Σε μάστιγα εξελίσσονται τα εργατικά ατυχήματα

Η μη εφαρμογή νόμων και κανονισμών ασφάλειας και υγείας στους χώρους εργασίας οδηγεί στο θάνατο ή σε σοβαρούς τραυματισμούς χιλιάδες εργαζομένους κάθε χρόνο

Του Χρήστου Χαραλάμπους

• Τα περισσότερα ατυχήματα καταγράφονται κατά σειρά στους Κλάδους των Ξενοδοχείων και Εστιατορίων (σύμφωνα με στοιχεία του 2018, περίπου 26%), της Μεταποίησης (περίπου 17%), των Κατασκευών (περίπου 14%) και του Εμπορίου (περίπου 13%). Σε ό,τι αφορά τα θανατηφόρα, τα περισσότερα από αυτά καταγράφονται στους Κλάδους της Μεταποίησης, των Κατασκευών, της Μεταφοράς και της Αποθήκευσης, του Εμπορίου, των Ξενοδοχείων και Εστιατορίων, καθώς και της Γεωργίας
• Κατά το 2018 εκδικάσθηκαν 15 ποινικές υποθέσεις για τις οποίες επιβλήθηκαν χρηματικές ποινές συνολικού ύψους €88.600, ενώ κατά το ίδιο έτος συντάχθηκαν συνολικά 27 νέοι φάκελοι ποινικής δίωξης για καταχώρηση στο Δικαστήριο

Κάθε φορά που γίνεται γνωστό ότι ένας άνθρωπος έχει χάσει τη ζωή του ή έχει τραυματιστεί στον καθημερινό αγώνα του για το μεροκάματο, η θλίψη που προκαλεί το ίδιο το γεγονός ακολουθείται από οργή για την αιτία του εργατικού ατυχήματος, η οποία κατά κύριο λόγο βρίσκεται στην εγκληματική αδιαφορία των εργοδοτών στην τήρηση της υποχρέωσής τους να εφαρμόζουν τους νόμους και τους κανονισμούς για την ασφάλεια και την υγεία στους χώρους εργασίας.

Τα όσα διαπιστώνονται και καταγράφονται από τα αρμόδια όργανα και υπηρεσίες, κάθε φορά που καλούνται να επιληφθούν εργατικών ατυχημάτων (όταν ενημερώνονται, αφού είναι κοινό μυστικό ότι για διαφόρους λόγους και σκοπιμότητες υπάρχουν και συμβάντα που αποσιωπούνται και δεν βλέπουν ποτέ το φως της δημοσιότητας) είναι πραγματικά εξωφρενικά, ενώ ο αριθμός των νεκρών και των τραυματιών που καταγράφονται κάθε χρόνο θα έπρεπε να κτυπούσε καμπανάκι σε όλους τους εμπλεκόμενους, κάτι που φαίνεται ότι δεν συμβαίνει τουλάχιστον στο βαθμό και με τη σοβαρότητα που θα έπρεπε.

Τα περισσότερα εργατικά ατυχήματα, σε ποσοστό μεγαλύτερο του 60% οφείλονται, όπως ανέφερε στην «Κυριακάτικη Χαραυγή» ο Ανώτερος Επιθεωρητής του Τμήματος Επιθεώρησης Εργασίας, Δήμος Δημοσθένους, «στην απώλεια ελέγχου εργαλείου ή μέσου μεταφοράς, στην αστοχία μηχανήματος ή εξοπλισμού, καθώς επίσης και σε ολίσθηση ή παραπάτημα που οδηγεί σε πτώση από κλιμακοστάσια, φορητές κλίμακες, ικριώματα, άκρα στέγης και ανοίγματα σε δάπεδα ή τοιχοποιία», επισημαίνοντας ότι «η συντριπτική πλειοψηφία των ατυχημάτων οφείλεται στην αμέλεια ή παράλειψη των εργοδοτών να ελέγξουν τα μέτρα προστασίας και πρόληψης, μέσα από την εφαρμογή κατάλληλου Συστήματος Διαχείρισης Κινδύνων, τα οποία πρέπει να καθορίζουν μέσω των Γραπτών Εκτιμήσεων Κινδύνου που μπορεί να οδηγήσουν σε ατυχήματα», ενώ πολύ σημαντικός παράγοντας στον όποιο οφείλεται ένα ουσιαστικό ποσοστό των ατυχημάτων είναι «η έλλειψη εκπαίδευσης και επιτήρησης των εργαζομένων».

