Του Μιχάλη Μιχαήλ
Μετά την καταγγελία από τον Γρίβα των συμφωνιών Ζυρίχης Λονδίνου τα πράγματα άρχισαν να εκτραχύνονται. Η καταγγελία από πλευράς Γρίβα έγινε με καταγγελτικό ύφος και έκφραση απαξίωσης γιατί, όπως ισχυριζόταν, δεν ενημερώθηκε για το περιεχόμενο των συμφωνιών, για να πάρει απάντηση από τον Ευάγγελο Αβέρωφ ότι δεν έλεγε την αλήθεια. Ο Έλληνας Υπουργός Εξωτερικών σχολιάζοντας τα όσα είπε ο Γρίβας, του υπενθύμισε ότι η Βουλή των Ελλήνων συζήτησε δημόσια τις συμφωνίες και στις 24 Φεβρουαρίου και τα ίδια τα κείμενα των συμφωνιών δημοσιεύθηκαν στις εφημερίδες.
Συμπληρώνουμε πως όπως γράφει ο Α. Αζίνας στο βιβλίο του «50 χρόνια σιωπής» αλλά και σύμφωνα με παλαιότερες δηλώσεις του σε συνεντεύξεις του στο ραδιόφωνο του Άστρα, ο Γρίβας είχε ενημερωθεί και με υπομνήματα που δόθηκαν στον Γρίβα μέσω του πρόξενου της Ελλάδας.
Η συμπεριφορά του Γρίβα προκάλεσε ανησυχία σε Ελλάδα, Κύπρο, Τουρκία αλλά και σε διεθνές επίπεδο.
Ανησυχία προκαλούσε και η προσπάθεια συλλογής όπλων με στόχο τη δημιουργία ένοπλων ομάδων, τόσο από Ε/κύπριους όσο και από Τ/κύπριους.
Παράνομη εισαγωγή όπλων από Τουρκοκύπριους
Από τον Ιανουάριο του 1959 ξεκίνησε η αποστολή όπλων από τα παράλια της Τουρκίας προς τους Τ/κύπριους. Τουρκικά πλοιάρια πηγαινοέρχονταν από τα τουρκικά προς τα κυπριακά παράλια κουβαλώντας μυστικά όπλα για τον εξοπλισμό τ/κυπριακών εθνικιστικών ομάδων.
Στις 18 Οκτωβρίου 1959 οι Βρετανική ακταιωρός εντόπισε ένα τουρκικό πλοιάριο με την ονομασία «Ντενίζ», που στα επιχειρησιακά σχέδια της Τ.Μ.Τ. έφερε την κωδική ονομασία «Ελμάς», στα ανοικτά της Καρπασίας.
Το 25 τόνων αλιευτικό, μετέφερε για πολλοστή φορά φορτίο για την ΤΜΤ που αυτή τη φορά αποτελείτο από 500 τυφέκια, 1.000.000 σφαίρες, και 6.000 βόμβες.
Με εντολή από Τουρκία μέσω ασυρμάτου, ο «εγκέφαλος» της Τ.Μ.Τ. ταγματάρχης Ισμαήλ Τάνσου, διέταξε το πλήρωμα να προκαλέσει αυτοβύθιση ώστε «να μην ξεσπάσει διεθνές σκάνδαλο που θα έφερνε σε δύσκολη κατάσταση την τουρκική κυβέρνηση», όπως είπε ο ταγματάρχης Τάνσου.
Πριν προλάβουν όμως να το αυτοβυθίσουν, η βρετανική ακταιωρός κατάσχεσε από το αμπάρι του Ντενίζ δύο κιβώτια με πυρομαχικά, ενώ συνέλαβε το τριμελές πλήρωμα, και ένα μόνιμο αρχιλοχία διαβιβάσεων του τουρκικού στρατού, τον Αλί Λεβέντ.
