Σε έξαρση η εμπορία προσώπων στην Κύπρο

Σχεδόν διπλάσια ήταν τα θύματα εμπορίας προσώπων που εντόπισαν το 2014 οι κυπριακές Αρχές, σε σύγκριση με το 2013, ανάμεσα σε αυτά τρεις ανήλικοι, θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης, ενώ πολύ περισσότερες σε σχέση με το 2013 ήταν και οι καταδίκες σε βάρος διακινητών και οι ποινές πιο αυστηρές, σύμφωνα με την έκθεση του αμερικανικού Υπουργείου Εξωτερικών για την εμπορία προσώπων.

Η έκθεση εντοπίζει αδυναμίες σε ό, τι αφορά τη συμμόρφωση της Κύπρου με τα ελάχιστα κριτήρια για την εξάλειψη της εμπορίας προσώπων, της σχετικής νομοθεσίας των ΗΠΑ, γνωστής ως Trafficking Victims’ Protection Act του 2000.

Βάσει της έκθεσης η Κύπρος αποτελεί χώρα πηγή αλλά και προορισμό για άνδρες, γυναίκες και παιδιά που υποβάλλονται σε καταναγκαστική εργασία και σεξουαλική εκμετάλλευση. Σύμφωνα με την έκθεση, τα θύματα που εντοπίστηκαν στην Κύπρο το 2014 προέρχονταν κυρίως από τη Ανατολική Ευρώπη και τη Νότια Ασία, ενώ σε προηγούμενα χρόνια είχαν εντοπιστεί θύματα και από την Αφρική, τη Δομινικανή Δημοκρατία και τις Φιλιππίνες.

Οι γυναίκες, κυρίως από την Ανατολική Ευρώπη, το Βιετνάμ, την Ινδία και την Υποσαχάρια Αφρική υποβάλλονται σε σεξουαλική εκμετάλλευση, η οποία λαμβάνει χώρα σε ιδιωτικά διαμερίσματα και ξενοδοχεία, στους δρόμους και σε μπαρ, μπυραρίες, καφενεία και καμπαρέ, ενώ ξένοι εργαζόμενοι, κυρίως από την Ινδία και τη Ρουμανία, υποβάλλονται σε καταναγκαστική εργασία στον τομέα της γεωργίας, αναφέρεται. Επίσης, αιτητές ασύλου από τη νοτιοανατολική Ασία, την Αφρική και την Ανατολική Ευρώπη υποβάλλονται σε καταναγκαστική εργασία στον τομέα της γεωργίας και της οικιακής εργασίας. Ακόμα, παιδιά που δεν συνοδεύονται από ενήλικες, παιδιά μεταναστών και παιδιά αιτητών ασύλου είναι ιδιαίτερα ευάλωτα σε σεξουαλική εκμετάλλευση και καταναγκαστική εργασία.

Σύμφωνα με το αμερικανικό Υπουργείο Εξωτερικών, η Κύπρος δεν έχει συμμορφωθεί πλήρως με τα ελάχιστα κριτήρια για την εξάλειψη της εμπορίας προσώπων, ωστόσο καταβάλλει σημαντικές προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση. Όπως αναφέρεται, κατά την υπό αναφορά περίοδο, καταδικάστηκαν τρεις διακινητές με τις πιο αυστηρές ποινές που επιβλήθηκαν στην Κύπρο από την ποινικοποίηση της εμπορίας προσώπων το 2000.

Επίσης, το 2014 οι κυπριακές Αρχές, σύμφωνα με την έκθεση, προχώρησαν σε περισσότερες έρευνες σε σχέση με το 2013 και πέτυχαν τις δύο πρώτες καταδίκες για σεξουαλική εκμετάλλευση ανηλίκων. Ο αριθμός των θυμάτων που εντοπίστηκαν το 2014 ήταν σχεδόν ο διπλάσιος σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά και, παρά τις περικοπές στα επιδόματα και άλλες κοινωνικές παροχές, η Κυβέρνηση διατήρησε τους οικονομικούς πόρους που διατίθενται για την προστασία των θυμάτων. Ωστόσο, υπάρχουν ακόμα αναφορές για ουσιαστικές καθυστερήσεις στην παραχώρηση των δημοσίων βοηθημάτων σε ορισμένα θύματα. Την ίδια ώρα, όπως αναφέρεται, οι άνδρες θύματα που εντοπίστηκαν στις αρχές του 2015 δεν έλαβαν επιδόματα και στηρίζονταν αποκλειστικά σε ΜΚΟ για την κάλυψη των αναγκών τους, ενώ εμπειρογνώμονες αναφέρθηκαν σε έλλειψη ευαισθησίας και μερικές φορές τιμωρητική μεταχείριση των θυμάτων από τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Πρόνοιας, με κάποια από αυτά να τοποθετούνται σε ακατάλληλες θέσεις εργασίας.

