Του Μιχάλη Μιχαήλ
Μέρος 22ο
Στα δύο προηγούμενα σημειώματα αναφερθήκαμε στην εμφάνιση δράσης διαφόρων ομάδων που ανέλαβαν δράση προσπαθώντας να δημιουργήσουν ένα κλίμα τρομοκρατίας, κυρίως εναντίον της Αριστεράς, χρησιμοποιώντας τις μεθόδους που χρησιμοποιούσε λίγο καιρό νωρίτερα η ΕΟΚΑ, ύστερα από διαταγές του Γρίβα.
Σημειώθηκαν επίσης προσπάθειες συλλογής οπλισμού από φιλογριβικές ομάδες, ενώ όπως θα δούμε στα επόμενα σημειώματα, υπήρξαν και καταγγελίες για σχεδιασμό απαγωγών, περιλαμβανομένου και του Μακαρίου, ενώ αργότερα υπήρξαν και συλλήψεις οπαδών του Γρίβα στην Αθήνα για κατοχή παράνομου οπλισμού.
Οι σχέσεις του Μακαρίου και του Γρίβα, παρά τις περί του αντιθέτου δηλώσεις, πήγαιναν από το κακό στο χειρότερο, εν μέσω των διαπραγματεύσεων με τις τρεις εγγυήτριες δυνάμεις για το τελικό περιεχόμενο των συμφωνιών που θα οδηγούσαν στην ανακήρυξη της ανεξάρτητης Κυπριακής Δημοκρατίας.
Μέσα από τον τύπο της εποχής διαβάζουμ
ε για συνεχείς και έντονες διαβουλεύσεις με τη Βρετανία για τον καθορισμό της εδαφικής έκτασης των βρετανικών στρατιωτικών βάσεων αλλά και του καθεστώτος κάτω από το οποίο θα βρίσκονταν οι περιοχές και οι κοινότητες που θα εντάσσονταν στα γεωγραφικά όρια των βάσεων.
Παράλληλα συζητείτο και το κατά πόσον η Κύπρος θα εντασσόταν στην κοινότητα της Βρετανικής Κοινοπολιτείας, με τον Γρίβα να εκφράζει διαφωνίες για πτυχές του πρώτου ζητήματος και να δηλώνει κάθετα αντίθετος με το δεύτερο.
Συμμαχία μητρ. Κυπριανού και Γρίβα
Η απόφαση του Γρίβα να καταγγείλει τις συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου και να διαχωρίσει τη θέση του από αυτές, οδήγησε στη δημιουργία συνθηκών για τη σύμπηξη συνεργασίας του με το αντιζυριχικό μέτωπο της δεξιάς που υπήρχε στην Κύπρο. Επικεφαλής της ομάδας αυτής ήταν ο μητροπολίτης Κερύνειας, Κυπριανός, ο οποίος στα κατοπινότερα χρόνια, σε συνεργασία με τη χούντα των Αθηνών, θα «καθαιρούσε» τον Μακάριο από το εκκλησιαστικό του αξίωμα, συνεργαζόμενος με τους άλλους δύο μητροπολίτες, τον Κιτίου Άνθιμο και τον Πάφου Γεννάδιο.
Ο Γρίβας από την Αθήνα έστελνε μηνύματα προς την Κύπρο ότι για να αποκαταστήσει τις σχέσεις του με τον Μακάριο, θα έπρεπε να ικανοποιηθεί και το αίτημα του για την ανασύσταση του Εθναρχικού Συμβουλίου με τη συμμετοχή σ’ αυτό και του μητροπολίτη Κυπριανού και του γραμματέα της μητρόπολης του, Πολύκαρπου Ιωαννίδη[1].
Υπενθυμίζεται ότι ο Κυπριανός είχε ασκήσει πολύ αυστηρή κριτική προς τον Μακάριο όταν αυτός έκανε τη στροφή προς την ανεξαρτησία, αντί να επιμένει στον στόχο της ένωσης.
Και είναι αξιοσημείωτο το ότι σε εκείνη την περίπτωση ο Γρίβας όχι μόνο δεν υποστήριξε τον Κυπριανό, αλλά τάχθηκε υπέρ του Μακαρίου, χρησιμοποιώντας μάλιστα και βαριούς χαρακτηρισμούς εναντίον του Κυπριανού.
Ωστόσο ο Γρίβας, γνωστός για τις οβιδιακές του μεταμορφώσεις, στην περίπτωση αυτή δεν δίστασε να συμμαχήσει με τον Κυπριανό, προκειμένου να πετύχει τους σκοπούς του.
Όπως σημειώνει ο Μακάριος Δρουσιώτης[2], η συνεργασία του Γρίβα με τον Κυπριανό, έγινε δυνατή μετά από διαβουλεύσεις με τον αδερφό του μητροπολίτη, Ρένο Κυριακίδη, στην Αθήνα.