Με βάση τα στατιστικά στοιχεία που καταγράφονται από το Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας, στο διάστημα από το 2013 μέχρι και σήμερα, παρουσιάζεται μια αυξομείωση στη συχνότητα των εργατικών ατυχημάτων (αυτών που γνωστοποιούνται), τα οποία κυμαίνονται μεταξύ 1.600 και 2.160 περιστατικών κάθε χρόνο, με τα θανατηφόρα να κυμαίνονται μεταξύ 2 και 9 (τα στοιχεία δόθηκαν στην εφημερίδα μας πριν τα δύο τελευταία τραγικά εργατικά ατυχήματα).

Τα περισσότερα ατυχήματα καταγράφονται, κατά σειρά, στους Κλάδους των Ξενοδοχείων και Εστιατορίων (σύμφωνα με στοιχεία του 2018, περίπου 26%), της Μεταποίησης (περίπου 17%), των Κατασκευών (περίπου 14%) και του Εμπορίου (περίπου 13%). Σε ό,τι αφορά τα θανατηφόρα, τα περισσότερα από αυτά καταγράφονται στους Κλάδους της Μεταποίησης, των Κατασκευών, της Μεταφοράς και της Αποθήκευσης, του Εμπορίου, των Ξενοδοχείων και Εστιατορίων, καθώς και της Γεωργίας.

Η κατάσταση, όπως διαμορφώθηκε κατά τα τελευταία χρόνια, έχει απασχολήσει φέτος ως μοναδικό θέμα δύο από τις τρεις συνεδρίες του Παγκύπριου Συμβουλίου Ασφάλειας και Υγείας, όπως αναφέρει ο κ. Δημοσθένους, επισημαίνοντας ότι στη διάρκεια αυτών των συνεδριών έγινε ανασκόπηση του ειδικού Σχεδίου Δράσης που έχει ετοιμασθεί και το οποίο περιλαμβάνει μέτρα και δράσεις που υλοποιούνται για αντιμετώπιση της κατάστασης. Το Σχέδιο Δράσης και οι ενέργειες που γίνονται για υλοποίησή του περιλαμβάνουν κατά κύριο λόγο τις εισηγήσεις των κοινωνικών εταίρων.

Η κύρια ευθύνη βαραίνει τους εργοδότες

Η ευθύνη γενικότερα για την εφαρμογή των μέτρων προστασίας και πρόληψης στους χώρους εργασίας για διατήρηση ενός ασφαλούς περιβάλλοντος και χωρίς κινδύνους για την υγεία, με απώτερο σκοπό την αποφυγή των εργατικών ατυχημάτων, των επαγγελματικών ασθενειών και άλλων προβλημάτων υγείας στην εργασία, «βαραίνει κατά κύριο λόγο τους ίδιους τους εργοδότες», όπως επισημαίνει ο λειτουργός του Τμήματος Επιθεώρησης Εργασίας, υποδεικνύοντας όμως ότι «και οι ίδιοι οι εργαζόμενοι οφείλουν να χρησιμοποιούν και να εφαρμόζουν τα οποιαδήποτε συστήματα και μέτρα ασφάλειας διατίθενται από τον εργοδότη τους και να χρησιμοποιούν τα μέσα προσωπικής προστασίας που τους παρέχονται, αλλά οφείλουν και να αποφεύγουν ενέργειες που θέτουν σε κίνδυνο άλλους εργαζομένους».

Και βέβαια το εύλογο ερώτημα που προκύπτει έχει να κάνει με το βαθμό συμμόρφωσης των εργοδοτών στη νομοθεσία και τις υποδείξεις του Τμήματος Επιθεώρησης Εργασίας που αφορούν την ασφάλεια στους χώρους εργασίας.

