Σηµαντικός ο ρόλος της γεωργίας της Κύπρου για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας

• 300 και πλέον εµπειρογνώµονες από 23 χώρες-µέλη της Ε.Ε. κατέθεσαν παρατηρήσεις και εισηγήσεις στο πλαίσιο ανάλυσης του µέλλοντος της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής, η οποία θα εφαρµοστεί κατά την περίοδο 2023-2027.
• Στην κύρια οµάδα των ερευνητών, από πλευράς Κύπρου συµµετείχαν ο αναπληρωτής καθηγητής Μενέλαος Σταυρινίδης του Τµήµατος Γεωπονικών Επιστηµών, Βιοτεχνολογίας και Επιστήµης Τροφίµων του ΤΕΠΑΚ  και ο καθηγητής ∆ιαχείρισης & Προστασίας Περιβάλλοντος στο Ανοικτό Πανεπιστήµιο Κύπρου, Γιάννης Βογιατζάκης.

Σηµαντικές και άκρως ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις και εισηγήσεις που αφορούν και την κυπριακή γεωργία, αλλά και γενικότερα τη διατήρηση της κυπριακής φύσης που απειλείται από τις αλλαγές του κλίµατος, από τις πυρκαγιές και από την ανεξέλεγκτη και µη προγραµµατισµένη ανάπτυξης, κατατέθηκαν από 300 και πλέον εµπειρογνώµονες από 23 χώρες-µέλη της ΕΕ, στο πλαίσιο ανάλυσης του µέλλοντος της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής, η οποία θα εφαρµοστεί κατά την περίοδο 2023-2027.

Επισηµαίνοντας τη µέτρια επίδοση της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής σε ό,τι αφορά στην προστασία της βιοποικιλότητας, οι εµπειρογνώµονες εισηγούνται πρακτικά µέτρα για τη διόρθωση των αδυναµιών, ειδικά στο πλαίσιο των οικολογικών προγραµµάτων, του νέου χρηµατοδοτικού εργαλείου που θα εφαρµοστεί. Τονίζεται ιδιαίτερα η σηµασία της διατήρησης των στοιχείων τοπίου στις γεωργικές καλλιέργειες, όπως είναι οι ξερολιθιές, οι φυτοφράκτες, τα µεµονωµένα δέντρα και οι λωρίδες ακαλλιέργητης γης.

Επιπρόσθετα, αναγνωρίζεται ο ουσιαστικός ρόλος που έχουν οι καλλιέργειες, χωρίς µεγάλη χρήση γεωργικών φαρµάκων και λιπασµάτων, για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και η ανάγκη για αύξηση των επιδοτήσεων, προκειµένου να αντικατοπτρίζουν τις πραγµατικές δαπάνες των γεωργών. Οι επιστήµονες τονίζουν και τη σηµασία της χρηµατοδότησης περιβαλλοντικών δράσεων µε βάση το αποτέλεσµα που έχουν στη διατήρηση ειδών άγριας ζωής αλλά και την ανάγκη για αύξηση της χρηµατοδότησης για παρακολούθηση των επιδράσεων των µέτρων της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής στη βιοποικιλότητα.

Μ. Σταυρινίδης: Οι υφιστάμενες πολιτικές αδικούν τον Κύπριο γεωργό

Σχολιάζοντας τα πορίσµατα της έρευνας, ο ∆ρ Σταυρινίδης σηµειώνει ότι η γεωργία της Κύπρου είναι πολύ σηµαντική για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, διότι χαρακτηρίζεται από καλλιέργειες, ειδικά σε ορεινές περιοχές, µε ποικιλία καλλιεργειών και στοιχείων τοπίου, χαρακτηριστικά που ευνοούν την παρουσία πολλών διαφορετικών ειδών άγριας ζωής, τα οποία χρησιµοποιούν τις γεωργικές καλλιέργειες για διατροφή και δηµιουργία φωλιών.

Οι πλείστες καλλιέργειες σε ορεινές και ηµιορεινές περιοχές στην Κύπρο, σύµφωνα µε τον ∆ρα Σταυρινίδη, αποτελούν µοντέλο για τη νέα Κοινή Γεωργική Πολιτικής, διότι συνδυάζουν τη γεωργική δραστηριότητα µε τη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Σηµειώνοντας ότι το Στρατηγικό Σχέδιο για την εφαρµογή της νέας Κοινής Γεωργικής Πολιτικής στην Κύπρο βρίσκεται στα τελικά στάδια ετοιµασίας του, επισηµαίνει ότι το Σχέδιο περιέχει κάποια θετικά στοιχεία, όµως χαρακτηρίζεται από την έλλειψη σαφούς στόχευσης για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας σε αγροτικές περιοχές.

