Σκληρή πραγματικότητα η κακοποίηση των ηλικιωμένων

• Σωματική και ψυχολογική βία σε ιδρύματα ή μέσα στο σπίτι με δράστες φροντιστές ή τα ίδια τα μέλη της οικογένειας
• Οι ηλικιωμένοι παραμελούνται από τους οικείους τους ή εγκαταλείπονται στους φροντιστές χωρίς να γίνεται ο ενδεδειγμένος έλεγχος
• Σε ιδρύματα χωρίς τη θέλησή τους…

Όσο κι αν ακούγεται παράξενο, στη μικρή μας Κύπρο, που μας αρέσει να λέμε ότι ο θεσμός της οικογένειας διατηρεί ακόμα ισχυρές βάσεις, η πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική και μόνο απογοήτευση και οργή προκαλεί. Κι αυτό επειδή οι γεννήτορες της οικογένειας, όπως διαπιστώνεται, όχι απλώς περιθωριοποιούνται από παιδιά και εγγόνια, αλλά οδηγούνται συχνά και κατά κύριο λόγο χωρίς τη θέλησή τους σε ιδρύματα ή περιορίζονται στο σπίτι τους με μόνη συντροφιά την ξένη οικιακή βοηθό. Η 15η Ιουνίου καθιερώθηκε ως Παγκόσμια Ημέρα Κατά της Κακοποίησης των Ηλικιωμένων κι αυτό σε μια προσπάθεια να ευαισθητοποιηθεί το παγκόσμιο κοινό σε ό,τι αφορά στην κακομεταχείριση που υφίστανται οι ηλικιωμένοι που διαβιούν είτε σε ιδρύματα είτε στο ίδιο τους το σπίτι.

 

Του Χρήστου Χαραλάμπους

Το προχωρημένο της ηλικίας, όπως επισημαίνεται σε σχετική διακήρυξη, σε καμία περίπτωση δεν επιτρέπει στέρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά τα ηλικιωμένα άτομα θα πρέπει να συνεχίσουν να ζουν και να αντιμετωπίζονται ίσα με τα υπόλοιπα μέλη μιας κοινωνίας. Και οποιαδήποτε και αν είναι η μορφή κακοποίησης, δεν θα πρέπει να αφήνουμε τα περιθώρια να συμβαίνει και θα πρέπει να την σταματάμε με κάθε τρόπο.

Η κακοποίηση των ηλικιωμένων αποτελεί και το βασικό αντικείμενο ενός πρωτοποριακού Ευρωπαϊκού Προγράμματος που έχει να κάνει με την ανίχνευση της κακοποίησης («SAVE – Screening for Abuse Victims Among Elderly»). Το Πρόγραμμα χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα Erasmus+ και σε αυτό μετέχουν η Πολωνία, Ιταλία, Πορτογαλία, Φινλανδία και η Κύπρος, εκπροσωπούμενη από το ΤΕΠΑΚ με ερευνητική ομάδα από το Τμήμα Νοσηλευτικής, αποτελούμενη από την αναπληρώτρια καθηγήτρια Δρα Ευρυδίκη Παπασταύρου που είναι και η συντονίστρια, τη δρα Έλενα Ρούσου, τη δρα Θεολογία Τσίτση και τις νοσηλευτικές λειτουργούς της Υπηρεσίας «Κατ’ Οίκον Νοσηλείας» του ΟΚΥπΥ, Έλενα Νικολαΐδου και Παρασκευή Χαρίτου.

Ζοφερή είναι η εικόνα που καταγράφεται σήμερα στην Κύπρο σε ό,τι αφορά την κακοποίηση των ηλικιωμένων, έτσι όπως την περιέγραψαν στη «Χαραυγή» οι κυρίες Νικολαΐδου και Χαρίτου, οι οποίες εκ του αντικειμένου της ασχολίας τους βλέπουν και γνωρίζουν πάρα πολύ καλά αρκετά προβλήματα που αφορούν σε κακοποίηση και παραμέληση ηλικιωμένων.

Η κακοποίηση, όπως αναφέρουν, μπορεί προέρχεται από φροντιστές, ή ακόμα και από τα ίδια τα παιδιά των ηλικιωμένων, ή γενικότερα από μέλη της οικογένειας. Στην τελευταία αυτή περίπτωση, οι ηλικιωμένοι παραμελούνται από τους οικείους τους ή εγκαταλείπονται στους φροντιστές χωρίς να γίνεται ο ενδεδειγμένος έλεγχος. Στο μεγαλύτερο ποσοστό, η κακοποίηση προέρχεται από άτομα εμπιστοσύνης των ηλικιωμένων, στα οποία πρωτίστως περιλαμβάνονται τα ίδια τα παιδιά τους, όπως εμφαντικά επισημαίνεται.