Με δεδομένο ότι διαχρονικός και βασικός στόχος του Υπουργείου Εργασίας είναι η προστασία των εργαζομένων και η σταθερή βελτίωση των επιπέδων ασφάλειας και υγείας στους χώρους εργασίας για την αποφυγή των εργατικών ατυχημάτων, το Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας πραγματοποιεί στοχευμένες επιθεωρήσεις στη βάση του ετήσιου Προγράμματος Επιθεωρήσεων, το οποίο ετοιμάζεται λαμβάνοντας υπόψη, μεταξύ άλλων, την ανάλυση των εργατικών ατυχημάτων που γνωστοποιούνται και ειδικά τις υψηλές συχνότητες ή και τη σοβαρότητα ατυχημάτων που συνεχίζουν να συμβαίνουν σε συγκεκριμένους τομείς οικονομικής δραστηριότητας.

«Ο βαθμός συμμόρφωσης των εργοδοτών στις υποδείξεις του Τμήματος και γενικότερα στις υποχρεώσεις τους, όπως πηγάζουν μέσα από τη σχετική νομοθεσία, είναι μεν ικανοποιητικός, αλλά όμως συνεχίζει να υπάρχει μερίδα εργοδοτών που δεν συμμορφώνεται», αναφέρει ο κ. Δημοσθένους, επισημαίνοντας ότι στις περιπτώσεις «όπου διαπιστώνεται απροθυμία ή παράλειψη από μέρους των εργοδοτών να εφαρμόσουν τις πρόνοιες της σχετικής νομοθεσίας το Τμήμα λαμβάνει όλα τα προβλεπόμενα από τη νομοθεσία μέτρα, όπως την έκδοση Ειδοποιήσεων Βελτίωσης/Απαγόρευσης, καθώς επίσης και την ποινική τους δίωξη».

Αναφέρεται ενδεικτικά ότι κατά το 2018 εκδικάσθηκαν 15 ποινικές υποθέσεις για τις οποίες επιβλήθηκαν χρηματικές ποινές συνολικού ύψους €88.600, ενώ κατά το ίδιο έτος συντάχθηκαν συνολικά 27 νέοι φάκελοι ποινικής δίωξης για καταχώριση στο Δικαστήριο.

Ανεπαρκείς οι έλεγχοι λόγω υποστελέχωσης

Πόσο όμως επαρκείς θεωρούνται οι έλεγχοι που γίνονται από το Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας κι ακόμα, υπάρχει το αναγκαίο προσωπικό ώστε αυτοί οι έλεγχοι να είναι συστηματικοί και ουσιαστικοί;

Με βάση τα δεδομένα που καταγράφονται, αβίαστα προκύπτει η διαπίστωση ότι και σε αυτό τον τομέα υπάρχει σοβαρό πρόβλημα που έχει, κατά βάση την αιτία του στην υποστελέχωση του Τμήματος κι αυτό είναι και που επανειλημμένα έχουν επισημάνει οι συντεχνίες των εργαζομένων.

Στα συγκεκριμένα ερωτήματα, πάντως, ο κ. Δημοσθένους απαντά λέγοντας ότι «το Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας, για την επίτευξη υψηλού βαθμού αποτελεσματικότητας των ελέγχων του, πραγματοποιεί στοχευμένες επιθεωρήσεις στη βάση του ετήσιου Προγράμματος Επιθεωρήσεων, στα μέτρα των δυνατοτήτων του και στη βάση προτεραιοτήτων που τίθενται».

Οι προτεραιότητες σε ό,τι αφορά τις επιθεωρήσεις υποστατικών καθορίζονται, όπως αναφέρεται, στη βάση της αξιολόγησης της επικινδυνότητάς τους, σύμφωνα με τη συχνότητα ή και τη σοβαρότητα των ατυχημάτων που συμβαίνουν σε συγκεκριμένους τομείς οικονομικής δραστηριότητας, καθώς και άλλων παραμέτρων όπως η εφαρμογή της Εθνικής Στρατηγικής για Ασφάλεια και Υγεία στην Εργασία 2013 – 2020, το θέμα της διαφωτιστικής εκστρατείας του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια και Υγεία, η εκστρατεία επιθεωρήσεων της Επιτροπής Ανώτερων Επιθεωρητών Εργασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και οι κατά καιρούς εισηγήσεις των κοινωνικών εταίρων.

