Σε αχαρτογράφητα νερά οι σχέσεις Τουρκίας – ΗΠΑ

 

• Ιδιαίτερα αρνητικό για τον Τούρκο Πρόεδρο καταγράφεται και το κλίμα στο αμερικανικό Υπουργείο Εξωτερικών και το Πεντάγωνο

Του Βαγγέλη Αρεταίου

Οι σχέσεις των δύο χωρών σε στρατιωτικό επίπεδο χαρακτηρίζονται εξαιρετικά πολύπλοκες, ενώ η απόφαση της Ουάσινγκτον να παραμείνουν στρατεύματα, έστω και μικρής ισχύος, στις κουρδικές περιοχές της βόρειας Συρίας αποτελούν μια πολύ έντονη κόκκινη γραμμή των ΗΠΑ στις τουρκικές προθέσεις απέναντι στους Κούρδους
Ο Πρόεδρος Τραμπ, που επιμένει να κρατά μια πολύ πιο θετική στάση απέναντι στον Ταγίπ Ερντογάν από ότι η αμερικανική διοίκηση και το Κογκρέσο, δεν μπορεί να αποτρέψει τις κυρώσεις, έχει ωστόσο τη δυνατότητα να τις καθυστερήσει, αλλά και να επιλέξει κυρώσεις με λιγότερες άμεσες συνέπειες στην Άγκυρα

Σε αχαρτογράφητα ύδατα βυθίζονται σταδιακά οι σχέσεις της Άγκυρας με την Ουάσινγκτον, καθώς η παραλαβή ήδη των πρώτων μερών του ρωσικού πυραυλικού συστήματος S400 από την Τουρκία θα αποτελέσει την αφετηρία για μια μακρά και εξουθενωτική αντιπαράθεση ανάμεσα στις δύο πλευρές.
Οι επιπτώσεις της αντιπαράθεσης αυτής ίσως να μην είναι άμεσες για την Τουρκία, αλλά θα είναι πολυδιάστατες και μεσοπρόθεσμα αναμένεται να αποτελέσουν ένα από τα πιο επικίνδυνα μέτωπα για τον Ταγίπ Ερντογάν.
Μαζί με την οικονομία, η κατάσταση της οποίας χαρακτηρίζεται από διεθνείς οικονομικούς αναλυτές ως εξαιρετικά κρίσιμη, οι επιπτώσεις της σταδιακής διάβρωσης των τουρκο-αμερικανικών σχέσεων επηρεάζουν και περιορίζουν ασφυκτικά σχεδόν τις επιλογές της Άγκυρας στη Συρία και κυρίως στο κουρδικό ζήτημα.
Αναλυτές στην Κωνσταντινούπολη κάνουν λόγο για κίνδυνο σταδιακά να διαρραγούν οι σχέσεις Άγκυρας – Ουάσινγκτον, σημειώνοντας ότι ήδη στους κόλπους του αμερικανικού Κογκρέσου έχει διαμορφωθεί μια σπάνια συναίνεση ανάμεσα σε Δημοκρατικούς και Ρεπουμπλικάνους εις βάρος της Τουρκίας του Ταγίπ Ερντογάν, ενώ ιδιαίτερα αρνητικό για τον Τούρκο Πρόεδρο και το καθεστώς του καταγράφεται και το κλίμα στο αμερικανικό Υπουργείο Εξωτερικών και το Πεντάγωνο.
Τα ίδια πρόσωπα επισημαίνουν ότι ο κίνδυνος για μια μετωπική σύγκρουση ενδέχεται να είναι χαμηλότερος από ότι ίσως φαίνεται, αλλά τονίζουν ότι η σταδιακή διάβρωση των σχέσεων και της εμπιστοσύνης είναι ενδεχομένως πολύ πιο επικίνδυνη εξέλιξη τόσο για την Τουρκία όσο και για τις ΗΠΑ, αλλά και την ΕΕ. Και αυτό, εξηγούν, διότι μια Τουρκία στην οποία ούτε οι ΗΠΑ ούτε η ΕΕ θα μπορούν να ασκούν κάποια επιρροή, θα είναι εφιαλτικό σενάριο για όλη την περιοχή.