Ο ∆ρ Σταυρινίδης θεωρεί ότι ο Κύπριος γεωργός αδικείται σε σχέση µε άλλα κράτη-µέλη, διότι, όπως υποδεικνύει, ενώ πολλές από τις πρακτικές που εφαρµόζει είναι µεν ιδιαίτερα σηµαντικές για τη βιοποικιλότητα, δεν επιδοτούνται δε, διότι θεωρούνται ως βάση εκκίνησης.

Για παράδειγµα, ένας αµπελουργός που επιλέγει να συνεχίσει την παραδοσιακή καλλιέργεια αµπελιού σε αναβαθµίδες στα βουνά δεν λαµβάνει επιπλέον επιδότηση σε σχέση µε κάποιον που αποφασίζει να ισοπεδώσει µια πλαγιά του βουνού, προκειµένου να διευκολύνει τις γεωργικές εργασίες. Ως αποτέλεσµα αυτών των δυσκολιών και πολλών άλλων παραγόντων, οι παραδοσιακές καλλιέργειες εγκαταλείπονται αλλάζοντας ριζικά τη µορφή του παραδοσιακού τοπίου.

Από την άλλη, αναδεικνύοντας το θέµα της υπερβολικής χρήσης γεωργικών φαρµάκων στην Κύπρο και των δυσκολιών που θα αντιµετωπίσει το κράτος στην εφαρµογή της Στρατηγικής «Από το Αγρόκτηµα στο Πιάτο», η οποία προνοεί µείωση της χρήσης τέτοιων φαρµάκων κατά 50% µέχρι το 2030, ο ∆ρ Σταυρινίδης επισηµαίνει ότι οι δεσµευτικοί στόχοι µείωσης της χρήσης φυτοφαρµάκων που έχουν τεθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Υγείας αναµένεται να δηµιουργήσουν σηµαντικές προκλήσεις για τους Κύπριους γεωργούς, δεδοµένου ότι η Κύπρος βρίσκεται στις πρώτες θέσεις της ΕΕ στη χρήση γεωργικών φαρµάκων και στην παρουσία υπολειµµάτων τους στα τρόφιµα.

Γ. Βογιατζάκης: Συνύπαρξη της γεωργίας µε τη φύση

Από την πλευρά του ο καθηγητής Γιάννης Βογιατζάκης τονίζει ότι η γεωργία µπορεί να συνυπάρξει µε τη διατήρηση της φύσης, τόσο εντός όσο και εκτός των Προστατευόµενων Φυσικών Περιοχών.

Σηµειώνει ότι η εγκατάλειψη παραδοσιακών δραστηριοτήτων, οι οποίες ιστορικά διαµόρφωναν το τοπίο, πέραν της «αλλοίωσης» που µπορεί να επιφέρει στο χαρακτήρα του τοπίου, εγκυµονεί κινδύνους, µιας και η έλλειψη διαχείρισης οδηγεί στην αλλαγή της δοµής βλάστησης σε αγροτικές και δασικές περιοχές συντελώντας σε µεγάλο βαθµό στη συγκέντρωση καύσιµης ύλης και τη δηµιουργία ενός «εύφλεκτού» τοπίου.

Το τοπίο αυτό µε τις αυξανόµενες ξηρές συνθήκες, όπως υποδεικνύει, οδηγεί σε καταστροφικές συνέπειες µε τη µορφή µεγαπυρκαγιών, όπως τις βλέπουµε τα τελευταία χρόνια στη Μεσόγειο και όπως τις  βιώσαµε πέρσι στην Κύπρο.

Η ύπαιθρος της Μεσογείου, όπως επισηµαίνει ο ∆ρ Βογιατζάκης, είναι ένα ενιαίο κοινωνικο-οικολογικό σύστηµα, στο οποίο η εγκατάλειψη και υποβάθµιση, πέραν των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, είναι επιζήµια και για την κοινωνική συνοχή.

Χρήστος Χαραλάµπους