“Οι γυναίκες επιστρέφουν”, η ιστορία πίσω από το έργο

Ανοιχτός ορίζοντας/ Ορίζοντας

Οι γυναίκες επιστρέφουν,

η ιστορία πίσω από το έργο

Όταν ξεκίνησε η ΣΕΖΟΝ Γυναίκες το 2019 αρχίσαμε να ανιχνεύουμε τις ανείπωτες ιστορίες των γυναικών της Κύπρου, σε μια προσπάθεια διεύρυνσης του πώς αντιλαμβανόμαστε γυναικεία αρχέτυπα που αιώνες τώρα μας παρουσιάζουν άντρες στις θεατρικές σκηνές του κόσμου.  Αν «οι ιστορίες που λέμε γίνονται ο κόσμος στον οποίο ζούμε» ποιες ήταν οι ιστορίες των γυναικών που ήρθαν πριν από εμάς; Ποιες ιστορίες δεν γνωρίζαμε; Θα μπορούσε η αποκάλυψη αυτών των ιστοριών να έχει αντίκτυπο στην σημερινή μας ταυτότητα ως Κύπριες γυναίκες;  Και τί ρόλο θα μπορούσε το θέατρο να παίξει στην ενδυνάμωση της ταυτότητας αυτής;

Όταν κάναμε την πρώτη μας εκδήλωση σε συνεργασία με το Μεσογειακό Ινστιτούτο Μελέτης Κοινωνικού Φύλου, παρουσιάζοντας ένα χρονολόγιο της ανείπωτης ιστορίας των Κύπριων γυναικών από το 1900 μέχρι το 2019, ξεκίνησε μια συζήτηση γύρω από τις σύγχρονες ιστορίες των γυναικών, των αγώνων και των κατορθωμάτων τους και για το πως έχουν περιθωριοποιηθεί.  Τότε κάποια είπε: «να μιλήσετε με τις Γυναίκες Επιστρέφουν».  Ήταν σαν να άνοιξε εκείνη την στιγμή ένα παράθυρο στην μνήμη μας που είχε μείνει ερμητικά κλειστό για δεκαετίες. Ξεχυθήκαν εικόνες των μαμάδων μας, να γυρίζουν το βράδυ από πορείες, και εμείς τότε μικρά κοριτσάκια, να εισπράττουμε με δέος μια πρωτοφανή ενέργεια γεμάτη δυνατότητες, ελπίδα και αγανάκτηση.

Το είχαμε ξεχάσει όμως. Είχε αφεθεί κάπου σε μια γωνιά της μνήμης κάτω από πληθώρα ανούσιων γεγονότων.  Γιατί; Πώς Τι θα μπορούσε να συμβεί αν διεκδικούσαμε την κυριότητα των βιωμάτων και των αναμνήσεων αυτών των γυναικών; Πώς θα μπορούσαμε να τοποθετήσουμε το παρελθόν τους στο δικό μας; Έτσι αποφασίσαμε να περάσουμε το κατώφλι των δικών μας αναμνήσεων και μας δέχτηκαν οι γυναίκες που είχαν προπορευθεί της δικής μας ιστορίας, να περιηγηθούμε στο παρελθόν τους, με γενναιοδωρία μοιράστηκαν την θύμηση τους.  Μας την έδωσαν σαν δώρο για να την μοιραστούμε, μέσα από τον δικό μας φακό, στο θεατρικό σανίδι.

Το θέατρο «αυτολεξεί» είναι ένα είδος θεατρικού κειμένου βγαλμένο από τα ακριβή λόγια συνεντεύξεων, συνήθως με θέμα ένα γεγονός.  Μια πρώτη επαφή με την τεχνική αυτή, στα πρώιμα της στάδια την δεκαετία του ‘90, αποκάλυψε μια απρόσμενη δύναμη.  Ανάδειξε το ότι η ενσάρκωση πραγματικών ανθρώπων, και η άρθρωση του λόγου τους από ηθοποιούς, ενδυνάμωνε την εμπειρία κοινού/ηθοποιού.  Η κοινή γνώση ότι αυτό που εκτυλίσσεται στη σκήνη είναι αυτολεξεί, δημιουργεί μια νέα διάσταση στην συλλογικότητα της θεατρικής εμπειρίας, οι μνήμες και οι εμπειρίες άλλων περνούν από μια διαδικασία όπου οι ηθοποιοί γίνονται αγωγοί μεταξύ κοινού και των ατόμων που έχουν μοιραστεί την ιστορία τους.