Μια επιστολή προκαλεί θύελλες
Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, εμφανίστηκε μία επιστολή του Ρένου Κυριακίδη προς τον Φώτη Παπαφώτη με ημερομηνία 7 Ιουλίου 1959. Ο Παπαφώτης τότε ήταν γραμματέας του ΕΔΜΑ.
Η επιστολή ήταν γραμμένη στο πνεύμα της στροφής του Γρίβα υπέρ του μητροπολίτη Κυπριανού. Οι καταγγελίες του Γρίβα για τις συμφωνίες προκάλεσαν πρωτοφανή ένταση στην Κύπρο που συνοδευόταν με απειλές, κατηγορίες για συνωμοσία, για προγραφές και για εισαγωγή όπλων[3].
Στην επιστολή Κυριακίδη, ενημερωνόταν ο Φ. Παπαφώτης για την αλλαγή πλεύσης του Γρίβα: «Έχω ρητήν εντολήν του Αρχηγού να σου διαβιβάσω, εσένα και του [Παύλου] Παυλάκη μόνον την ακόλουθον νέαν γραμμήν την οποίαν πρέπει απαρεγκλίτως ν’ ακολουθήτε με όλην την φρόνηση και όλην την συνέπειαν»[4].
Ο δημοσιογράφος και ερευνητής Παναγιώτης Παπαδημήτρης εκτιμά ότι το περιεχόμενο της επιστολής είχε παρερμηνευθεί μέσα στο κλίμα έντασης που επικρατούσε.
Υποστηρίζει επίσης ότι το περιεχόμενο της επιστολή «αποκαλύπτει, στη χειρότερη περίπτωση, πρόθεση άσκησης από το Γρίβα και τους υποστηρικτές του, έντονης αντιπολίτευσης για να μη υπάρξουν υποχωρήσεις σε θέματα που βρίσκονταν υπό διαπραγμάτευση με τους Άγγλους και τίποτε περισσότερο» [5].
Την επιστολή έδωσε στη δημοσιότητα ο ίδιος ο Μακάριος όταν προκλήθηκε από το Στρατηγό Γρίβα να αποκαλύψει τα στοιχεία που κατείχε για τη φερόμενη συνωμοσία για την οποία τον κατηγόρησε.
Το περιεχόμενο της επιστολής
«Ο Αρχηγός, κατόπιν των ανόητων δηλώσεων του Αρχιεπισκόπου, οι οποίες πιστεύει ότι έγιναν παρά τη διάψευση, άρχισε ν’ ανησυχεί σοβαρά και να υποθέτει, ότι υπάρχει συμπαιγνία Αρχιεπισκόπου και Ελληνικής Κυβέρνησης για επίλυση των τρεχόντων ζητημάτων, βάσεων, Δήμων και Κοινοπολιτείας, αντίθετα προς τα συμφέροντα του Κυριακού λαού και προς εξυπηρέτηση της αγγλικής αποικιοκρατίας. Δεν έχει τον καιρό ν’ αναφέρει συγκεκριμένα στοιχεία.
Πάντως η Κυβέρνηση, αφού δεν κατόρθωσε να κάμψει το Γρίβα, ο οποίος παραμένει ακλόνητος στις αποφάσεις στα θέματα και είναι το μόνο εμπόδιο, τόσο στην Ελληνική όσο και στην Αγγλική Κυβέρνηση, όπως άλλωστε εξεδηλώθη από την αγγλική πλευρά, δεν είναι απίθανο να ζήτησε την άσκηση πιέσεων από τον Αρχιεπίσκοπο, τον οποίο προσετερίσθη για τις απόψεις και ο οποίος (Αρχιεπίσκοπος) παίζει εναντίον του Αρχηγού, νομίζοντας ο ανόητος, ότι είναι δυνατό να εξουδετερώσει τον Αρχηγό, ώστε όταν δεν θα υπάρχει αντίπαλος, να βαδίσουν στο ανοσιούργημά τους.
Αυτές είναι απλές σκέψεις, οι οποίες γεννιούνται από ορισμένα γεγονότα τα οποία είμαστε υποχρεωμένοι να αντιμετωπίσουμε. Είναι μέτρο πρόνοιας. Εύχεται ο Αρχηγός να μην έλθει τέτοια κατάσταση. Μα αν υπάρξει, θα πρέπει να την κτυπήσουμε και θα την κτυπήσουμε.
Η απόφαση του Αρχηγού προς αντιμετώπιση της νέας κατάστασης, αν παρουσιασθεί, είναι η εξής: (Ο Αρχηγός παρακολουθεί με μεγάλη προσοχή την κατάσταση). Εάν διαβλέψει επικείμενο κίνδυνο θα εκδηλωθεί. Παρακολουθείτε σοβαρά πάντοτε τις δηλώσεις του, τις οποίες θα κάνει κάθε φορά. Με κάθε εκδήλωση του ο Κυρηνείας, πρέπει να αναλαμβάνει έντονη εστρατεία υπέρ των απόψεων του Αρχηγού. Να τις υποστηρίζει με φανατισμό, στα κηρύγματά του, σε στενούς κύκλους, σε εφημερίδες. Καθ’ όσον ο Αρχιεπίσκοπος δεν έχει το δικαίωμα να αναλαμβάνει αποφάσεις στην απουσία του Κυπριακού λαού και των αγωνιστών.