Εργοδότες και κυβέρνηση να αναλάβουν τις ευθύνες τους

Την έντονη ανησυχία τους για την κατάσταση που διαμορφώνεται με τα πολλά και συχνά σοβαρά εργατικά ατυχήματα έχουν εκφράσει με κάθε ευκαιρία οι συντεχνίες των εργαζομένων και άλλοι κοινωνικοί φορείς, υποδεικνύοντας την ανάγκη να αναλάβουν τις ευθύνες που τους αναλογούν, τόσο οι εργοδότες όσο και οι αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες.

Η ΠΕΟ έχει καταθέσει σειρά προτάσεων τόσο στο Παγκύπριο Συμβούλιο Ασφάλειας και Υγείας όσο και με υπόμνημα που ενέκρινε η Παγκύπρια Συνδιάσκεψη της Οργάνωσης για την Ασφάλεια και Υγεία, οι οποίες στοχεύουν στο να βελτιωθεί το πλαίσιο λειτουργίας των ζητημάτων Ασφάλειας και Υγείας και σ’ ό,τι αφορά την πρόληψη και σ’ ό,τι αφορά τον έλεγχο, τη συμμόρφωση και την επιβολή του νόμου.

Σε πρόσφατη μάλιστα εκδήλωση που πραγματοποίησε η ΠΕΟ στη Λεμεσό (όπου φέτος καταγράφονται και τα περισσότερα θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα), ο Επαρχιακός Γραμματέας της Οργάνωσης, Δημήτρης Χριστοδούλου, κάνοντας λόγο για «μάστιγα», τόνισε εμφαντικά το  γεγονός ότι η κατάργηση, σε ένα μεγάλο βαθμό, των εργασιακών σχέσεων και των συμβάσεων εργασίας, δημιουργεί κλίμα εύφορο για μη τήρηση των κανόνων ασφαλείας από πολλούς εργοδότες και αυτό με τις ευλογίες της κυβέρνησης, που αδιαφορεί για τη διατήρηση των εργασιακών σχέσεων.

Αναφερόμενος, δε, στην «τεράστια ευθύνη της κυβέρνησης αφού άφησε τα Τμήματα Επιθεώρησης Εργασίας υποστελεχωμένα και ανίκανα να επιτελέσουν, στο βαθμό που πρέπει, τα καθήκοντά τους, που είναι ο έλεγχος για ζητήματα ασφάλειας», επεσήμανε και την «ασυδοσία κάποιων εργοδοτών που με στόχο τη μεγιστοποίηση των κερδών τους οδηγούνται σε παντελή υποβάθμιση των υποχρεώσεών τους για μέτρα ασφαλείας».

Κάνοντας λόγο για «σκλαβοπάζαρο» σε τομείς όπως η ξενοδοχειακή βιομηχανία όπου μεγάλος αριθμός υπαλλήλων είναι ξένοι και η εκμετάλλευση βρίσκεται στο ζενίθ, ο κ. Χριστοδούλου επεσήμανε ότι δεν είναι τυχαίο που ο δείκτης ατυχημάτων στον συγκεκριμένο κλάδο (1.200 ατυχήματα ανά 100.000 εργαζομένους) και ειδικά στους κοινοτικούς εργαζομένους, είναι διπλάσιος από τον μέσο όρο που είναι περίπου 600 ατυχήματα.