Οι κυρώσεις του CAATSA

Μέσα στις επόμενες βδομάδες, η παραλαβή των πρώτων εξαρτημάτων των S400 από την Τουρκία, θα δώσει τέλος στη συμμετοχή της Άγκυρας στο πρόγραμμα παραγωγής των μαχητικών F35, κάτι που θεωρείται πλέον δεδομένο και από τις δύο πλευρές. Το κόστος του αποκλεισμού της Τουρκίας από το πρόγραμμα των F35 χαρακτηρίζεται από ειδικούς ως πολυδιάστατο και με μακροπρόθεσμες επιπτώσεις τόσο για την εξοπλιστική ισχύ της χώρας όσο και για τις σχέσεις ανάμεσα στις τουρκικές και αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις. Ο αποκλεισμός δεν είναι αυτόματος και απαιτεί διαδικασίες στο Κογκρέσο, αλλά θεωρείται σίγουρο ότι όλες οι διαδικασίες θα κινηθούν γρήγορα προς αυτή την κατεύθυνση.
Παράλληλα, θα ξεκινήσει άμεσα και η διαδικασία νόμου CAATSA, νόμος για την αντιμετώπιση αντιπάλων της Αμερικής μέσω κυρώσεων (Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act).
Παρά την αισιοδοξία περί μη επιβολής κυρώσεων εις βάρος της Τουρκίας, την οποία ο Ταγίπ Ερντογάν εξέφρασε μετά την πρόσφατη συνάντησή του με τον Ντόναλντ Τραμπ στο περιθώριο των G20 στην Οσάκα, οι κυρώσεις είναι αναπόφευκτες.
Ο Πρόεδρος Τραμπ, που επιμένει να κρατά μια πολύ πιο θετική στάση απέναντι στον Ταγίπ Ερντογάν από ότι η αμερικανική διοίκηση και το Κογκρέσο, δεν μπορεί να αποτρέψει τις κυρώσεις, έχει ωστόσο τη δυνατότητα να τις καθυστερήσει, αλλά και να επιλέξει κυρώσεις με λιγότερες άμεσες συνέπειες στην Άγκυρα.
Σύμφωνα με τον CAATSA, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ είναι υποχρεωμένος να επιλέξει κυρώσεις, μπορεί ωστόσο να επιλέξει ανάμεσα από μια λίστα δώδεκα διαφορετικών τύπων κυρώσεων, από τις λιγότερο επώδυνες μέχρι τις πολύ σκληρές.
Πρόσωπα που παρακολουθούν συστηματικά το ζήτημα με το οποία συνομιλεί η «Κυριακάτικη Χαραυγή» εξηγούν ότι ο Πρόεδρος Τραμπ αναμένεται να λάβει τις λιγότερο επώδυνες κυρώσεις και ότι θα προσπαθήσει ενδεχομένως να τις καθυστερήσει. Ωστόσο, σημειώνουν, ακόμα κι αν οι επιπτώσεις των όποιων κυρώσεων δεν φαίνονται άμεσες, η περαιτέρω διάβρωση που θα προκαλέσουν στις σχέσεις ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Τουρκία είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη.
Ο Πρόεδρος Τραμπ αναμένεται επίσης ότι θα προσπαθήσει να καθυστερήσει την επιβολή των κυρώσεων, αλλά θα βρεθεί αντιμέτωπος με το Κογκρέσο, το οποίο θέλει οπωσδήποτε να δοθεί ένα σκληρό μήνυμα στον Ταγίπ Ερντογάν και που έχει θεσμικά τη δύναμη να ασκήσει αφόρητη πίεση στον Λευκό Οίκο στο θέμα αυτό.
Οι συνομιλητές της «Κυριακάτικης Χαραυγής» σημειώνουν επίσης ότι οι κυρώσεις αναμένεται να είναι σταδιακές και θεωρούν ότι σε περίπτωση που η Τουρκία ενεργοποιήσει τους S400 μετά την παραλαβή τους, το θέμα νέων και αυστηρότερων κυρώσεων θα αποτελέσει έναν από τους μεγάλους «πονοκεφάλους» στην Ουάσινγκτον, αλλά και στην Άγκυρα. Και υπενθυμίζουν ότι το 2020 είναι χρονιά εκλογικής αναμέτρησης για τον Ντόναλντ Τραμπ που προφανώς δεν θα επιθυμεί να έχει ανοιχτά μέτωπα με το Κογκρέσο.

