Συνεχίζονται τα ημίμετρα στο μεταναστευτικό. Για πόσο όμως;

Η απουσία αποτελεσματικής λύσης δυναμιτίζει τα ευρωπαϊκά θεμέλια

Του ανταποκριτή μας στις Βρυξέλλες, Γιάννη Αντύπα

Η Σύνοδος Κορυφής στις 28 – 29 Ιουνίου στις Βρυξέλλες κατέδειξε το γεγονός πως η ευρωπαϊκή ηγεσία είναι πλήρως, μα πλήρως, σε διάσταση ως προς τις απόψεις της για το προσφυγικό.
Οι διαστάσεις και οι διαφωνίες δεν είναι κάτι νέο στην Ευρώπη. Αρκετές φορές στο παρελθόν ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έπρεπε να δράσουν ως γεφυροποιοί σε διάφορα ζητήματα. Το πρωτοφανές όμως της περασμένης Συνόδου Κορυφής είναι πως όλη η Ευρώπη έχει διασπαστεί σε διαφορετικές ομάδες. Ο νότος διαφωνεί με το βορρά, η ανατολική Ευρώπη με τη δυτική και οικονομικά ισχυρότερα κράτη-μέλη απειλούνται με πολιτική αστάθεια εξαιτίας του ζητήματος αυτού.
Σε ζητήματα όπως η κοινή άμυνα, η ελληνική κρίση χρέους ή η αστάθεια στο διεθνές εμπορικό περιβάλλον, που έχουν δημιουργήσει οι κυρώσεις του Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών Ντόναλντ Τραμπ, έχουν βρει την ευρωπαϊκή ηγεσία έτοιμη για μεγάλους συμβιβασμούς.
Το προσφυγικό όμως φαίνεται να είναι κάτι διαφορετικό, που πλέον απειλεί να δυναμιτίσει τα θεμέλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης αν δε βρεθεί άμεσα μία βιώσιμη λύση. Η λύση αυτή θα πρέπει από τη μία να δράσει ως ανάχωμα στη ραγδαία άνοδο της άκρας δεξιάς και από την άλλη -το σημαντικότερο- να επιτρέψει στους ανθρώπους αυτούς που ρισκάρουν τη ζωή τους για να έρθουν στην Ευρώπη να αντιμετωπίσουν μία πιο ασφαλή, σίγουρη και ανθρώπινη ήπειρο όταν φτάσουν. Ως τώρα έχουμε μόνο λύσεις-τσιρότα.

 

Η Σύνοδος της διαφωνίας

Η Σύνοδος Κορυφής ξεκίνησε με άσχημους οιωνούς. Κανείς όμως δεν περίμενε ένα ολονύκτιο θρίλερ πολύπλευρων διαφωνιών. Η αρχική διαφωνία βρισκόταν μεταξύ της Ιταλίας και της Γερμανίας. Η νέα κυβέρνηση της Ιταλίας, ένας συνασπισμός λαϊκιστικών δυνάμεων που ανέβηκε στην εξουσία με κύριο μήνυμα τη σκληρότερη στάση προς τη μετανάστευση, μπήκε με άγριες διαθέσεις.
Ο Πρωθυπουργός Τζουζέπε Κόντε δήλωσε από την αρχή πως είναι διατεθειμένος να ασκήσει βέτο στο κείμενο των συμπερασμάτων, ακόμα και στα σημεία που υπήρχε καθολική συμφωνία, όπως αυτά του εμπορίου και της κοινής άμυνας.

