Με αφορμή/ Ορίζοντας/ Φωτογραφία: Γρηγόρης Πανόπουλος
Χέρια σε Χλωρίνη της Ιωάννας Νεοφύτου
Mε αφορμή την πανελλαδική πρεμιέρα στo 22° Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης του ντοκιμαντέρ Χέρια σε χλωρίνη της Ιωάννας Νεοφύτου μιλάμε με την κύπρια σκηνοθέτη:
Η υπόθεση της ταινίας Η ταινία παρουσιάζει την εργασιακή πραγματικότητα δύο μεσηλίκων καθαριστριών στην Ελλάδα του 21ου αιώνα, μέσα από δυο παράλληλες προβολές και μια ελεύθερη συζήτηση μεταξύ των πρωταγωνιστριών. Μέσα από τις ιστορίες που περιγράφουν μαθαίνουμε πολλά για την ζωή τους, για τις εμπειρίες που αποκτήσαν μέσα από το επάγγελμά τους, για την ιδιαίτερη σχέση που ανέπτυξαν με τον πολιτισμό και την τέχνη, καθώς επίσης και για τις εργασιακές συνθήκες των καθαριστών στην εποχή μας.
Μ’ ενδιέφερε πολύ να δείξω την επαναληψιμότητα και την λεπτολογία του επαγγέλματος τους σε αντίθεση με τον πλούτο των σκέψεων τους και το βάθος του χαρακτήρα τους. Οι εργάτες στο χώρο της καθαριότητας, είναι εξαιρετικά υποτιμημένοι και περνούν συνήθως απαρατήρητοι από δίπλα μας. Είχα την ανάγκη να παρακολουθήσω την αόρατη πορεία τους στον χώρο και να ακούσω τις ενδόμυχες σκέψεις τους για την δουλειά τους. Έτσι γεννήθηκε η ταινία.
Γιατί ντοκιμαντέρ Το ντοκιμαντέρ είναι η τέχνη του πραγματικού, είναι ένα ιδιαίτερο λεξιλόγιο που μας επιτρέπει να παρουσιάσουμε την εποχή μας η οποία είναι γεμάτη αντιθέσεις, συγκρούσεις και άλυτα προβλήματα. Το ντοκιμαντέρ και οι πρακτικές ντοκιμαντέρ μου επιτρέπουν να καταπιαστώ με τον σύνθετο κόσμο μας και να επικοινωνήσω νοήματα και σκέψεις. Μου επιτρέπει επίσης, και αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό, να παρουσιάσω πολλαπλές πτυχές της αλήθειας, διαφορετικές οπτικές της πραγματικότητας. Επίσης, επειδή είναι τόσο διευρυμένο και πλούσιο μέσο, μου επιτρέπει να απευθύνομαι σε διαφορετικά ακροατήρια και να παρουσιάζω τα έργα μου σε εκθέσεις και σε κινηματογραφικά φεστιβάλ ταυτόχρονα.
Η πορεία της ταινίας Η ταινία ολοκληρώθηκε πέρσι αλλά ξεκίνησε το 2016, όταν κλήθηκα να παρουσιάσω στα πλαίσια της έκθεσης Rooms 2016, ένα έργο στα δωμάτια του ξενοδοχείου Saint George Lycabettus στην Αθήνα. Έτσι έψαξα και βρήκα την καμαριέρα Ελένη Μπάλιου, που δέχτηκε με χαρά να συμμετάσχει στο πρότζεκτ. Μαζί με την Ροσιτσα Παντελίεβα, καθαρίστρια σε χώρο πολιτισμού, συνομίλησαν γύρω από το επάγγελμά τους, και το έργο παρουσιάστηκε με την μορφή της εγκατάστασης σε ένα δωμάτιο του ξενοδοχείου.
Το 2019, μετά την χορηγία του Ιδρύματος Francoise pour l’œuvre contemporain, μπόρεσε να πάρει το προτζεκτ την τελική του μορφή και να ολοκληρωθεί η ταινία. Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο 64ο Salon de Montrouge στην Γαλλία όπου πήρε το βραβείο Tribew — πρώτης μονογραφικής έκδοσης καλλιτέχνη (Prix Tribew — de la première édition monographique d’artiste).