Η γνωριμία με γυναίκες που διοργάνωσαν ή απλά συμμετείχαν στις πορείες, καθώς και η έρευνα στο συγκλονιστικό ιστορικό αρχείο, ήταν από τις εμπειρίες που σε αλλάζουν για πάντα. Για μας που γεννηθήκαμε μετά το 74, στην εποχή όπου, μετά την επώδυνη ιστορική πυκνότητα των προηγούμενων δεκαετιών, η ευμάρεια αποκοίμιζε συνειδήσεις, αυτή η φλόγα από το παρελθόν μας γέμισε δέος και συγκίνηση. Η έρευνα απέφερε όχι μόνο βαθύτερη κατανόηση ιστορικών γεγονότων αλλά και διευρυμένη αντίληψη για την ταυτότητά μας σαν Κύπριες γυναίκες. Κι ακόμα, μια αμυδρή ελπίδα και ανάταση, σε πείσμα του διάχυτου μηδενισμού. Γιατί σβήστηκε από τη συλλογική μνήμη ένα τέτοιο γεγονός; Για να απαντήσουμε πρέπει να αναλογιστούμε την εδραιωμένη πατριαρχική αντίληψη για τι αποτελεί σημαντικό ιστορικό γεγονός και ποια είναι η αποδεκτή δημόσια παρουσία της γυναίκας, ειδικά σε σχέση με το μεγάλο ιστορικό τραύμα της Κύπρου. Οι γυναίκες της Κύπρου έμειναν για χρόνια εγκλωβισμένες σε ένα κυρίαρχο αφήγημα που τους επιβάλλει τον ρόλο του θύματος, σε ένα τόπο όπου παραδόξως το πραγματικό τραύμα του άμαχου πληθυσμού κουκουλώθηκε επιμελώς. Μια δυναμική, ανένταχτη, πολιτικά πρωτοποριακή και μαζική δράση γυναικών, με διεθνή ορατότητα, δεν ταιριάζει με αυτό το αφήγημα.

Η δραματουργία του έργου έχει ως κεντρικό άξονα το ιστορικό διοργάνωσης των πορειών και την εξέλιξη του κινήματος μέσα σε ένα κοινωνικό-πολιτικό περιβάλλον γεμάτο εμπόδια. Το στοιχείο verbatim συνδυάζεται με αρχειακό υλικό για να ζωντανέψει την ατμόσφαιρα της εποχής. Πολυφωνική αφήγηση, δραματοποίηση αλλά και μονόλογοι συνδυάζονται με σκηνική ποίηση, που έχει την ικανότητα να συμπυκνώνει νοήματα και να υπερβαίνει τον χώρο και τον χρόνο. Είναι συναρπαστικό το γεγονός ότι κάθε λέξη του έργου προέρχεται από μαρτυρίες ή ντοκουμέντα αλλά πέρα απ’ αυτό, οι παραδοσιακοί κώδικες και τα εργαλεία του θεάτρου δημιουργούν μια πλοκή γύρω από οικουμενικές θεματικές και μια σκηνική πράξη που κινείται ρευστά ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν.

Μαγδαλένα Ζήρα και Νέδη Αντωνιάδη

 

Κείμενο: Μαγδαλένα Ζήρα & Νέδη Αντωνιάδη

Σκηνοθεσία: Μαγδαλένα Ζήρα, Σύμβουλος Δραματουργίας: Αθηνά Κάσιου, Σκηνικά/ κοστούμια: Έλενα Κατσούρη, Σχεδιασμός βίντεο: Έλενα Αλωνεύτη, Μουσική σύνθεση και επιμέλεια: Αντώνης Αντωνίου, Σχεδιασμός φωτισμού: Βασίλης Πετεινάρης, Αφίσα: Γιώργος Τσαγγάρης, Βοηθός παραγωγής: Νίκολα Μητροπούλου

Παραγωγή: ProjectΣΕΖΟΝ Γυναίκες

 Ηθοποιοί: Νέδη Αντωνιάδη, Σοφία Καλλή, Γιόλα Κλείτου, Ζωή Κυπριανού, Ιωάννα Παπαμιχαλοπούλου, Μαρία Χατζηχριστοδούλου.

Θέατρο Πόλης ΟΠΑΠ, Λευκωσία

Πρεμιέρα Κυριακή 16 Οκτωβρίου

Παραστάσεις: 17,18, 22,23,25,26,27,28,29,30

Ώρα: 20:00