 

Οικονομία, Συρία και ΝΑΤΟ

Οι πρώτες κυρώσεις ενδεχομένως να μην έχουν άμεσες επιπτώσεις στην Τουρκία, ενώ δεν αναμένεται ότι η τουρκική λίρα θα υποχωρήσει τόσο πολύ όπως πριν έναν περίπου χρόνο, τον Αύγουστο του 2018. Και αυτό, όπως εξηγούν οικονομικοί αναλυτές, διότι οι αγορές έχουν προεξοφλήσει πλέον την ένταση ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Τουρκία γύρω από τους S400, αλλά και διότι οι περισσότεροι ξένοι επενδυτές στην τουρκική λίρα έχουν ήδη εγκαταλείψει το τουρκικό νόμισμα οπότε οι διακυμάνσεις δεν θα είναι απότομες. Ωστόσο, η σταδιακή και σταθερή υποτίμηση της τουρκικής λίρας είναι πολύ πιο επικίνδυνη για την οικονομία καθώς οι επιπτώσεις της είναι βαθύτερες, ενώ οι κινήσεις του Τούρκου Προέδρου στην οικονομία θεωρούνται από οικονομικούς αναλυτές ως κακοί οιωνοί για επιδείνωση της ήδη κακής οικονομικής κατάστασης.
Όπως η πρόσφατη απόφαση του Ταγίπ Ερντογάν να πάψει τον κεντρικό τραπεζίτη της Τουρκίας και να τον αντικαταστήσει με ένα πρόσωπο η ανεξαρτησία του οποίου θεωρείται αμφίβολη.
Πέραν των ευρύτερων επιπτώσεων για την Τουρκία και τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις από τον αποκλεισμό από το πρόγραμμα των F35, οι σχέσεις των δύο χωρών σε στρατιωτικό επίπεδο χαρακτηρίζονται εξαιρετικά πολύπλοκες, ενώ η απόφαση της Ουάσινγκτον να παραμείνουν στρατεύματα, έστω και μικρής ισχύος, στις κουρδικές περιοχές της βόρειας Συρίας αποτελούν μια πολύ έντονη κόκκινη γραμμή των ΗΠΑ στις τουρκικές προθέσεις απέναντι στους Κούρδους. Η επιδείνωση των τουρκο-αμερικανικών σχέσεων αναμένεται ότι θα έχει επιπτώσεις και στην πολιτική της Τουρκίας στη Συρία και το Κουρδικό, περιορίζοντας ασφυκτικά την Τουρκία όσον αφορά τις προθέσεις της να πλήξει τους Κούρδους της Συρίας και την de facto αυτονομία τους.
Η Τουρκία διολισθαίνει προς μια εξαιρετικά δύσκολη βιώσιμη θέση στη Συρία, εκτιμούν Ευρωπαίοι διπλωμάτες που επισημαίνουν παράλληλα ότι εκτός από τις επιπτώσεις που η παραλαβή των S400 θα έχει στις τουρκο-αμερικανικές σχέσεις, το όλο ζήτημα θα τεθεί και στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, όπου πολλές χώρες θεωρούν ιδιαίτερα προβληματική τη στάση της Άγκυρας στο θέμα αυτό.