Πάγια θέση της ΠΕΟ είναι ότι τίποτα και κανένα κέρδος δεν μπορεί να αξίζει περισσότερο από μια ανθρώπινη ζωή. Σε σχετικό ψήφισμα της Οργάνωσης προς την Υπουργό Εργασίας, καταγράφονται 14 σημεία – αιτήματα, όπως η ψήφιση νομοθεσίας για επιβολή διοικητικού προστίμου ως επιπρόσθετος μηχανισμός συμμόρφωσης εργοδοτών με τη νομοθεσία, η αύξηση των επιθεωρήσεων από το Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας και στελέχωσή του με ικανοποιητικό αριθμό επιθεωρητών, η εισαγωγή υποχρεωτικής κατάρτισης νεοεισερχομένων στην εργασία για θέματα Ασφάλειας και Υγείας και κατάρτιση των εργαζομένων στα θέματα Ασφάλειας και Υγείας σε τομείς υψηλού κινδύνου και η εισαγωγή υποχρεωτικών προτύπων επαγγελματικών προσόντων σε όλους τους κλάδους και διασύνδεσή τους με την Ασφάλεια και Υγεία.

Εξάλλου, με αφορμή τα δύο νέα θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα μέσα σε ένα 24ωρο, η ΠΕΟ με ανακοίνωσή της κάνει λόγο για ασυδοσία και υποβάθμιση της λήψης των απαραίτητων μέτρων για την Ασφάλεια και Υγεία. Παράλληλα καλεί τους εργαζομένους να μην ανέχονται άλλο να εργάζονται σε μη ασφαλείς συνθήκες, να διεκδικούν αποφασιστικά το δικαίωμα να επιστρέφουν στα σπίτια τους ασφαλείς, υγιείς και αρτιμελείς.

Η ΣΕΚ σημειώνει πως δυστυχώς τα περισσότερα σοβαρά και θανατηφόρα ατυχήματα συμβαίνουν σε χώρους εργασίας, όπου υπάρχει προχειρότητα και ανοργανωσιά, όπως επίσης και εκεί που πλεονάζει η αδήλωτη εργασία.

Δεν μπορεί πλέον να θεωρείται εργατικό ατύχημα η εγκληματική αμέλεια εργοδοτών, λέει η ΔΕΟΚ.

Αν λαμβάνονταν μέτρα…

Μέσα σε δύο ημέρες αυτή την εβδομάδα, δύο συνάνθρωποί μας έχασαν με τραγικό τρόπο τη ζωή τους εν ώρα εργασίας. Συνολικά 15 εργαζόμενοι έχασαν τη ζωή τους στο μεροκάματο μέσα στο 2019. Ο αριθμός αυτός καταδεικνύει μια αυξητική τάση κατά τα τελευταία δύο χρόνια, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία που δημοσιοποιεί το Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας.

Η αυξητική τάση στα εργατικά ατυχήματα δεν είναι τυχαία. Η γενικότερη απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων στον ιδιωτικό τομέα σημαίνει εκτός από συρρίκνωση των μισθών και των δικαιωμάτων των εργαζομένων και μια επικίνδυνη τάση περιφρόνησης από πλευράς εργοδοτών της σημασίας που έχει η ασφάλεια και η υγεία των εργαζομένων στους χώρους δουλειάς. «Η κατάσταση προκαλεί θλίψη, αλλά και οργή. Θλίψη γιατί η ζωή και η αρτιμέλεια των εργαζομένων δεν μπορεί να γίνεται βορά στα κέρδη και την ασυδοσία των εργοδοτών. Αλλά και οργή, γιατί εδώ και χρόνια όλα αυτά εντοπίστηκαν από το συνδικαλιστικό κίνημα και δόθηκαν συγκεκριμένες προτάσεις προς το Υπουργείο Εργασίας», τονίζει το ΑΚΕΛ.

Και υποβάλλει ερωτήματα, τα οποία απαιτούν απαντήσεις:

• Πώς ενισχύθηκε το Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας για να ασκεί αποτελεσματικούς ελέγχους στους χώρους δουλειάς;
• Πού στάλωσε πάλι το νομοσχέδιο που προνοεί διοικητικά πρόστιμα στους εργοδότες που δεν λαμβάνουν τα απαραίτητα μέτρα ασφάλειας;