720_191529_4f46b54245-aad55c5b0bbcb10d
Από την άλλη πλευρά η Καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ, αν και πιο διαλλακτική, αντιμετωπίζει ένα δύσκολο εσωτερικό τοπίο εξαιτίας του Βαυαρού κυβερνητικού της ετέρου, Χορστ Ζεεχόφερ. Ο κος Ζεεχόφερ απείλησε να αποχωρήσει από το συνασπισμό και να ρίξει την κυβέρνησή της εάν δεν ληφθούν σοβαρότατα μέτρα για να περιορίσουν τον αριθμό των εισερχομένων μεταναστών στη Βαυαρία και παράλληλα να επιστρέψουν πίσω τους μη καταγεγραμμένους μετανάστες.
Η διαφωνία των δύο πλευρών γίνεται συνάμα πιο πιεστική αν αναλογιστεί κανείς τη συνθήκη του Δουβλίνου η οποία προσδιορίζει πως μετανάστες και πρόσφυγες που βρίσκονται σε κράτος μέλος Ευρωπαϊκής Ένωσης, χωρίς να έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία εξέτασης του ασύλου τους, πρέπει να επιστρέφονται πίσω στη χώρα πρώτης εισόδου για να γίνει η καταγραφή τους. Η Ιταλία διαφωνεί, θεωρώντας τη συνθήκη αυτή άδικη και ζητά την ακύρωσή της.
Καμία πλευρά δεν φαινόταν έτοιμη να κάνει κάποια παραχώρηση. Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ, δρώντας ως πυροσβέστης, πρότεινε τη δημιουργία των λεγομένων «πλατφορμών αποβίβασης» για να ελαφρύνει την Ιταλία, η οποία δέχεται το μεγαλύτερο βάρος προσφυγικών ροών από την κεντρική Μεσόγειο.
Σκάφη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της ακτοφυλακής της θα οδηγούσαν οποιοδήποτε σκάφος με μετανάστες έβρισκαν σε τρίτες χώρες -εκτός δηλαδή της Ευρωπαϊκής Ένωσης- έτσι ώστε η καταγραφή και η εξέταση παροχής ασύλου τους να γίνεται εκτός της Ιταλίας. Η πρόταση αυτή, αν και επί της αρχής βρίσκει υποστήριξη από τα περισσότερα κράτη μέλη, φάνηκε να μην είναι αρκετή για να αποκλιμακώσει τη Σύνοδο, καθώς ο Ιταλός Πρωθυπουργός Κόντε έβαλε βέτο στα συμπεράσματα εάν δεν ικανοποιηθούν τα αιτήματά του.
Το… πρώτο αδιέξοδο έλαβε τέλος αργά το βράδυ, όταν ο Γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν έκανε μια συμβιβαστική πρόταση, που προβλέπει τη δημιουργία νέων κέντρων υποδοχής στο έδαφος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κλειστού τύπου, τα οποία θα φιλοξενήσουν μετανάστες και θα ελάττωνε τα βάρη τα οποία καλείται να σηκώσει Ιταλία για τη διαχείριση της μετανάστευσης. Η πρόταση βρήκε ευήκοα ώτα σε Γερμανία και Ιταλία, λογάριαζε όμως χωρίς τον ξενοδόχο.
Σε αυτό το σημείο, νωρίς το πρωί, τα κράτη-μέλη που απαρτίζουν την άτυπη ομάδα του Βίζεγκραντ, Πολωνία- Ουγγαρία- Τσεχία- Σλοβακία, είχαν τις δικές τους αντιρρήσεις στην πρόταση αυτή, μη θέλοντας να υπάρξει οποιαδήποτε δέσμευση από μέρους τους για υποδοχή μεταναστών.
Έτσι, μέχρι τις έξι το πρωί οι ηγέτες είχαν χωριστεί σε δύο άτυπες ομάδες. Πρώτα αυτή της Γερμανίας που υποστήριζε μια πανευρωπαϊκή προσέγγιση και από την άλλη τα κράτη που δεν προτίθενται να αναλάβουν κανένα βάρος, όπως οι χώρες του Βίζεγκραντ και η Αυστρία.
Τελικά οι αμέτρητες ώρες διαπραγματεύσεων, η κούραση και οι κλειστές πόρτες του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ώθησαν τους ηγέτες να φτάσουν σε ένα συμβιβασμό, όπου τα κέντρα κράτησης στην Ευρώπη θα έχουν εθελοντικό χαρακτήρα -δηλαδή μόνο οι χώρες που επιλέγουν θα συμμετέχουν- και από την άλλη θα δοθεί μισό δις ευρώ για τη χρηματοδότηση του ταμείου υποστήριξης προς τις χώρες της Αφρικής για τη διαχείριση του μεταναστευτικού.
Το δράμα συνεχίστηκε και τη Δευτέρα έπειτα από συνεδριάσεις μέχρι το τελευταίο λεπτό στη γερμανική πρωτεύουσα, όπου ο Χορστ Ζεεχόφερ πείστηκε να μην ρίξει την κυβέρνηση της Άνγκελα Μέρκελ και να αποδεχθεί τη συμφωνία της Παρασκευής καρπώνοντας όμως σημαντικά οφέλη και παραχωρήσεις από την άλλοτε παντοδύναμη Καγκελάριο.
Σύμφωνα με τους όρους της συμφωνίας, το Βερολίνο θα δημιουργήσει λεγόμενες «ζώνες διέλευσης» κατά μήκος των νότιων συνόρων της Γερμανίας για να επιτρέψει την ταχεία απέλαση προσφύγων που δεν έχουν δικαίωμα ασύλου στη χώρα.
Μόλις μια μέρα μετά στις Βρυξέλλες, οι διαφωνίες για το θέμα συνεχίστηκαν. Ο Καγκελάριος της Αυστρίας, Σεμπάστιαν Κουρτς, ζήτησε από τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να υπάρξει μια πλήρης μετατόπιση στον τρόπο που αντιλαμβάνεται η ΕΕ το προσφυγικό. Ο Πρόεδρος Γιούνκερ από την πλευρά του απάντησε πως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε υποβάλει προτάσεις για την προστασία των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ ήδη από το 2008, αλλά απορρίφθηκαν από «ορισμένους Γερμανούς ετέρους» -μια σαφή αναφορά στους Αυστριακούς.