Μορφές κακοποίησης…

«Η κακοποίηση μπορεί να είναι σωματική, ψυχολογική, οικονομική, αλλά ακόμα και σεξουαλική. Μορφή κακοποίησης αποτελεί και η αδιαφορία στο να εξασφαλίζονται τα φάρμακα τα οποία έχουν ανάγκη οι ηλικιωμένοι, αλλά και η διαβίωσή τους σε απαράδεκτες συνθήκες υγιεινής».

Σε ό,τι αφορά τους οίκους ευγηρίας, εκφράζεται η εκτίμηση ότι το πρόβλημα είναι μεγαλύτερο και πιο σοβαρό, κάτι άλλωστε που επιβεβαιώνεται συχνά μέσα από σχετικά περιστατικά τα οποία βλέπουν κατά καιρούς το φως της δημοσιότητας και κάποια από αυτά οδηγούνται και στη Δικαιοσύνη.

Το πρόβλημα της κακοποίησης ηλικιωμένων, όπως τονίζεται, μεγιστοποιήθηκε τον τελευταίο χρόνο με την πανδημία, που εκτός των άλλων υποχρέωσε σε πλήρη περιορισμό και απομόνωση των ηλικιωμένων στα σπίτια τους ή στα ιδρύματα χωρίς επαφή με οικεία πρόσωπα και με μόνους επισκέπτες τους κοινοτικούς νοσηλευτές, οι οποίοι επωμίστηκαν και όλη την ευθύνη της φροντίδας και της κάλυψής τους σε φάρμακα.

Εργαλεία εκπαίδευσης για ανίχνευση της κακοποίησης

Αναφερόμενη στο Πρόγραμμα «SAVE», η δρ Παπασταύρου επισημαίνει ότι αυτό σκοπεύει στη βελτίωση της χρήσης εργαλείων ανίχνευσης περιστατικών κακοποίησης ηλικιωμένων ατόμων στους χώρους παροχής φροντίδας υγείας και κοινωνικής φροντίδας, παρέχοντας εκπαίδευση και υποστήριξη στους επαγγελματίες για την αποτελεσματική εφαρμογή τους.

Ανίχνευση, όπως εξηγεί, σημαίνει ότι υπάρχουν κακοποιήσεις που δεν είναι ορατές, όπως η ψυχολογική κακοποίηση, οπότε «η προσπάθεια μέσω του Προγράμματος είναι να εντοπίσουμε τι εργαλεία ανίχνευσης υπάρχουν, με τα οποία θα μπορούμε να διαπιστώσουμε αν ο ηλικιωμένος υποβάλλεται σε κακοποίηση ή αν υπάρχουν παράγοντες κινδύνου». Η χρήση των εργαλείων ανίχνευσης είναι χρήσιμη, όπως υποδεικνύεται, γιατί βοηθά τους επαγγελματίες να αναγνωρίζουν και να αξιολογούν τη βία και την παραμέληση των ηλικιωμένων ατόμων, αν και εξακολουθεί να εφαρμόζεται σπάνια σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το πρόγραμμα «SAVE» θα συμβάλει στην υιοθέτηση πρακτικών ανίχνευσης περιστατικών κακοποίησης ηλικιωμένων ατόμων στις χώρες εταίρους με στόχους:

• την αύξηση της γνώσης των εργαλείων ανίχνευσης και της καταλληλότητάς τους για τον εντοπισμό της βίας κατά ηλικιωμένων σε υπηρεσίες φροντίδας υγείας και κοινωνικής φροντίδας

• τη βελτίωση της ικανότητας των επαγγελματιών υγείας και κοινωνικής φροντίδας για αναγνώριση και παρέμβαση, υποστήριξη και αναφορά των περιστατικών βίας κατά των ηλικιωμένων στις αρμόδιες υπηρεσίες

• την ανάπτυξη των ικανοτήτων των εκπαιδευτών να διδάξουν στους επαγγελματίες πώς να χειριστούν τη βία κατά των ηλικιωμένων, να τους υποστηρίξουν και να τους καθοδηγήσουν

• τη δημιουργία ενός διαδραστικού προγράμματος κατάρτισης για βελτίωση της ενεργητικής και καινοτόμου μάθησης των εκπαιδευτικών, εκπαιδευτών και επαγγελματιών υγείας και κοινωνικής φροντίδας στην αναγνώριση και παρέμβαση των περιπτώσεων βίας κατά των ηλικιωμένων ατόμων.

Με την ολοκλήρωση του Προγράμματος, τα υλικά που θα προκύψουν θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν από επαγγελματίες υγείας και κοινωνικής φροντίδας που εργάζονται σε κατ’ οίκον νοσηλεία, σε εγκαταστάσεις φροντίδας ηλικιωμένων, κέντρα υγείας και νοσηλευτήρια, από εκπαιδευτικούς και εκπαιδευτές φροντίδας υγείας και κοινωνικής φροντίδας και από τοπικούς/περιφερειακούς φορείς αρμόδιους για τη λήψη αποφάσεων φροντίδας υγείας και κοινωνικής φροντίδας στην κοινότητα.