Με παρέμβαση του τούρκου Υπουργού Εξωτερικών Φατίν Ρουστού Ζορλού προς τον Άγγλο ομόλογό του, οι συλληφθέντες καταδικάστηκαν από το αγγλικό δικαστήριο της Κύπρου σε 9 μηνών φυλάκιση. Το ζήτημα «έληξε» με τη συμφωνία οι τρεις Τούρκοι να σταλούν πίσω στην Τουρκία για να «εκτίσουν την ποινή τους», ενώ ο Ζορλού διαβεβαίωνε τον Τάνσου πως «η αποκάλυψη της μεταφοράς οπλισμού ίσως συνετίσει τους Άγγλους να είναι πιο συγκαταβατικοί απέναντι στους Τούρκους»[1].
Εισαγωγές όπλων από Ελληνοκύπριους
Συνήθως όλοι μαθαίνουμε για την προσπάθεια εξοπλισμού Τ/κυπριακών ομάδων και για το «Ντενίζ» στο οποίο αναφερόμαστε πιο πάνω.
Ποτέ δεν μαθαίνουμε ότι ανάλογη προσπάθεια την ίδια ώρα εκδηλωνόταν και από Ε/κύπριους.
Στις 16 Ιουλίου, η αθηναϊκή «Ελευθερία» κυκλοφορούσε με τον πρωτοσέλιδο τίτλο «Όπλα εισάγονται εις την Κύπρο» και υπέρτιτλο «Ανωμαλία σοβεί υπό το καθεστώς της Ζυρίχης;»
Ο υπότιτλος έγραφε «Πυρομαχικά ευρέθησαν εις γερμανικόν πλοίον. Συνελήφθησαν αφ’ ετέρου πέντε Κύπριοι ενώ διαπραγματεύοντο αγοράν όπλων από βρετανούς στρατιώτας».
Σε ανταπόκριση της από τη Λευκωσία, η εφημερίδα γράφει ότι η κυπριακή αστυνομία[2] διεξάγει έρευνες και ανακρίσεις κατόπιν αποκαλύψεως ότι όπλα και πυρομαχικά εισάγονται ή πωλούνται στην Κύπρο. «Εις μίαν περίπτωσιν ανεκαλύφθησαν εντός γερμανικού φορτηγού 50 κιβώτια φυσιγγίων. Εις άλλην περίπτωσιν συνελήφθησαν πέντε Ελληνοκύπριοι, καθ’ ον χρόνον διεπραγματεύοντο την αγοράν όπλων έξω του βρετανικού στρατοπέδου Δεκελείας».
Στο δημοσίευμα αναφέρεται ότι το γερμανικό πλοίο «Μπίλντουμ» φορτώνει χαλκό στον κόλπο της Χρυσοχούς από τα αγγλικής ιδιοκτησίας μεταλλεία.
Αναφέρει ακόμη ότι εκπρόσωπος της Αστυνομίας δήλωσε ότι ένα από τα 50 κιβώτια φυσιγγίων ήταν σχεδόν άδειο και έλειπαν από αυτό 993 φυσίγγια. Προσθέτει δε ότι δεν έγινε γνωστό τι δήλωσε ο πλοίαρχος για τον προορισμό των φυσιγγίων.
Το δημοσίευμα αναφέρει ότι σε αυτή την περίπτωση οι πωλητές θα ήταν Άγγλοι στρατιώτες, ενώ υπενθυμίζει ότι πριν λίγες μέρες καταδικάστηκαν σε φυλάκιση Άγγλοι στρατιώτες που πούλησαν όπλα σε Τ/κύπριους.
Υποψίες για σύσταση ένοπλων ομάδων του Γρίβα
Στο μεταξύ κυκλοφορούσαν έντονες φήμες, ενώ υπήρχαν και υποψίες για σύσταση ένοπλων ομάδων από υποστηρικτές του Γρίβα στην Κύπρο.