Όλοι οι γνήσιοι αγωνιστές πρέπει να συσπειρωθούν γύρω από τον Κυρηνείας και να τον υποστηρίξουν σαν εκτελεί το ανόθευτο εθνικό του καθήκον, όπως το θέλει και ο Αρχηγός.
Αγαπητέ Φώτη, όσα σου γράψαμε είναι όλα λόγια του Αρχηγού. Δεν προσέθεσα ούτε ένα νι. Τώρα γράφω ορισμένες δικές μου συστάσεις.
Σας εσωκλείω και σημεία του Αρχηγού (χειρόγραφο) για να γίνουν απόλυτα σεβαστά τα όσα σας γράφω. Δράσετε αμέσως με τρόπο ριζοσπαστικό και μακροπρόθεσμα. Όσοι αγωνιστές πρόκειται να μείνουν πιστοί στον αρχηγό τους Διγενή, πρέπει να ετοιμάζονται για να υποστηρίζουν τον Κυρηνείας, σαν θα δίδει τη μάχη και συγχρόνως πρέπει να φροντίσετε να τους δώσετε καλά πόστα.
Πρέπει να αρχίσετε προπαγάνδα στα κατώτερα στρώματα του λαού, για να αποκτήσουν ξανά την εμπιστοσύνη και αγάπη τους στον Κυρηνείας. Για να γίνει αυτό θα ήταν καλό να ορίσετε σε ορισμένα πρόσωπα (όχι αξιωματούχους του ΕΔΜΑ) μα του λαού, (τέτοια πρόσωπα υπάρχουν) που να μα μη κάνουν άλλη δουλειά παρά δια ζώσης φωνής να επαινούν τον πατριωτισμό και τη σταθερότητα του Κυρηνείας στην εθνική γραμμή, ως και συνάντηση των αντιλήψεων του Κυρηνείας και Αρχηγού.
Αυτό να γίνει σ’ όλη την Κύπρο και με κάθε προσοχή και σύνεση. Ώριμοι άνθρωποι ας αναλάβουν αυτή τη δουλειά».
Στη συνέχεια τους καλεί να συναντηθούν και να συζητήσουν το θέμα με τον Κυρηνείας, ο οποίος «Όταν θα κάνει το πρώτο κήρυγμα ο Κυρηνείας προς υποστήριξη του Αρχηγού, πρέπει να έχει όλους στο πλευρό. Ο ίδιος από τώρα θα αρχίσει να απαιτεί από τη Μακαριακή κλίκα να μη προδοθεί ο λαός. θα του γράψω και του αδελφού μου τώρα αμέσως.
Σας χαιρετώ αδελφικά, Ρένος».
Την επιστολή συνόδευε μια σημείωση με την ιδιόχειρη υπογραφή του Γρίβα γραμμένη από τον ίδιο που έλεγε:
«Σημείωμα αρχηγού. Παυλάκη και Παπαφώτη, ο Ρένος γράφει κάτι. Δώστε προσοχή».
Κι’ ένα άλλο πρόσθετο σημείωμα:
«Αγαπητέ Φώτη, Παρακαλώ το όνομα της προκοπής της πατρίδος να παραμείνεις στην Κύπρο. Μην έλθεις στην Ελλάδα γιατί θα μας λυπήσεις. Σύντομα φθάνουμε κι εμείς. Ούτε μας νοιάζει για μαθήματα.
Ρένος»[6].
Σε λίγο θα ακολουθούσαν κι άλλες αποκαλύψεις…
————————–
Η κατάσταση έφτασε στο απροχώρητο και με τη μεσολάβηση διαφόρων παραγόντων, πραγματοποιήθηκε στις 7 Οκτωβρίου η συνάντηση μεταξύ Μακαρίου και Γρίβα στη Ρόδο.
[1] Εφ. Ελευθερία Αθηνών, 23 Ιουλίου 1959.
[2] Μ. Δρουσιώτη «ΕΟΚΑ η σκοτεινή όψη», σελ. 315 – 318.
[3] Τάκη Χατζηδημητρίου, «Κυπριακή Δημοκρατία1959-1964, κράτος και παρακράτος, σελ. 85.
[4] Άπαντα Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’, τόμ. 4ος, σ. 611.
[5] Βλ. Π. Παπαδημήτρη, «17.9.1959: Ο Μακάριος καταγγέλλει τον Γ. Γρίβα-Διγενή ότι καταρτίζει σχέδια για ανατροπή του, Ηλεκτρονική ιστορία της Κύπρου, http://www.papademetris.net.
[6] Πέτρου Πετρίδη, «Ιστορική Εγκυκλοπαίδεια της Κύπρου», περίοδος 1960-73 σελίδα 24.
Aκολουθήστε μας στο Google News
