Σωτήρης Μουστάκας: μοναδικός κι αναντικατάστατος

Στιγμές και πρόσωπα του κυπριακού θεάτρου

Σωτήρης Μουστάκας: μοναδικός κι αναντικατάστατος

Θεσμοφοριάζουσες  Αριστοφάνη, ΘΟΚ, 1996

Νομίζω πως, το κατά πόσον θα μας ακολουθεί για χρόνια το χνάρι μιας παράστασης ή μιας ερμηνεία, δεν έχει να κάνει μόνο με την ποιότητά της, αλλά και με τη δική μας δεκτικότητα. Το αν, δηλαδή, είναι πρόσφορο και το δικό μας έδαφος, για να παραφράσω τον γνωστό στίχο της Νικολακοπούλου. Το να είσαι δεκαεννέα ετών, να είναι καλοκαίρι, να είσαι στο μέσο της στρατιωτικής σου θητείας και μια από τις σπάνιες διανυκτερεύσεις να συμπίπτει με τις «Θεσμοφοριάζουσες» του Αριστοφάνη στο Παττίχειο Δημοτικό Αμφιθέατρο της Λάρνακας είναι οπωσδήποτε μια εξαιρετική ιδιωτική συγκυρία. Πάμε τώρα στην ταυτότητα της παράστασης του ΘΟΚ: μετάφραση Κωστής Κολώτας, σκηνοθεσία Κώστας Τσιάνος, σκηνικά-κοστούμια Νίκος Κουρούσιης, μουσική Μάριος Τόκας και ο Σωτήρης Μουστάκας να ηγείται της ομάδας των εκλεκτών ηθοποιών. Συνάντηση κορυφής, χωρίς αμφιβολία. Τον Μουστάκα τον είχα δει τη δεκαετία του 80 στο «Δελφινάριο» να χαρίζει αφειδώς το γέλιο -κάποτε με ένα και μόνο βλέμμα- με το Αθηναϊκό κοινό να τον αποθεώνει. Είχαμε πάει και στο καμαρίνι του τότε• ήταν ευγενέστατος, προσιτός και σεμνός. Τώρα τον έβλεπα να πρωταγωνιστεί στην Αριστοφανική κωμωδία ως Μνησίλοχος. Ως ο παρείσακτος των Θεσμοφορίων, ο οποίος με γυναικεία περιβολή και εμφάνιση, προσπαθεί ανεπιτυχώς να υπερασπιστεί τον Ευριπίδη στις γυναίκες που έχουν αγανακτήσει με τον δυσφημιστικό τρόπο που τις παρουσιάζει στα έργα του. Ο Αριστοφάνης με απαράμιλλη κωμικότητα και ανεμπόδιστο ποιητικό οίστρο θίγει ζητήματα φύλου, κοινωνικού ελέγχου και πολιτικής ισχύος μέσα σ’ ένα πανηγύρι εικόνων και δρωμένων.

Η ερμηνεία του Μουστάκα έχει χαραχθεί στη μνήμη μου για την ακρίβεια και τη δωρικότητά της, σ’ ένα θεατρικό είδος που ενέχει κατά τη γνώμη μου τον κίνδυνο της υπερβολής. Έφυγα απ’ την παράσταση νιώθοντας ευγνωμοσύνη προς τον Μουστάκα που άφησε την Αθήνα και είπε το ναι στο κρατικό θέατρο της πατρίδας του, χαρίζοντάς μας μια αξιομνημόνευτη ερμηνεία. Επέστρεψα την επομένη στη μονάδα μου αισιόδοξος. Το καλοκαίρι του 1996 έμοιαζε μαλακό σαν ώριμο σταφύλι. Φευ. Αποδείχθηκε ένα τραγικό και επικίνδυνο θέρος με απώλειες ζωών, επαπειλούμενες στρατιωτικές εντάσεις και ύψιστη επιφυλακή (και αναστολή διανυκτερεύσεων) από τις αρχές Αυγούστου μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου. Αυτά όμως είναι εκτός θέματος.

Ο Σωτήρης Μουστάκας έφυγε το 2007 σε ηλικία εξήντα εφτά ετών και είναι πραγματικά λυπηρό να αναλογιστεί κανείς τις ερμηνείες που μας στέρησε ο πρόωρος θάνατός του. «Ουδείς αναντικατάστατος», θα έλεγε κάποιος πιο πραγματιστής από μένα.

Περιπτώσεις όπως ο Μουστάκας, και η ερμηνεία του στις «Θεσμοφοριάζουσες», ωστόσο, καταδεικνύουν το ακριβώς αντίθετο.

Κώστας  Μαννούρης