Σχεδιασμός και κατασκευή κήπων: Ο φτηνός κήπος είναι ο καλοσχεδιασμένος

Του Τρύφωνα Τρύφωνος*

Πάντα είχα, σαν άτομο και σαν εταιρεία, μότο και φιλοσοφία ζωής ότι το Α και Ω στη δημιουργία ενός κήπου είναι ο σχεδιασμός του. Θεωρώ ότι ο σχεδιασμός αποτελεί βαρόμετρο στην επιτυχία ή την αποτυχία ενός κήπου, γι’ αυτό πρέπει πάντα να συνοδεύεται από εντατική μελέτη του χώρου και των αναγκών μας. Ενας καλοσχεδιασμένος κήπος οφείλει να είναι λειτουργικός, αρμονικός, να έχει συνοχή, να είναι υγιής και, προπάντων, να είναι οικονομικός. Δυστυχώς, πολύς κόσμος θεωρεί ότι ο σχεδιασμός του περιβάλλοντος χώρου της οικίας τους είναι μία απλή υπόθεση, με αποτέλεσμα να πέφτουν σε αρκετές παγίδες, οι οποίες θα τους στοιχίσουν τόσο στην εμφάνιση και λειτουργικότητα του κήπου τους όσο και στο κόστος κατασκευής. Πιο κάτω σας παραθέτω τα πιο σημαντικά στοιχεία, τα οποία αφορούν το σχεδιασμό ενός κήπου και τι πρέπει να προσέξουμε ώστε να κρατήσουμε χαμηλό το κόστος, αλλά και για να έχουμε έναν όμορφο και λειτουργικό κήπο. Προτού λοιπόν πάρουμε μολύβι και χαρτί ή καλέσουμε τον ειδικό τοπιοτέχνησης, ο οποίος θα μας βοηθήσει στο σχεδιασμό του κήπου μας, ας αναλογιστούμε πρώτα τα πιο κάτω.

• Τις προσωπικές μας ανάγκες. Ο πιο σημαντικός παράγοντας που πρέπει να λάβουμε υπόψη μας στο σχεδιασμό μας είναι οι προσωπικές μας ανάγκες, τι αναζητούμε δηλαδή από τον κήπο μας. Θέλουμε ένα μεγάλο, ανοικτό κήπο για να μπορούν τα παιδιά μας να παίζουν στο γρασίδι ή έναν πιο σχηματισμένο κήπο τον οποίο θα μπορούμε να απολαμβάνουμε από το κιόσκι μας; Αντίστοιχα, και σε συνέχεια του προηγούμενού μας άρθρου, τι στυλ κήπου μας αρέσει περισσότερο και θέλουμε να έχουμε; Εναν τροπικό κήπο, ένα μεσογειακό ή έναν κήπο με μπονσάι και κωνοφόρα; Αυτά είναι πολύ σημαντικά ερωτήματα και πρέπει οπωσδήποτε να είναι ξεκάθαρα προτού αρχίσουμε το σχεδιασμό ενός υπαίθριου χώρου.

• Τον περιβάλλοντα χώρο. Για να είναι αρμονικός ένας κήπος οφείλει να είναι ενταγμένος στο ευρύτερο φυσικό περιβάλλον. Για παράδειγμα, αν βρίσκεσαι δίπλα από ένα δάσος σε μία ορεινή περιοχή, θα ήταν σωστό ο κήπος σου να ενταχθεί στο περιβάλλον όπως π.χ. χρησιμοποιώντας κωνοφόρα δέντρα ή το φυσικό χαλίκι της περιοχής. Αντίστοιχα, εάν μένουμε παραθαλάσσια, θα ήταν πιο σωστό να χρησιμοποιήσουμε δέντρα ή φοινικόδεντρα που ευδοκιμούν στην περιοχή, καθώς και βότσαλα θάλασσας αντί του παραδοσιακού άσπρου χαλικιού.

• Τις ιδιαιτερότητες του εδάφους. Για να είμαστε σίγουροι ότι ο κήπος μας θα μπορεί να αναπτυχθεί φυσιολογικά, είναι σημαντικό να αντιληφθούμε τις ιδιαιτερότητες του εδάφους, όπως το χώμα και το νερό. Με αυτό τον τρόπο θα μπορούμε να προχωρήσουμε σε αλλαγές που τυχόν χρειάζονται να γίνουν. Για παράδειγμα, σ’ ένα χώρο στον οποίο θα φυτευτεί φυσικός χλοοτάπητας, το χώμα θα πρέπει να είναι αμμώδες για να αποστραγγίζει, αλλά παράλληλα να είναι πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά. Επίσης, η ποσότητα του νερού στο υπέδαφος καθορίζει το είδος των φυτών που θα χρησιμοποιηθούν ανάλογα με τις ανάγκες και την ξηρανθεκτικότητά τους. Ταυτόχρονα, μία χημική ανάλυση του εδάφους πριν τη φύτευση μάς δείχνει ξεκάθαρα τη σύστασή του και μας βοηθά να αντιληφθούμε εάν χρειάζεται εμπλουτισμός των θρεπτικών στοιχείων του εδάφους και εάν θα υπάρχει, μετά τη φύτευση, ο ιδανικός αερισμός στις ρίζες των φυτών. Με αυτό τον τρόπο μπορούμε να προχωρήσουμε και σε σωστή επιλογή φυτών καθότι θα γνωρίζουμε αν το έδαφός μας είναι αλμυρό, αλκαλικό και όξινο ή ελαφρό/αμμώδες.