Σύμφωνα με την έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, οι κυπριακές Αρχές διερεύνησαν το 2014, 24 νέες υποθέσεις σε σχέση με 35 ύποπτους διακινητές, έναντι 15 υποθέσεων με 33 υπόπτους το 2013.
Επίσης, ξεκίνησαν διώξεις εναντίον 15 κατηγορουμένων, έναντι 22 το 2013. Εννέα διακινητές καταδικάστηκαν, σε σύγκριση με δύο το 2013. Οι ποινές ήταν πολύ πιο αυστηρές σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, όπως αναφέρεται. Ειδικότερα, οκτώ διακινητές καταδικάστηκαν σε ποινές από τρεις μήνες μέχρι δώδεκα χρόνια, ενώ σε ένα δεν επιβλήθηκε ποινή φυλάκισης. Μία υπόθεση οδήγησε στην πρώτη καταδίκη για διακίνηση ανηλίκου με σκοπό τη σεξουαλική εκμετάλλευση. Οι δύο δράστες, και οι δύο Κύπριοι, καταδικάστηκαν σε δώδεκα και δέκα χρόνια φυλάκισης.

Ωστόσο η έκθεση αναφέρει ότι η κακή μεταχείριση των θυμάτων-μαρτύρων και οι χρονοβόρες δικαστικές διαδικασίες οδήγησαν σε περιορισμένο αριθμό καταδικαστικών αποφάσεων, ενώ σύμφωνα με ΜΚΟ αξιωματούχοι του κράτους σε σπάνιες περιπτώσεις αντιμετώπισαν τις καταγγελίες ως πιθανές υποθέσεις εμπορίας προσώπων.

Για την προστασία των θυμάτων, η έκθεση αναφέρει ότι η Κυβέρνηση ενίσχυσε τις προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση και διατήρησε τους οικονομικούς πόρους που διατίθενται για θύματα παρά τις περικοπές στις κοινωνικές παροχές.

Σύμφωνα με τους αριθμούς, η Κυβέρνηση εντόπισε 46 θύματα εμπορίας προσώπων το 2014, σε σύγκριση με 25 το 2013, ενώ από τα 46 τα 22 ήταν θύματα εργασιακής εκμετάλλευσης, 15 άνδρες και επτά γυναίκες. Εντοπίστηκαν 19 θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευση, εκ των οποίων τα 16 γυναίκες και τα τρία παιδιά. Άλλες πέντε γυναίκες ήταν θύματα τόσο εργασιακής, όσο και σεξουαλικής εκμετάλλευσης.

Από διάφορες πηγές αναφέρθηκαν, σύμφωνα με την έκθεση, καθυστερήσεις στην έκδοση των μηνιαίων επιταγών επιδομάτων για ορισμένα θύματα, τα οποία ήταν ανήμπορα να καλύψουν τις βασικές τους ανάγκες, ενώ ως αποτέλεσμα αυτού κάποιοι άνδρες θύματα έμειναν άστεγοι.

Βάσει της έκθεσης, η Κυβέρνηση δαπάνησε 184 χιλ. ευρώ κατά την υπό αναφορά περίοδο, για τη λειτουργία του καταφυγίου, σε σύγκριση με 199 χιλ. το 2013. Επίσης, η Κυβέρνηση κατέβαλε βοηθήματα ύψους 118 χιλ. σε θύματα που επέλεξαν να διαμένουν σε διαμερίσματα, σε σύγκριση με 262 χιλ. το 2013.

Η έκθεση περιλαμβάνει εισηγήσεις για την Κύπρο, μεταξύ των οποίων η βελτίωση των προσπαθειών για δυναμικές διώξεις και καταδίκες διακινητών, συμπεριλαμβανομένων και αξιωματούχων που εμπλέκονται σε διακίνηση προσώπων, η παροχή αυξημένων υπηρεσιών σε άνδρες θύματα, η παροχή των επιδομάτων στα θύματα σε εύθετο χρόνο, η αξιολόγηση των πρακτικών που ακολουθούνται από τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας για την εξεύρεση εργασίας και διαμονής για τα θύματα και η εκπαίδευση των λειτουργών Κοινωνικής Ευημερίας επί των καλών πρακτικών για την φροντίδα των θυμάτων.

Προτείνεται επίσης περαιτέρω εκπαίδευση των δικαστών και εισαγγελέων ώστε να διασφαλιστεί η ορθή εφαρμογή του νόμου, συνέχιση της αύξησης της χρήσης μαρτυριών εμπειρογνωμόνων κατά τις διώξεις για εγκλήματα που έχουν να κάνουν με εμπορία προσώπων και επαρκής προστασία των θυμάτων κατά τη δικαστική διαδικασία.