Λίγες μέρες μετά το πρώτο της δημοσίευμα η «Ελευθερία», δημοσιεύει νέα είδηση, ανταπόκριση του BBC από την Κύπρο, με τίτλο «Βόμβα εξερράγη κάτωθι γέφυρας εις την Κύπρον».
Στο δημοσίευμα αναφέρεται ότι η βόμβα εξερράγη στις 3 Αυγούστου 1959 κάτω από το γεφύρι του ορεινού δρόμου Λευκωσίας – Πεδουλά και προκάλεσε ζημιά. Προσθέτει ότι διεξήχθηκαν έρευνες από τις βρετανικές αστυνομικές αρχές οι οποίες δεν έφεραν αποτέλεσμα και δεν εντοπίστηκαν οι δράστες.
Αναφέρεται επίσης ότι «Την εντύπωσιν, ότι οι οπαδοί του στρατηγού Γρίβα επιδιώκουν να δημιουργήσουν ανωμαλίαν εις την Κύπρον, καλλιεργεί ο εν Λευκωσία ανταποκριτής των “Τάιμς” μεταδίδων τα εξής: “Αι δυνάμεις ασφαλείας δεν αναμένουν οιανδήποτε άμεσον έκρηξιν ανωμαλιών εκ μέρους της μικροσκοπικής ομάδος των οπαδών του Γρίβα. Το γεγονός όμως ότι εις αυτήν περιλαμβάνονται μερικοί εκ των πλέον ανεύθυνων νεαρών δεν δύναται τελείως να παραγνωρισθή”.»
Στη συνέχεια το ρεπορτάζ αναφέρει ότι οι βρετανοί τις νύκτες που προηγήθηκαν πραγματοποιούσαν έρευνες στο δρόμο Λευκωσίας – Κερύνειας και ότι εκπρόσωπος των στρατιωτικών αρχών είχε δηλώσει ότι οι δυνάμεις ασφαλείας ενεργούσαν ανακρίσεις στην περιοχή Κερύνειας σε σχέση με παράνομη κίνηση μεταφοράς όπλων. Ο εκπρόσωπος δεν έδωσε καμία άλλη πληροφόρηση, σύμφωνα με όσα αναγράφονται στην εφημερίδα[3].
Για το θέμα των ερευνών αναφέρεται και το «Έθνος» της Κύπρου, το οποίο αναφέρει ότι ρωτήθηκε ο Μακάριος για τις έρευνες των βρετανών. Ο Αρχιεπίσκοπος απάντησε αρνητικά στην ερώτηση εάν είχε γνώση για τις βρετανικές έρευνες[4].
Συλλήψεις αριστερών στο Δίκωμο
Στις 13 Αυγούστου οι κυπριακές εφημερίδες «Έθνος» και «Ελευθερία», έγραφαν για συλλήψεις αριστερών στο Δίκωμο, ύστερα από έρευνες των αρχών σε σπίτια.
Συγκεκριμένα αναφέρεται ότι σε σπίτι στο Πάνω Δίκωμο βρέθηκαν ημιτελείς κάννες όπλων και όπλα, κενοί όλμοι, σφαίρες, πυρίτιδα και επικρουστήρας.
Ως αποτέλεσμα των ερευνών συνελήφθη ο Σωτήρης Σάββα Δικωμίτης. Μεταξύ άλλων ερευνήθηκαν και τα σπίτια των Σωτήρη Μαυρίδη, Δημήτρη Δημητριάδη, Γ. Μαυροκέφαλου, Κυριάκου Καρμιώτη και Καραλλή.
Οι εφημερίδες έγραφαν ότι όλοι αυτοί ήταν αριστερών φρονημάτων και ότι οι έρευνες έγιναν ύστερα από έκρηξη βόμβας που σημειώθηκε το προηγούμενο βράδυ στο χωριό.
Απειλές για εκτέλεση από μασκοφόρους εναντίον Αριστερών
Μέσα από τα δημοσιεύματα του τύπου μαθαίνουμε ότι το ίδιο διάστημα υπήρξαν περιπτώσεις συγκρούσεων μεταξύ Αριστερών και Δεξιών.
Σύμφωνα με την «Ελευθερία» της Κύπρου, ημ. 28 Ιουλίου 1959, διαβάζουμε για ρίψη πυροβολισμών στο χωριό Αψιού. Συγκεκριμένα αναφέρει ότι δέκα προσωπιδοφόροι μετέβησαν στο σπίτι του Α. Λεβέντη, ο οποίος φιλοξενούσε τον Γιαννάκη Γιαλλουρίδη ο οποίος προηγουμένως μίλησε σε συγκέντρωση για αγροτικά ζητήματα. Οι μασκοφόροι ζήτησαν από τους δύο να βγουν από το σπίτι. Βγήκε μόνο ο Γιαλλουρίδης και γι’ αυτό έριξαν τέσσερις πυροβολισμούς εναντίον του σπιτιού. Ο Γιαλλουρίδης οδηγήθηκε στο καφενείο όπου οι ένοπλοι μασκοφόροι τον έστησαν στον τοίχο και τον απείλησαν με εκτέλεση, αλλά στη συνέχεια αποχώρησαν.
Για το θέμα ενημερώθηκε ο Μακάριος, ο οποίος σύμφωνα με ανταπόκριση της αθηναϊκής «Ελευθερίας», δήλωνε ότι πληροφορήθηκε με βαθιά θλίψη για το επεισόδιο στην Αψιού. «Επιθυμώ ειλικρινώς όπως αποφεύγωνται παρόμοια επεισόδια, τα οποία δύνανται να προκαλέσουν σοβαράν αναταραχήν». Συνέχισε λέγοντας ότι εστειλε ειδική αντιπροσωπεία για να εξετάσει τις συνθήκες κάτω από τις οποίες «εσημειώθησαν τα επεισόδια και να επιχειρήση συμβιβασμόν μεταξύ των οπαδών της δεξιάς και της αριστεράς»[5].
Απ’ όσα έχουμε παραθέσει για το θέμα του οπλισμού επισημαίνουμε δύο σημεία. Το πρώτο είναι ότι οι κυπριακές εφημερίδες μέχρις ενός ορισμένου χρονικού διαστήματος δεν έγραφαν τίποτε για το θέμα αυτό.
Το δεύτερο είναι ότι από τα δημοσιεύματα πιστοποιείται ότι συλλογή παράνομου οπλισμού γίνονταν από τις δύο πλευρές και όχι μόνο από τους Τ/κύπριους, όπως είναι το κυρίαρχο ε/κυπριακό αφήγημα.
Όμως το θέμα έχει και συνέχεια, όπως θα δούμε στο επόμενο σημείωμα.
ΛΕΖΑΝΤΕΣ
- Ένοπλα μέλη της ΤΜΤ τα οποία εξοπλίζονταν από τις παράνομες αποστολές όπλων που στέλνονταν από την Τουρκία στην Κύπρο.
- Το πρωτοσέλιδο δημοσίευμα της αθηναϊκής «Ελευθερίας» της 16ης Ιουλίου 1959 για παράνομη εισαγωγή όπλων από Ε/κύπριους.
- Η παρέμβαση του Μακαρίου για την απόπειρα εκτέλεσης από μασκοφόρους ενός αριστερού στο χωριό Αψιού.
[1] «Η υπόθεση Ντενίζ», http://www.mixanitouxronou.com.cy.
[2] Εννοεί τη βρετανική αστυνομία στην Κύπρο
[3] Αθηναϊκή «Ελευθερία», 4 Αυγούστου 1959.
[4] Κυπριακό «Έθνος», 5 Αυγούστου 1959.
[5] Αθηναϊκή «Ελευθερία», 29 Ιουλίου 1959.
Aκολουθήστε μας στο Google News