• Επιλογή φυτών. Αν και λόγω του μεσογειακού μας κλίματος οι απώλειες λόγω των κλιματικών και εδαφολογικών συνθηκών είναι πολύ μικρές, εντούτοις οφείλουμε να γνωρίζουμε ότι υπάρχουν πολλά φυτά, τα οποία δεν είναι ανθεκτικά σε όλες τις περιοχές και εδάφη. Ποια φυτά και δέντρα είναι ιδανικά σε παραθαλάσσιες περιοχές, ποιοι θάμνοι μπορούν να χρησιμοποιηθούν για φρακτικά, πώς μπορούμε να προστατεύσουμε ένα λαχανόκηπο από τα καυσαέρια και τους ρύπους της πόλης, πώς αναπτύσσεται το ριζικό σύστημα των δέντρων, των θάμνων και των εδαφοκαλυπτικών, ποια φυτά είναι ιδανικά για δεντροστοιχίες σε αστικές περιοχές, δίπλα σε πισίνες, εσωτερικούς τοίχους, μονώσεις και ποιες οι διαστάσεις του λάκκου φύτευσής τους είναι σημαντικά ερωτήματα, τα οποία πρέπει να ερευνήσουμε προτού ξεκινήσουμε το σχεδιασμό μας. Για παράδειγμα, ποτέ δεν χρησιμοποιούμε φίκους δίπλα από υποστατικά ή πισίνες, καθώς το ριζικό τους σύστημα εξαπλώνεται με κίνδυνο να μας ανασηκώσει τις παρακείμενες πλάκες. Αντί αυτού προτιμούμε φοινικιές ή θάμνους τους οποίους το ριζικό σύστημα δεν προκαλεί οποιαδήποτε βλάβη στα γύρω κτίσματα.

• Τον προσανατολισμό του σπιτιού. Σαν συνέχεια του πιο πάνω, ο προσανατολισμός του σπιτιού είναι επίσης πολύ σημαντικός όσον αφορά το είδος φυτών που θα διαλέξουμε, καθώς και για το πού θα φυτευθούν ώστε να είναι υγιή και να ανθοφορούν. Οι βουκεμβίλιες, για παράδειγμα, πρέπει να τοποθετηθούν σε έντονα ηλιαζόμενη θέση, ενώ οι γαρδένιες χρειάζονται χαμηλά ηλιαζόμενη θέση. Επίσης, αν στον κήπο υπάρχουν αρωματικά φυτά, ένα κιόσκι ή χώρος ξεκούρασης, μια απλή και έξυπνη κίνηση είναι να φυτευθούν τα αρωματικά φυτά σε τέτοιο σημείο, ώστε όταν φυσάει να μπορούμε να απολαμβάνουμε τα αρώματά τους.

• Ανάγκες άρδευσης. Το σύστημα άρδευσης αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες στο σχεδιασμό και διαμόρφωση ενός υπαίθριου χώρου και, δυστυχώς, συχνά αποτελεί παγίδα για έναν μη έμπειρο σχεδιαστή. Ενας σωστός σχεδιασμός του αρδευτικού συστήματος, ο οποίος λαμβάνει υπόψιν τις προδιαγραφές του χώρου (μέγεθος, τοποθεσία), τις ανάγκες άρδευσης (είδος φύτευσης, ποικιλίες φυτών, δυνατότητες άντλησης) και εκμεταλλεύεται την τελευταία τεχνολογία του τομέα (αυτοματισμός μέσω ζωνών, έλεγχος μέσω internet) μπορεί όχι μόνο να προσφέρει οικονομία χρημάτων στην εγκατάσταση και διαχείριση, αλλά και οικονομία νερού και σωστή χρήση της άρδευσης.

• Το κόστος φυτών και άλλων υλικών. Ισως το μοναδικό σημείο από τα πιο πάνω όπου, εάν δεν ζητηθεί η άποψη ενός ειδικού γεωπόνου τοπιοτέχνη, κινδυνεύουμε να βρεθούμε προ εκπλήξεως. Αυτό γιατί ένας ειδικός γνωρίζει τις τιμές των φυτών και των υλικών που απαιτούνται για την κατασκευή ενός κήπου και μπορεί να προτείνει οικονομικές λύσεις τόσο στην τοπιοτέχνηση του χώρου και τη συντήρησή του. Για παράδειγμα, η χρησιμοποίηση βότσαλων και χαλικιών αντί χλοοτάπητος ενδέχεται να μειώσει σημαντικά το κόστος συντήρησης ενός κήπου, ενώ ένα αρδευτικό σύστημα (και ειδικά ένα αυτόματο) μπορεί να εξοικονομήσει μεγάλη ποσότητα νερού, η οποία με τη σειρά της μεταφράζεται σε εξοικονόμηση χρημάτων. Εάν δεν γίνει σωστή μελέτη των φυτών, του συστήματος άρδευσης και των υλικών κατασκευής, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε το τελικό κόστος κατασκευής του κήπου μας εκ των προτέρων και ρισκάρουμε να βγούμε εκτός προϋπολογισμού.

Αφού είδαμε τα σημαντικά στοιχεία σχεδιασμού και κατασκευής του κήπου μας, την επόμενη βδομάδα θα αναλύσουμε τη συντήρησή του με μερικές απλές συμβουλές, τις οποίες μπορούμε να εφαρμόζουμε μόνοι μας, ώστε να διατηρούμε τον κήπο μας πάντα υγιή και όμορφο.

*BSc Γεωπονίας, MSc Αρχιτεκτονικής Κήπων, διευθύνων σύμβουλος Green Forest, αντιπρόεδρος της Παγκύπριας Ενωσης Γεωπόνων, πρόεδρος της Ενωσης Γεωπόνων Πάφου, τηλ.: 99675101 / Εmail: [email protected]