Σε ό,τι αφορά την πρόληψη, αναφέρεται ότι η Κυβέρνηση συνέχισε να καταβάλλει προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση. Ειδικότερα, το 2014 οι Αρχές διερεύνησαν επτά υποθέσεις πιθανής εργασιακής εκμετάλλευσης μεταναστών για παράνομη λειτουργία γραφείου εργασίας και ανακάλεσαν τις άδειες λειτουργίας δύο ιδιωτικών γραφείων εργασίας λόγω μη συμμόρφωσης με τους κανονισμούς. Επίσης, μεταξύ άλλων, η Πολυθεματική Συντονιστική Ομάδα κατά της Εμπορίας Προσώπων συντόνισε την εφαρμογή του Εθνικού Σχεδίου Δράσης κατά της εμπορίας προσώπων 2013-2015, με τις ΜΚΟ να αναφέρουν σημαντική βελτίωση της συνεργασίας με την Ομάδα κατά την υπό αναφορά περίοδο.

«Ζώνη ατιμωρησίας» τα κατεχόμενα

Ως «ζώνη ατιμωρησίας» σε ό,τι αφορά την εμπορία προσώπων, χαρακτηρίζονται τα κατεχόμενα με βάση την έκθεση του Στέιτ Ντιιπάρτμεντ. Όπως αναφέρεται, τα κατεχόμενα εξελίσσονται όλο και περισσότερο σε προορισμό για γυναίκες από την Κεντρική Ασία, την Ανατολική Ευρώπη και την Αφρική, οι οποίες υποβάλλονται σε καταναγκαστική πορνεία σε νυχτερινά κέντρα, οι ιδιοκτήτες των οποίων πληρώνουν ψηλούς φόρους στις «αρχές», μεταξύ οκτώ και δώδεκα εκατομμυρίων δολαρίων ετησίως, σύμφωνα με μέσα ενημέρωσης. Επιπρόσθετα, πληρώνουν στις «αρχές» περίπου δύο χιλιάδες δολάρια ανά γυναίκα, κάτι το οποίο μπορεί να λειτουργήσει αποτρεπτικά σε ό,τι αφορά την καταπολέμηση της εμπορίας προσώπων από πλευράς των πολιτικών.

Σύμφωνα με την έκθεση, μια ΜΚΟ ανέφερε περιπτώσεις κοριτσιών ηλικίας 11 ετών, τα οποία ήταν θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης στην εντός των τειχών πόλη της Λευκωσίας.

Όπως αναφέρεται, γυναίκες και άνδρες υποβάλλονται σε καταναγκαστική εργασία στους τομείς της βιομηχανίας, των κατασκευών, της γεωργίας, της οικιακής εργασίας, της εστίασης και του λιανικού εμπορίου. Τα θύματα καταναγκαστικής εργασίας δέχονται απειλές για απέλαση, υποβάλλονται σε περιορισμούς σε ό,τι αφορά τη μετακίνησή τους και ζουν και εργάζονται σε απάνθρωπες συνθήκες. Προέρχονται κυρίως από την Κίνα, το Πακιστάν, τις Φιλιππίνες, την Τουρκία, το Τουρκμενιστάν και το Βιετνάμ.

Σύμφωνα με ΜΚΟ, αριθμός γυναικών εισήλθαν στα κατεχόμενα από την Τουρκία με τουριστική ή φοιτητική βίζα τριών μηνών και εκπορνεύονται σε διαμερίσματα στην κατεχόμενη Λευκωσία, στην Κερύνεια και την Αμμόχωστο.

Η έκθεση τονίζει ότι οι «αρχές» δεν πληρούν τα ελάχιστα κριτήρια για την εξάλειψη της εμπορίας προσώπων και δεν καταβάλλουν σημαντικές προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση. Επίσης δεν υπάρχει «νόμος» κατά της εμπορίας προσώπων, ούτε στατιστικά στοιχεία και καταφύγια για θύματα, στα οποία δεν παρέχονται ούτε κοινωνικές, οικονομικές και ψυχολογικές υπηρεσίες.

Σύμφωνα με παρατηρητές, οι «αρχές» στα κατεχόμενα διευκόλυναν την εμπορία προσώπων, ενώ δεν αναγνώριζαν την ύπαρξη καταναγκαστικής εργασίας. Επίσης δεν υπήρχε «νομοθεσία» που να τιμωρεί τους διακινητές.

Τέλος, οι «αρχές» δεν χρηματοδότησαν προσπάθειες κατά της εμπορίας προσώπων και δεν προστάτευσαν τα θύματα, ενώ η «αστυνομία» δεν εκπαιδεύτηκε στον εντοπισμό θυμάτων εμπορίας προσώπων.