 
Πέτυχε κάτι η συμφωνία των αρχηγών;
Πριν αξιολογήσουμε το μέλλον της ΕΕ στο θέμα της μετανάστευσης, πρέπει να εξετάσουμε κάποια δεδομένα. Η ΕΕ δε βρίσκεται στην ίδια κατάσταση με το 2015. Οι μεταναστευτικές ροές έχουν μειωθεί κατά 95% από την αντίστοιχη περίοδο τρία χρόνια πριν. Παράλληλα, η ΕΕ διαθέτει μία σειρά από ισχυρότατα εργαλεία διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό της, όπως η συμφωνία με την Τουρκία.
Συνεπώς, η Ένωση δεν βρίσκεται ενώπιον μιας τεράστιας και ανεξέλεγκτης κρίσης, με τα πάθη και τις εθνικές αντιδράσεις να είναι σε έξαρση. Αντίθετα, το ζήτημα είναι πολιτικής φύσης και αφορά εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις.
Η άνοδος των λαϊκιστικών δεξιών δυνάμεων στην Ιταλία και παράλληλα του γερμανικού συντηρητισμού, φαίνεται πως είναι αρκετές για να οδηγήσουν σε καθολική διαφωνία τους ηγέτες της Ευρώπης ακόμη και σε σημεία που έχει γίνει τεράστια πρόοδος, όπως οι πολιτικές κοινής ευρωπαϊκής άμυνας, εμπορίου, εξωτερικής πολιτικής και η διαχείριση της εξόδου της Βρετανίας από την ΕΕ.
Η ουσία της εσωτερικής αυτής κρίσης είναι πως η Γερμανίδα Καγκελάριος Μέρκελ προσπαθεί να λύσει το μεταναστευτικό με το μικρότερο πολιτικό κόστος για την ίδια και την κυβέρνησή της. Δεν προτίθεται να μεταρρυθμίσει την άδικη συνθήκη του Δουβλίνου, ούτε κάνει ιδιαίτερες παραχωρήσεις προς τον Νότο, πέραν οικονομικής βοήθειας.
Γίνεται να υπάρξει κάποια λύση που θα ικανοποιεί ταυτόχρονα τα αντιδραστικά κράτη του Βίζενγκραντ, τον εκάστοτε συντηρητικό έτερο της γερμανικής ηγεσίας, τα κράτη του Νότου και να υπάρχει αποτελεσματική και ανθρώπινη μεταχείριση των μεταναστών;
Στις μεγάλες προκλήσεις, κάποια αυγά πρέπει να σπάσουν και κάποιοι να δυσαρεστηθούν. Ο αρθρογράφος δεν γνωρίζει ποια θα ήταν η ιδανική λύση ή ποιος θα κάνει πίσω, δεν γίνεται όμως να ξενυχτά η ηγεσία της Ευρώπης κάθε τρίμηνο στις Βρυξέλλες για να βρεθεί κάποιος συμβιβασμός, που θα οδηγήσει τους ηγέτες στην ίδια αίθουσα για το ίδιο θέμα μερικούς μήνες μετά.
Το τραγικό της υπόθεσης είναι πως την ίδια στιγμή που συνεχίζονται όλες αυτές οι διαφωνίες στο εσωτερικό της Ένωσης, καραβάνια απεγνωσμένα ανθρώπων ρισκάρουν τη ζωή τους στη θάλασσα της Μεσογείου.

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy