το «Πες το στους Γερμανούς να μι συλλάβουν» επιβεβαιώνει ότι ο Γρίβας είχε διοριστεί σε γραφείο που ήταν υπό τις διαταγές των Γερμανών μέσω της πρώτης κατοχικής κυβέρνησης του Τσαλίκογλου.
[4] «Ελευθερία» Αθηνών, ο.π.
[5] «Ελευθερία» Κύπρου, 17.7.1959, «Εξαμελής αποστολή κορυφαίων στελεχών της ΕΟΚΑ μεταβαίνει εις Αθήνας προς συνάντησιν του στρατηγού Γρίβα-Διγενή».
[6] «Έθνος» Κύπρου, 17 Ιουλίου 1959.
[7] «Έθνος» Κύπρου, 18 Ιουλίου 1959.
[8] «Ελευθερία» Αθηνών, 17 Ιουλίου 1959, αναδημοσίευση στο «Έθνος» της Κύπρου, 18 Ιουλίου 1959.
[9] «Χαραυγή» 17 Ιουλίου 1959.
Aκολουθήστε μας στο Google News