Οποιοδήποτε βλέμμα πίσω από τον φακό δεν είναι, και δεν μπορεί να είναι αντικειμενικό, γιατί ο φακός αποτυπώνει μια οπτική, δείχνει ένα κομμάτι από την πραγματικότητα
Η συμμετοχή σε Φεστιβάλ Γενικά κάθε συμμετοχή σε φεστιβάλ είναι πολύ σημαντική για κάθε ταινία. Επειδή η τηλεόραση είναι κατά βάση ένα μέσο προπαγάνδας και φτηνής κατανάλωσης μαζικής κουλτούρας, τα φεστιβάλ είναι ο μόνος χώρος που έχουμε εμείς οι καλλιτέχνες να παρουσιάσουμε ανεξάρτητες παράγωγες. Είναι η μόνη στιγμή που μπορούμε να επικοινωνήσουμε με το κοινό και να συζητήσουμε. Η τέχνη είναι μια μορφή συνάντησης. Tα φεστιβάλ, οι κινηματογραφικές προβολές, τα θέατρα, οι εκθέσεις μας επιτρέπουν να συναντηθούμε και να επικοινωνήσουμε.
Η Τέχνη στις σημερινές συνθήκες Η τέχνη στις συνθήκες της κοινωνικής απομόνωσης έχει δεχτεί ένα τεράστιο πλήγμα γιατί ακριβώς έχει ακυρωθεί αυτή η συνάντηση. Ακόμα κι αν έχουμε εκτιμήσει την σημασία των τεχνών αυτή την περίοδο που ήμασταν κλεισμένοι, δυστυχώς οι κοινωνίες που ζούμε έχουν βαθιά υποτιμημένη την εργασία του καλλιτέχνη γιατί αυτή δεν ανταποκρίνεται στην λογική του ποσοτικά παραγωγικού καπιταλισμού. Πάντα ήταν κακή η θέση των τεχνών στις κοινωνίες μας, ο ρόλος των καλλιτεχνών ήταν πάντα υποτιμημένος, και ο καθένας από μας, δημιουργούσε την τέχνη του ξοδεύοντας κόπο, ιδρώτα και προσωπικό χρόνο. Δυστυχώς τώρα τα πράγματα είναι χειρότερα.
Το «καλό» ντοκιμαντέρ. Πόσο αντικειμενικό μπορεί/πρέπει να είναι το όποιο ντοκιμαντέρ Κατά την άποψή μου, ένα καλό ντοκιμαντέρ είναι αυτό που καταφέρνει να παρουσιάσει μια αθέατη οπτική της πραγματικότητας, συνδυάζοντας την αισθητική προσέγγιση με την θεματική απόδοση. Υπ’ αυτή την έννοια, ναι ένα ντοκιμαντέρ έχει θέση, δεν είναι, και δεν οφείλει να είναι αντικειμενικό. Η ιστορία του ντοκιμαντέρ έχει χαρακτηριστεί από αυτό το ερώτημα, για την δυνατότητα ή όχι του μέσου να αποτυπώνει την « αντικειμενική » αλήθεια. Για να είμαστε ακριβείς, οποιοδήποτε βλέμμα πίσω από τον φακό δεν είναι, και δεν μπορεί να είναι αντικειμενικό, γιατί ο φακός αποτυπώνει μια οπτική, δείχνει ένα κομμάτι από την πραγματικότητα. Με άλλα λόγια, ο φακός δεν σταματά να αναπαριστά την πραγματικότητα, κι έτσι κανένα ντοκιμαντέρ δεν είναι αντικειμενικό ακόμα κι αν, αφελέστατα, λέει ότι είναι.
Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι τα ντοκιμαντέρ μας λένε ψέματα. Απλά σημαίνει πως υπάρχουν πολλές αλήθειες γύρω από τα φαινόμενα και τα γεγονότα, και οφείλουμε να έχουμε συναίσθηση ποια αλήθεια πραγματευόμαστε, είτε σαν δημιουργοί είτε σαν κοινό.
Το ντοκιμαντέρ στην Κύπρο. Τα επόμενα σχέδια Δυστυχώς δεν ξέρω αν θα προβληθεί το ντοκιμαντέρ κάποια στιγμή στην Κύπρο. Είναι τόσο λίγες οι δομές φιλοξενίας ντοκιμαντέρ στην Κύπρο που φοβάμαι πως μπορεί να μην φτάσει στο νησί άμεσα. Το εύχομαι όμως και το ελπίζω.
Τα επόμενα σχέδια μου είναι οι επόμενες μου ταινίες…
Το φετινό Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης γίνεται διαδικτυακά εξαιτίας του covid-19 και παρουσιάζει δωρεάν 210 ντοκιμαντέρ από όλο τον κόσμο στο www.filmfestival.gr από την Τρίτη 19 έως την Πέμπτη 28 Μαΐου. Για χρήστες αποκλειστικά από την Ελλάδα.
Aκολουθήστε μας στο Google News
